Tíminn - 13.03.1990, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 13. mars 1990
FRÉTTAYFIRLIT
PARÍS - Fastaríkin fimm í
öryggisráöi SÞ hófu fundar-
höld um Kambódíu og er mark-
miðið að reyna að koma á
friðarsamningum í landinu.
HAVANA - Ríkisstjórnin á
Kúbu sagðist hafa tekið átta
leiðandi baráttumenn fyrir
mannréttindum höndum og
sakað þá um að undirbúa jarð-
veginn fyrir árás Bandaríkja-
manna.
AUSTUR-BERLÍN
Hringborðsumraeður allra
stjórnmálaflokka í Austur-
Þýskalandi hófust i gær og var
rætt um það hvernig hægt væri
að vernda það markmið sósíal-
ismans sem kveður á um at-
vinnu fyrir alla jaegar Austur-
Þýskaland gengi inn í blandað
hagkerfi við fyrirhugaða sam-
einingu við Vestur-Þýskaland.
LONDON - Helstu leiðtogar
breska Ihaldsflokksins fylktu
sér að baki Margaret Thatcher
eftir að fréttist ap einn af hverj-
um fjórum þingmönnum flokks-
ins vildu að skipt yrði um
formann fyrir næstu kosningar.
JÓHANNESARBORG-
Mikil spenna ríkir í hverfum
blökkumanna eftir að lögreglan
handtók 150 manns í mestu
ólgu sem orðið hafa í Suður-
Afríku í fjögur ár.
TUNIS - Utanríkisráðherrar
Arabaríkja boðuðu til leiðtoga-
fundar til að ræða um hinn
stríða straum sovéskra Gyð-
inga sem flytjast til ísrael.
BEIRÚT - Michel Aoun
hershöfðingi sagði að ekkert
mjakaðist í friðarsamningum
stríðandi fylkinga kristinna
manna í Líbanon og varaði við
því að stríð gæti blossað upp
að nýju.
STOKKHÓLMUR - Nel
son Mandela hlaut móttökur
sem þjóðhöfðingi væri er hann
kom til Svíþjóðar þar sem hann
mun meðal annars ræða við
Oliver Tambo forseta Afríska
þjóðarráðið sem liggur fyrir
dauðanum í Stokkhólmi. Þetta
er fyrsti fundur þeirra félaga í
28 ár.
HAJMASKER - Fyrstu
sovésku hermennirnir yfirgáfu
Ungverjaland í samræmi við
samning Ungverja og Sovét-
ríkjanna sem kveður á um
brotthvarf sovésk herliðs frá
Ungverjalandi fyrir mitt ár
1991.
LEIPZIG - Volkswagen hef-
ur nú gert samstarfssamning
við Austur-Þjóðverja upp á 5
milljarða marka.
ÚTLÖND
Litháen lýst fullvalda ríki:
Litháar endurreisa
lýðveldið f rá 1918
Þing Litháen hefur endurreist lýðveldi Litháen í sam-
ræmi við sjálfstæðisyfirlýsinguna árið 1918. Þingið lýst því
yfír á sunnudaginn að ríkið sé fullvalda og óháð Sovétríkj-
unum.
- Æðsta ráðið lýsir hátíðlega yfir
endurreisn fullveldis Litháenríkis
sem fótum var traðkað með er-
lendu valdi árið 1940. Frá þessari
stundu er Litháen á ný sjálfstætt
ríki. Land Litháen ereittogóskipt.
Engin stjórnarskrá nokkurs annars
ríkis hefur lögsögu yfir því, sagði í
yfirlýsingu þingsins í Litháen sem
samþykkt var mótatkvæðalaust.
Sex þingmenn sátu hjá.
Eftir að hafa endurreist sjálf-
stæði Litháen sem hér eftir kallast
Lýðveldið Litháen í stað Sovétlýð-
veldið Litháen, kaus þingið Vyt-
autas Landsbergis sem forseta.
Landsbergis er leiðtogi hinna þjóð-
ernissinnuðu Sajudishreyfingu sem
er í meirihluta á þingi Litháen.
Óljóst er hver þýðing þessarar
yfirlýsingar í raun og veru er.
Nokkur ríki, þar á meðal íslend-
ingar, hafa sent Litháum heillaósk-
ir með sjálfstæðisyfirlýsinguna.
