Tíminn - 24.03.1990, Blaðsíða 9

Laugardagur 24. mars 1990
HELGIN
17
FÓLK
Forseta-
skipti
í Chile:
Patricio Aylwin, hinn nýi forseti
Chile, fær takmörkuö völd mið-
að við fýrirrennara sinn en hef-
ur þó engan veginn misst kjark-
inn.
reglur,“ segir hann. En þar sem
stjóm hans hefur ekki meirihluta á
þingi verður það erfitt fyrir hann,
ef ekki hreinlega ómögulegt, að
rekja sundur þann lagalega vemd-
arvef sem Pinochet er búinn að
spinna.
Þess í stað treystir Aylwin á að
efhahagsleg velmegun haldi áfram
í landinu. Meðan jámagi og ströng
fjármálastefna ríkti undir stjórn
Pinochets varð Chile einna fram-
sæknast ríkja Rómönsku Ameríku í
efnahagsmálum.
En til þess þarf Aylwin að njóta
stuðnings hersins. Til að tryggja
hann hefur nýi forsetinn boðið yf-
irmanni flughersins, Fernando
Mathei, og Rodolfo Stange, lög-
reglustjóra að sitja áfram í stöðum
sínum sem viðurkenningu á aðstoð
þeirra við að „auðvelda breyting-
una yfir í lýðræði“ og vísar þannig
til þess þáttar sem þeir áttu í að
hindra Pinochet í að hætta við
þjóðaratkvæðagreiðsluna 1988 eft-
ir að hann hafði gert sér grein fýrir
að hann myndi tapa henni. Þessi
vinsemdarvottur gæti verið öðmrn
yfirmönnum hersins hvatning til að
færa hollustu sína yfir á nýju
stjómina.
Pinochet gerir sér vel grein fyrir
því að áframhaldandi vald hans sé
undir hemum komið og hefur þess
vegna alið á ótta liðsforingjanna
um að nýja stjórnin stefni þeim
fyrir rétt fyrir mannréttindabrot.
Hann hefur ferðast ffá einum bæki-
stöðvum hersins til annarra og lagt
áherslu á það í ræðum sínum, að
„enginn af mínum mönnum skal
verða áreittur".
„Sá sem hefur hreina
samvisku..."
Aylwin hefiir lofað að hjálpa við
að safna sönnunargögnum í marg-
víslegum mannréttindamálum og á
áreiðanlega eftir að lenda undir
þrýstingi um að láta rannsaka þús-
undir mannshvarfa í kjölfarið á
byltingunni 1973, þegar Pinochet
velti marxistaforsetanum Salvador
Allende úr stóli.
En þegar Pinochet tók hús svo
óvænt á Aylwin fyrir innsetningu
hans í forsetaembættið virtust slík-
ar hugsanir víðs fjarri nýja forset-
anum. Hann fullvissaði Pinochet
um að alls ekki stæði til að stefha
hershöfðingjanum, né neinum vina
hans, fyrir dómstólana. „Sá sem
hefur hreina samvisku þarf ekki að
óttast mínar gerðir,“ sagði hann.
Pinochet hefur búið
svo um hnútana
að Aylwin hefur
takmörkuð völd
Augusto Pinochet hershöfðingi
hefur nú látið af forsetaembætti í
Chile og eftirmaður hans, Patricio
Aylwin tekið við. Pinochet hefur
ekkert farið leynt með að hann vill
hafa áhrif á hvernig Chilestjórn
tekst til að ávaxta þann arf sem
hann lætur eftir sig, eftir að hafa
farið með völdin í 17 ár.
Pinochet komst til valda með
byltingu í september 1973 þegar
Iýðræðislega kosinn forseti lands-
ins, Salvador Allende beið lægri
hlut fyrir árás herforingja á forseta-
höllina og lét lífið. Þá var efna-
hagslíf landsins orðið svo bágborið
að verðbólgan var að nálgast
1000% síðustu mánuðina. Pinochet
og félagar hans tóku til óspilltra
málanna.
Efnahagsmálin komust
á réttan kjöl
Með valdatöku herforingjanna
hófst 17 ára martröð Chilebúa sem
m.a. einkenndist af harkalegu út-
göngubanni. Vinstri skoðanir voru
barðar niður með harðri hendi og
linnulaust. Margir, enginn veit
hversu margir, hurfu hreinlega
sporlaust, rétt eins og gerðist í Arg-
entínu á valdaárum hershöfðingj-
anna þar. Stjóm Pinochets var for-
dæmd fyrir mannréttindabrot víða
um heim en hann lét það lengi vel
sem vind um eyrun þjóta.
En efnahagsmálunum tókst að
koma I viðunandi horf. Viðskipti
eru blómleg og verðbólgan komin
niður í um 15%. Þennan árangur
vill Pinochet ekki sjá verða að
engu og aldrei ffamar vill hann að
Chile verði sósíalisma að bráð.
