Tíminn - 15.03.1990, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 15. mars 1990
Tíminn 5
Mengun frá skolpi er mun meiri við strendur íslands en við strendur annarra Evrópulanda:
Islenskar og erlendar
fjörur álíka óhreinar
íslenskar fjörur eru álíka skítugar og fjörur í öðrum Evrópu-
löndum. Ástandið í skólpmálum íslendinga er hins vegar verra
en hjá nágrannaþjóðunum. Þetta kemur fram í skýrslu um
fjöruskoðun tíu Evrópuþjóða, en niðurstöður hennar voru
kunngerðar í vikunni.
Fjöruskoðun Evrópuþjóða er sam-
vinnuverkefni tíu Evrópuþjóða.
Verkefnið beinist að því að skoða
fjörur og nágrenni þeirra, aðallega
með tilliti til umgengni, mengunar
og nýtingar. Þetta er ffamkvæmt eins
í öllum Iöndunum tíu, á sama tíma
og með samskonar eyðublaði, sem
fyllt er út. Alþjóðaverkefnið styrktu
m.a. Evrópubandalagið, ríkisstjómir,
sveitarfélög og einkafyrirtæki. Þátt-
takendur hér á landi voru félags-
menn náttúruvemdarfélaga og skóla-
nemendur alls um 500 manns. Þeir
skoðuðu yfir 100 km af 5000 km
langri strönd Islands bæði við þétt-
býli og utan þess. Flest svæðin voru
á suðvesturlandi.
I niðurstöðum skýrslunnar kemur
fram að skólpmengun er afar áber-
andi í fjörum á Islandi. Þar er um að
ræða mikinn fjölda útrása, þær opn-
ast ofarlega í fjörunum og merki um
skólp eru víða sýnileg. Ahrif þessa
skólps á heilbrigði landsmanna em
óþekkt en fjöldinn af rottum segir
sína sögu.
Um 35% allra skólpröra sem fund-
ust í þeim fjörum sem könnunin náði
til, enduðu efst í fjömnni. Þetta leið-
ir til mun meiri mengunar en ef
skólprörin næðu niður fyrir sjávar-
mál, því það tekur langan tíma fyrir
óþverran að berast niður eftir fjör-
unni. í skýrslunni segir um skolp-
mengun: „Skólpmengun í fjömm á
Islandi var sosum ekkert óþekkt fyr-
irbæri en að hún væri þetta miklu al-
gengari og meira áberandi en al-
mennt í Evrópu óaði sennilega eng-
an fyrir.“ Nú em 18 ár liðin síðan í
heilbrigðisreglugerð var sett ákvæði
um að sveitarfélögum beri skylda til
að koma skólpi niður fyrir stór-
straumsfjömborð.
Halldór Amason, forstöðumaður
Ríkismats sjávarafurða, segir að það
sé löngu orðið tímabært að gera átak
í skólpmálum landsmanna. Hann
segir mikið áhyggjuefni hve mávum
hafi fjölgað við fiskvinnslustöðvar
úti um allt land. Mávurinn lifir að
hluta til á úrgangi ffá skolpleiðslum.
Rannsóknir benda til þess að tíðni
salmonellusýkingar meðal þeirra sé
mjög há. Halldór segir að gera verði
sveitarfélögum fjárhagslega kleift að
laga skolpleiðslurnar, en það er í
mörgum tilfellum mjög kostnaðar-
samt.
Rusl í fjörum hér á landi er alls
ekki minna en erlendis og það er af
svipaðri gerð. Umgengni íslendinga
í þessu umhverfi er mjög slæm, fjör-
ur okkar líta út eins og fjörur millj-
ónaþjóða jafnvel þótt Island sé mun
strjálbýlla.
Mjög áberandi er hve mikið er um
mannvirki alveg niður í fjörunni hér
á landi. Slíkt er meira en þar sem
strendur eru notaðar til útivistar eins
og baðstrendur o.fl. Ef til vill á þetta
sér sögulegar skýringar, en þar ætti
reynslan að kenna okkur eitthvað.