Hins vegar hefur ekkert ríki viður-
kennt Litháen sérstaklega sem
sjálfstætt ríki, en þess ber að gæta
að mörg ríki á Vesturlöndum hefur
aldrei samþykkt innlimun Eystra-
saltsríkjanna. Meðal þeirra ríkja
eru Bandaríkjamenn sem hvöttu
sovésk stjórnvöld að virða yfirlýs-
ingu Litháa.
Þing Lilháen hvatti í gær Mikhaíl
Gorbatsjof forseta Sovétríkjanna
til þess að viðurkenna sjálfstæði
Litháen og bauð honum til við-
ræðna um það hvernig standa skuli
að fullri endurreisn lýðveldisins.
Enginn þingmaður frá Litháen
mætti á fund sovéska fulltrúaráðs-
þingsins sem sett var í gær, enda
telja Litháar sig ekki lengur eiga að
taka sæti í sovéskum valdastofnun-
um.
Viðbrögð sovéskra stjórnvalda
hafa verið lítil, en Mikhaíl Gor-
batjsof sagðist vera slegin af sjálf-
stæðisyfirlýsingu Litháa.
- Þær fréttir sem berast frá
Litháen eru frekar sláandi. Þær
ákvarðanir sem verið er að taka
þar munu hafa áhrif á undirstöðu-
hagsmuni og örlög lýðveldisins,
þjóðarinnar og Sovétríkjanna
allra, sagði Gorbatjsof á fundi
Æðsta ráðsins í gær.
Ekki er ljóst hver viðbrögð sov-
éskra stjórnvalda verða, en harð-
línumaðurinn Jegor Ligachev aft-

GXVYBZ
TU S
Litháar hafa undanfarna mánuði barist fyrir því að endurheimta sjálfstæði
sitt. Þing Litháen steig skrefíð til fulls á sunnudaginn og lýsti yfir endurreisn
Lýðveldisins Litháen sem stofnað var 1918, en var innlimað í Sovétríkin með
hervaldi árið 1940 í kjölfar griðasamnings Sovétríkja Stalíns og Þýskalands
Hitlers.
ók með öllu að hervaldi verði beitt
til þess að halda Litháen innan
Sovétríkjanna.
- Við munum ekki beita herafli.
Við verðum að leysa þetta mál eftir
pólitískum leiðum. Skriðdrekar
hjálpa lítið í þessu máli, sagði
Ligachev við blaðamenn í gær.
Litháar hafa óskað eftir viðræð-
um um það hvernig Litháar muni
taka yfir stjórn hermála í lýðveld-
inu og einnig hvernig haga skuli
rekstri sovéskra ríkisfyrirtækja í
Litháen. Reyndar hefur Mikhaíl
Gorbatsjof sagt að Sovétmenn
myndu senda Litháum háan reikn-
ing fyrir uppbyggingu fyrirtækja í
Litháen, en Litháar hyggjast svar
því með reikning fyrir afnot sov-
éskra fyrirtækja og sovéska hersins
af lithásku landi.
Mongólía:
Flokkforysta
kommúnista
segir af sér
Zhambyn Batmunkh leiðtogi
mongólska kommúnistaflokksins
sagði af sér embætti í gær ásamt
allri stjórnarnefnd flokksins og hef-
ur flokksþing verið boðað 10. apríl
til að kjósa nýja forystu. Þá bauð
Batmunkh að ákvæði um forræði
kommúnistaflokksins numið á
brott úr stjórnarskrá Mongólíu og
hafa þegar verið undirbúnar við-
ræður kommúnista og fjögurra
stjórnarandstöðusamtaka um
framtíð Mongólíu.
Batmunkh skýrði þjóð sinni frá
þessu í beinni sjónvarpsútsend-
ingu, sallarólegur og sötrandi te á
milli setninga. Hann boðaði þing
Mongólíu til fundar 21.mars til að
samþykkja ný kosningalög, sem að
öllum líkindum gera ráð fyrir
frjálsum kosningum. Þá yrði lögð
fyrir þingið tillaga um að afnema
forræði kommúnistaflokksins.
