Tíminn - 24.03.1990, Page 1

LEGSTAÐUR JÓNASAR
HALLGRÍMSSONAR
í fróðlegri og skemmtilegri þátta-
röð Bjöms Th. Bjömssonar listffæð-
ings í Ríkissjónvarpinu um íslenska
sögustaði í Kaupmannahöfh lét hann
að því liggja í síðasta þættinum,
sunnudaginn 4. febrúar 1990 að
sennilega hefði aldrei verið grafið til
beina Jónasar Hallgrímssonar á rétt-
um stað í Assistentskirkjugarði, og af
því leiðir þá að sjálfsögðu, ef rétt
væri, að önnur bein en hans hefðu
verið flutt heim á sínum tíma.
Þetta rifjar upp leið atvik og hvim-
leiða umræðu í sambandi við heim-
flutning líkamsleifa skáldsins árið
1946.
Minningartaflan í
Petersstræde
Eins og kunnugt er bjó Jónas Hall-
grímsson síðustu ævidaga sína í hús-
inu nr. 140 við St. Pedersstræde í
Kaupmannahöfn, en húsnúmemm
hefúr síðan verið breytt og er húsið
nú nr. 22. Gatan er ekki langt frá há-
skólanum og einnig skammt ffá Ráð-
hústorgi. Árið 1928 lét dönsk kona,
Ingeborg Stemann cand mag. setja
minningartöflu á húsið. Er þar letrað:
„Den islandske Digter Jónas Hall-
grímsson, födt paa Gaarden Hraun í
Öxnadal 16. November 1807, död í
Köbenhavn 26. Maj 1845, havde her
sin sidste bolig.“
Tildrögin að því að hún lét gera
minningartöfluna vom þau að hún
nam íslensku hjá Steindóri Stein-
dórssyni, síðar skólameistara, sem þá
var námsmaður í Kaupmannahöfn.
Steindór hafði enga kennslubók
handbæra og lét Ingeborg lesa Grasa-
ferðina eftir Jónas. Hún varð svo
hrifin af skáldskap Jónasar að hún lét
síðar setja þetta minningamark á hús-
ið.
Hús þetta var í Trinitatis — kirkju-
sókn og var Jónas því jarðaður í þeim
hluta Assistentskirkjugarðs, sem til-
heyrði sókninni og var merktur bók-
stafnum S. Graffeitur hans var nr.
198. Um það bil fjörutíu ámm eftir
andlát skáldsins var merkjum breytt í
garðinum og hlaut þá þessi reitur
merkið N nr. 1095. Frá þessu er
greint í hinni ítarlegu ævisögu Jónas-
ar, sem Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður tók saman og Isafoldar-
prentsmiðja gaf út.
Sigurður Ólason, hæstaréttarlög-
maður, vakti fyrstur opinberlega
máls á því í grein í Tímanum í sept-
ember 1938 að flytja bæri jarðneskar
leifar Jónasar Hallgrímsonar heim til
íslands. Hann hlutaðist til um þaó
1939 að Stúdentafélag Reykjavíkur
eignaðist umráðarétt yfir legstað
skáldsins. Hörður Bjamason var þá
formaður félagsins. íslenskir stúd-
entar í Kaupmannahöfn og Reykja-
Birgir Thoriacius
tók saman
liðin ffá andláti hans árið 1945, og
jarðsettar á Þingvöllum.
Þetta leyfúm við okkur að tilkynna
yður, herra forsætisráðherra.
Virðingarfyllst,
Jónas Jónsson. H. Guðmundsson.
Sigurður Kristjánsson."
Þjóðargrafreitur á
Þingvöllum
Efht haföi verið til þjóðargraffeits
á Þingvöllum samkvæmt ákvörðun
Þingvallanefndar og Einar skáld
Benediktsson jarðsettur þar fyrstur
manna 27. janúar 1940, en minning-
arathöfn fór ffam í dómkirkjunni í
Reykjavík daginn áður. Jónas Jóns-
son var mikill áhugamaður um þenn-
an graffeit eins og svo margt annað
og hentu menn gaman að því að
ffægðarmenn óttuðust vegna þessa
mikla áhuga að verða kviksettir á
Þingvöllum. Engar opinberar reglur
giltu um þennan graffeit, en á Al-
þingi 1945 fluttu þeir Jónas Jónsson
Jónas Hallgrimsson, skáld og
náttúrurfræðingur
undir úrskurð Alþingis án umræðu.