Sömuleiðis benda mælingar til hraðs
landssigs í Reykjavík. Nýjustu mæl-
ingar sem gerðar voru við Ránargötu
í Reykjavík benda til að sjávarborð
hafi hækkað um 9 cm á 25 árum.
Ahugamannafélög um náttúruvemd
hafa ákveðið að taka að sér að gera
aðra könnun á fjörum landsins næsta
haust í tengslum við Fjöruskoóun
Evrópuþjóða. Jafnffamt hafa félögin
ákveðið að standa sameiginlega að
sérstöku Islandsverkefhi sem nefnist
„Fjaran mín“. Gefið verður út sér-
stakt eyðublað með spumingum um
lífríki og ástand ákveðinnar fjöru-
reinar, þ.e. 500 metra langur fjöru-
bútur. Ur upplýsingunum verður síð-
an unnin skýrsla. Allir geta tekið
þátt í þessu verkefni. Landmælingar
Islands, Siglingamálastofnun, Haf-
rannsóknarstofnun og fleiri aðilar
hafa heitið að styðja við þetta framtak.
-EÓ
Skolpleiðslur ná í sumum tilfell-
um rétt út fyrir húsvegginn. Máv-
urínn þarf því ekki að fara langt
ef hann vill fá sér smávegis saur
með fiskinum. Tímamynd Ami BJama
Erfiður flugrekstur á síðasta reikningsári:
Flugleiðir töpuðu
375 milljóna fúlgu
Rekstrartap Flugleiða á síðasta ári
varð tæplega 375 milljónir króna
eða um 3,9% af veltu. Sé öll starf-
semi félagsins; rekstur, fjármuna-
tekjur og —gjöld athugaður, kemur í
ljós að tapið varð tæpar 459 milljón-
ir króna. A móti kemur sala Boeing
727 100C fiugvélar félagsins s.l.
haust þannig að heildamiðurstaðan
er tap að upphæð tæplega 190 millj-
ónir króna.
Tapreksturinn varð einkanlega síð-
ustu tvo til þrjá mánuði síðasta árs
en þá brugðust áætlanir um farþega-
fjölda hrapallega en höfðu að mestu
staðist til þess tíma. Astæður þessa
telur yfirstjóm Flugleiða mega rekja
til efnahagsástands á íslandi. Auk
þess hafi nokkrir erlendir markaðir
gefið minna af sér undir lok ársins
en reiknað hafði verið með. Þá hafi
meira tap orðið af rekstri innan-
landsflugs en ráð var fyrir gert, en
það reyndist 146 milljónir króna.
Flugvélakaup Flugleiða á síðasta
ári hafa hækkað verulega vaxta-
greiðslur og afskriftir. Á móti hefúr
komið að reksturskostnaður nýju
vélanna reyndist lægri en sem nam
þessum auknu útgjöldum.
Skráðir farþegar Flugleiða voru
839 þúsund manns árið 1988. Þeim
fækkaði 1989 um 106 þúsund og
varð fækkunin nánast öll í Ameríku-
flugi félagsins. Hins vegar jukust
heildarvömflutningar félagsins um
18% milli sömu ára.
—sá
Nær 3.000 atvinnulausir í febrúar:
Atvinnulausum fækkaði
nær ekkert í Reykjavík
Höfuðborgarsvæðið hefur nokkra
sérstöðu í atvinnuleysisskýrslum
febrúarmánaðar. Atvinnulausum
fækkaði þar nær ekkert frá næsta
mánuði á undan, eins og víðast ann-
arsstaðar. Jafnframt vekur athygli að
karlar án vinnu (nær 700 manns)
vom þar um 50% fleiri en konur, öf-
ugt við aðra landshluta.
Á landinu í heild fækkaði atvinnu-
lausum um fjórðung milli janúar og
febrúar svaraði skráð atvinnuleysi til
þess að nær 3.000 vinnufúst fólk
hafi ekkert fengið að gera.