Batmunkh varaði þó þjóð sína
við að ganga of langt í breytingun-
um og sagði að kommúnistaflokk-
urinn myndi „berjast gegn óvinum
þjóðarinnar og því fólki sem stofni
öfgafull samtök“.
Afsögn flokksforystunnar kem-
ur í kjölfar hungurverkfalls nokk-
urra leiðtoga stjórnarandstöðunn-
ar f síðustu viku, en þeir hófu að
éta á ný á föstudaginn eftir að
Batmunkh hét því að breytingar
yrðu gerðar á forystu flokksins.
Nú þegar hafa verið stofnuð
fjögur samtök stjórnarandstæðinga
í Mongólíu. Mongólska lýðræðis-
sambandið, Jafnaðarmannahreyf-
ingin, Mongólska námsmannasam-
bandið og Nýja framsóknarhreyf-
ingin, sem spratt upp innan
hersins.
Prosper Avril segir af sér sem forseti Haiti:
10 drepnir
Að minnsta kosti tíu manns voru
drepnir í pólitísku ofbeldi á Haiti
um helgina þar sem Prosper Avril
sagði af sér forsetaembætti og hélt
til Bandaríkjanna. Þá er Ijóst að á
annað hundrað manns þurfti að-
hlynningar við á sjúkrahúsum eftir
átökin sem brutust út eftir að Avril
sagði af sér embætti á laugardaginn
vegna víðtækra mótmæla.
um helgina
Æðsti maður hersins, Herard
Abraham tók við embættinu af
Avril, en hann segist muni afsala
sér völdum til borgaralegs ríkisráðs
sem mun samanstanda af fulltrúum
allra stjórnmálaflokka á Haiti. Það
ríkisráð mun stjórna þar til kosn-
ingar hafa farið fram í landinu,
ekki síðar en í febrúar 1991.
Gorbatsjof veröur fyrir andstöðu á
fulltrúaþingi Sovétríkjanna
Atkvæðagreiðsl lu
um aukin völi i
forseta frestað
Sovéska fulltrúaþingið frestaði í
gær atkvæðagreiðslu um frumvarp
sem tryggja á forseta Sovétríkjanna
stóraukin völd. Er þetta túlkað sem
nokkur ósigur fyrir Mikhaíl Gorbat-
sjof forseta Sovétríkjanna sem segir
breytingarnar vera nauðsynlegar til
að koma umbótastefnu sinni í
framkvæmd.
Umræður á þinginu urði gífurlega
harðar og hafa róttækir umbótasinn-
ar gagnrýnt frumvarpið mjög þar
sem þeir óttast að vald forseta verði
of mikið og að í raun sé verið að taka
skref í átt til gamla einræðisins.
Ef frumvarpið nær fram að ganga
mun forseti Sovétríkjanna hafa svip-
uð völd og forseti Bandaríkjanna og
Frakklands. Að auki fengi forsetinn
vald til þess að setja á neyðarlög og
stjórna tímabundið með bráða-
birgðalögum. Þetta óttast fulltrúar
þeirra sovétlýðvelda sem barist hafa
fyrir auknu sjálfsforræði og jafnvel
sjálfstæði.
Ekki er Ijóst hvort Gorbatsjof fær
frumvarpið samþykkt, en tveir
þriðju hluti fulltrúa þingsins verða
að greiða því atkvæði sitt.
Ríkisstjórnin í
ísrael að falla
Miðstjórn Verkamannaflokksins í
ísrael gaf forystumönnum sínum
umboð til að segja sig úr ríkisstjórn
landsins og stefnir því allt í stjórnar-
slit. Ástæða þessa er sú ákvörðun
Yitzhak Shamirs forsætisráðherra og
formanns Likudbandalagsins að
taka ekki tilboði Bandaríkjamanna
um friðarviðræður við Palestínu-
menn. Verkamannaflokkurinn vildi
taka tilboðinu og hefja friðarviðræð-
urnar.
Shimon Peres formaður Verka-
mannaflokksins hefur nú umboð til
þess að taka hvað það skref sem
nauðsynlegt telst til að ná friðar-
samningum við Palestínumenn. Er
næsta víst að fyrsta skrefið verði að
verja ríkisstjórn Shamirs ekki falli í
ísraelska þinginu í dag, en átta
vantrausttillögur liggja fyrir.