Þess vegna vill hann enn hafa hönd
í bagga með stjóm landsins þó að
hann gegni ekki lengur forseta-
embættinu.
Engar „veiðar“ á
hershöföingjum!
Skömmu áður en Patricio
Aylwyn, 71 árs vingjamlegur lög-
fræðingur af skoskum ættum, sór
embættiseiðinn fékk hann óvænta
heimsókn. Augusto Pinochet hers-
höfðingi gerði sig heimakominn,
settist í uppáhaldsstól gestgjafans
og hóf óformlegar umræður um
veiðar!
Hann sagði málið vera það að yf-
irmenn í hemum, harm sjálfur ekki
undanskilinn, myndu bregðast illa
við hverri þeirri ríkisstjórn sem
tæki til við „veiðar“ á þeim vegna
mannréttindabrota sem framin
hefðu verið þau 16 ár sem hann
hefði setið við völd. Slíkar „veið-
ar“ yrðu ekki liðnar.
Þó að Pinochet sé að láta ffá sér
stjórnartaumana hefur einræðis-
herrann fýrrverandi séð til þess að
völd eftirmanns hans verða ákaf-
lega takmörkuð. Hann verður
áffam yfirmaður hersins.
Með fasi manns sem er að fara í
stutt ffí fremur en að setjast í helg-
an stein í stjómmálum hefur hann
verið að tryggja að hann geti haft
stjórn á nýju stjórninni frá her-
bækistöð sinni. Hann heimtar að
„gefa skýrslu" beint til nýja forset-
ans og komast þannig hjá þeirri
Augusto Pinochet hershöfðingi hefur sýnt ótrúlega hugkvæmni við að vængstýfa nýja forsetann í Chile,
Patricio Aylwin.
Hugmyndaflug
Pinochets við að tryggja
sér völd takmarkalítið
Það getur orðið erfiðara en Ayl-
win hafði látið sér detta í hug að
losa um jámgreipar Pinochets af
stjóminni. Samkvæmt lögum sem
Pinochet hraðaði í gegnum þingið
nýlega, má ekki leysa neinn yfir-
mann hersins ffá störfum án sam-
þykkis hans sjálfs. Og þeir em ekki
margir embættismenn Pinochets
sem Aylwin má losa sig við. Nýi
forsetinn verður þar af leiðandi
umkringdur stjómmálaandstæðing-
um þar sem Pinochet hafði þá ófrá-
víkjanlegu reglu að fýlla ráðuneyti
sin af hugmyndaffæðilegum skoð-
anabræðram.
Stór hluti leyniþjónustukerfisins
hefur verið fluttur undir stjórn
hersins, þ.á m. skrár, „örugg hús“
og leynifangelsi. U.þ.b. 16,000
starfsmönnum þjónustunnar hefur
verið fengin störf í opinbera stjóm-
leyniþjónustuher.
Pinochet flutti líka skotheldu
Mercedes bílana sína níu undir yf-
irráð hersins, jafnframt 10 öðram
biffeiðum sem lífverðir hans nota
og metnir era á 1,5 milljón dollara.
Önnur gjöf var 18 hæða byggingin
sem hafði verið notuð sem aðal-
bækistöðvar herstjómar Pinochets,
og Hús forsetanna, víggirt höll sem
kostaði margar milljónir dollara að
reisa.
Stuðningsmenn
Aylwins vonsviknir
„Það eina sem Augusto hefur
ekki gert ennþá er að tilnefna ráð-
herrana eða breyta forsetahöllinni í
aðalstöðvar hersins," segir Monica
Madariaga, ættingi einræðisherrans
sem gegndi starfi dómsmálaráð-
herra áður en hún slóst í lið með
andstæðingum hans.
Hún og aðrir leiðtogar andstöð-
unnar gegn Pinochet hafa orðið að
fylgjast með þessum aðgerðum
reiðir og skelfdir en án þess að
geta tekið neitt til bragðs. Þeir ótt-
ast að hinn brosandi Aylwin eigi
eftir að sitja uppi án nokkurra
valda að heitið geti. Federico
Willoughby, fýrrverandi talsmaður
Pinochet sem nú vinnur fýrir Ayl-
win, segir að völdin sem nýi for-
setinn fái í hendur eigi eftir að
verða miklu rýrari en stuðnings-
menn hans hafí átt von á.
Aylwin sjálfur virðist láta það lít-
ið trafla sig að vinstrisinnar ásaka
Kristilega demókrataflokkinn hans
— stærsta flokkinn í samsteypu-
stjórninni — um að sýna lítinn
áhuga á að rífa niður valdamaskínu
Pinochets.
„Vopn mitt er stjómar-
skráin“ segir Aylwin
Nýi forsetinn hefur farið hægt og
varlega í sakirnar. „Vopn mín
verða stjómarskráin, lög hennar og
niðurlægingu að lúta valdi vamar-
málaráðherrans.
kerfmu, sem hefur vakið ótta um
að Pinochet eigi þar sinn einka