Sem hlutfall af áætluðum mannafla
em atvinnulausir þó flestir á Norður-
og Austurlandi, eða milli 4 og 5%
og að töluverðum meirihluta konur.
Hæst er hlutfallið á Austurlandi þar
sem 7,4% vinnufúsra kvenna fengu
ekki starf í febrúarmánuði. Atvinnu-
lausir Vestfirðingar em afitur á móti
fáir að vanda, 0,4% af mannafla.
- HEI
innan 14
hættulítilla starfa.
Bönnuö
Kvennalistakonurnar Guðrún
Agnarsdóttir og Danfríður Skarp-
héðinsdóttir hafa lagt fram fmm-
varp til breytinga á lögum um að-
búnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum. Þar segir m.a. fyrir
um að börn yngri en fjórtán ára
megi ekki ráða nema til léttra,
Þá má samkvæmt frumvarpinu
ekki heldur láta börn á aldrinum
fjórtán- og fimmtán ára, né heldur
þau sem eru yngri, vinna við
hættulegar vélar eða hættulegar að-
stæður. - ÁG
Lyfjaframleiðslufyrirtækin Delta og Toro sameinast. Hag-
ræðingaraðgerðir stjórnvalda orsökin. Otto B. Ólafsson:
ÓTTAST UM
INNLENDA
LYFJAGERD
„Með aðgerðum stjómvalda, svo
sem verölagshöftum og svonefnd-
um bestukaupalista er verið að etja
innlendum lyfjaframleiðendum út í
óhefta verðsamkeppni niður á við
sem var nóg fyrir gagnvart inn-
flutningnum. Til þess að tryggja
áframhaldandi innlenda lyfjafram-
leiðslu hefur því orðið að ráði að
lyfjafyrirtækið Delta h.f. yfirtazzki
rekstur lyfjafyrirtækisins Toro h.f.
frá og með deginum í dag,“ sagði
Otto B. Olafsson framkvæmda-
stjóri Delta h.f. í gær.
Otto sagði að með tilkomu bestu-
kaupalista væri erlendum sam-
heitalyíjum eða ódýrum eftirlík-
ingum opnaður ótakmarkaður að-
gangur að íslenskum lyfjamarkaði.
Bestukaupalistinn væri þannig
hugsaður að á hann væru sett þau
lyf sem ódýrust væru í krónum tal-
ið. Ekkert tillit væri tekið til þess
hvort lyfið væri framleitt innan-
lands eða erlendis. „Við óttumst að
listinn og hert verðlagshöft geti
orðið til þess að ganga af íslensk-
um lyfjaiðnaði dauðum jafnvel
innan næstu tveggja ára,“ sagði
Otto.
Ef sú verður raunin þá þýðir það
að sögn Ottos að um 50 manns hjá
Delta og Toro munu missa atvinn-
una, þar af eru um 20 manns há-
skólamenntaðir — flestir lyfja-
fræðingar.
Til þessa hafa innlend lyf verið
um 15—20% ódýrari en tilsvarandi
innflutt lyf. Otto taldi að ef fram-
leiðendur neyddust til að lækka
þau frekar væri ekki lengur grund-
völlur fyrir að framleiða lyf á Is-
landi, hvað þá í samkeppni við
ódýrar erlendar eftirlíkingar. Jafn-
framt sagðist hann óttast að ef farið
yrði að kaupa lyf inn þannig að
valin yrðu þau ódýrustu sem fyrir-
finnast á lyfjamarkaðnum væri
hætta á að gæði lyfjanna yrðu í
samræmi við það.
Nýleg dæmi í BNA væru um það
að nokkur fyrirtæki sem framleiða
ódýrar lyfjaeftirlíkingar hefðu orð-
ið uppvís að því að stytta sér um-
talsvert leið við framleiðsluna
þannig að lyfm hefðu ekki uppfyllt
þær kröfur sem gerðar voru til
þeirra. Hætta gæti orðið á að slík
lyf bærust hingað til lands.