Heimild Alþingis er veitt ef 3/4 hlut-
ar þingmanna eða fleiri eru á fundi og
3/4 þeirra samþykkja tillöguna. Þing-
vallanefnd skyldi samkvæmt ffum-
varpinu sjá um ffamkvæmd greftrana
í þjóðargraffeitnum, en rikissjóður
greiða kostnað. í ákvæði til bráða-
birgða segir: „Rikisstjómin skal gera
ráðstafanir til þess að leifar Jónasar
Hallgrímssonar skuli fluttar til ís-
lands og jarðsettar í þjóðargraffeitn-
um á Þingvöllum þegar á þessu ári.“
Frumvarpið var tekið til umræðu í
effi deild Alþingis 3. apríl 1945. Jón-
as Jónsson mælti fyrir því og gat þess
að liðin væru nokkur ár síðan Þing-
vallanefhd heföi í samráði við þáver-
andi ríkisstjóm látið gera grafreit á
Þingvöllum, sem ætlast væri til að
hefði svipaða þýðingu og Westminst-
er Abbey í Englandi. Það vildi svo
vel til fyrir þessa hugmynd, sagði
flutningsmaður, að fyrsti maðurinn,
sem kom til mála að þama yrði graf-
inn, var ekki umdeildur, þannig að ef
á annað borð ætti að hafa slíkan graf-
reit hér, var Einar Benediktsson sjálf-
kjörinnþar. Síðan skáldið varjarðsett
á Þingvöllum hefði ekki komið til
neinna slíkra ffamkvæmda. En nauð-
synlegt væri að setja reglur og þess
vegna væri ffumvarpið bonð ffam. I
Englandi væri ákveðið strax við and-
lát hvort gráfið skyldi í Westminster
Abbey. Fmmvarpið gerði ráð fynr
í tilefni af nokkurri
umræðu nýiega
um legstað Jónas-
ar Haligrímssonar
birtir Helgar —
blaóiö í dag og
næstu helgi for-
vitnilega ritgerð
Birgis Thoriacius,
fv. ráðuneytis-
stjöra, um aðdrag-
anda og atvik
vík gengust fyrir því á sínum tíma að
skáldinu var reistur minnisvarði í
Reykjavik á aldarafmælinu.
I maímánuði 1943 barst forsætis-
ráðherra dr. Bimi Þórðarsyni bréf ffá
Þingvallanefhd, dagsett 19. s. m.,
svofellt:
„Á fúndi Þingvallanefhdar 13. apr-
íl s.l. var samþykkt: Að benda ríkis-
stjóminni á að nefndin telur vel við
eiga að stjómin geri ráðstafanir til
þess að leifar Jónasar Hallgrímssonar
verði fluttar heim þegar er því verður
við komið. t. d. þegar hundrað ár em
Matthías Þórðarson við legstað Jónasar Hallgrímssonar 1946.
(Úr myndasafni Þjóðminjasafrís. Ljósm. ókunnur).
Fyrri hluti
og Haraldur Guðmundsson í effi
deild ffumvarp til laga um þjóðar-
graffeit á Þingvöllum. í ffumvarpinu
segir að ríkið haldi við og vemdi sér-
staklega graffeit á Þingvöllum fyrir
íslenska affeksmenn, konur og karla.
Engan má, segir í ffumvarpinu, jarð-
setja í þjóðargratfeitnum, nema liðin
séu 25 ár ffá andláti hans og a. m. k.
fimm ár ffá því að síðast var jarðsett í
graffeitnum. Tilmæli um að maður
verði jarðsettur í graffeitnum skyldu
fyrst borin ffam við ríkisstjóm, er
leiti álits Þingvallanefndar. Ef nefhd-
in mælir með tilmælunum eða rikis-
stjómin ákveður að styðja þau. skal
tillaga þess efnis send forseta sam-
einaðs Alþingís ásamt skriflegri
greinargerð. Forseti leggur tillöguna