Tíminn - 31.03.1990, Blaðsíða 6
14 Tíminn
Laugardagur 31. mars 1990
Laugardagur 31. rriárs 1990
Tíminn 15
Hefur Arnarflug fellt flugfjaðrirnar? Kristinn Sigtryggsson forstjóri:
Þrotlaus barátta
Krístinn Sigtryggsson, forstjóri Amarflugs, er í helgarviðtalinu í dag.
Erfiðleikamir hjá félaginu hafa veríð í sviðsljósi fjölmiöla í vikunni þeg-
ar félagið stóð skyndilega uppi flugvélaríaust og bankinn búinn að
loka ávísanareikningnum.
í gær leit út fýrír að áætlunarflugið væri nú að komast í samt lag aft-
ur því tekin hafði veríð á leigu vél af gerðinni Boeing 707 Vél þessi var
tekin á ieigu hjá Phoenix Aviation í Bretlandi. Loftferðaeftiríitið vildi
hins vegar ekki veita vélinni starfsleyfi nema að undangenginni skoð-
un. í gærkvöldi var því ekki útséð með hvort orðið gæti af því að vél-
in færí í áætlunarflug í morgun en ætlunin var að nota vélina á áætl-
unarflugleiðum Amarflugs til 1. maí en þá kemur til landsins flugvél
sem félagið hefur tekið til langtímaleigu.
Við spurðum fyrst hvort endalokin væru
ekki komin og hvort nokkuð þýddi annað en
hætta og gera félagið upp?
„Ekkert ffekar í dag en fyrir þrem árum
þegar ég tók við stjóm. Maður hefði kannski
þá átt að spyija sig þessarar spumingar. Þá
var að koma í ljós svo miklu verra dæmi en
reiknað hafði verið með. Þar munaði rúmum
200 milljónum og ég tók við félaginu með
neikvæða eiginfjárstöðu um 300 milljónir.
Það em 500 milljónir á núvirði.
—Hver er hún nú?
„Svipuð. Hins vegar ef tekst að koma sam-
an fjármögnunarpakkanum sem nú er í gangi
og felur í sér innborgun 200 milljón króna
hlutafjár sem þó er háð skilyrðum að takist
að semja við lánardrottna þ.á m. ríkissjóð.
Takist þetta heildarfjármögnunardæmi þá er
félagið í fyrsta sinn í minni tíð hér komið
með eiginfjárstöðu sem er í jafhvægi. Það er
þó munur að hafa hana á núlli eða að vera
með hana neikvæða.“
—Hafa menn ekki sífellt verið að reyna
að bjarga þessu og alltaf sótt í sama farið
aftur? Ekki er langt síðan veruleg hluta-
fjáraukning var gerð sem ekki virðist
hafa dugað langt. Er nokkur rekstrar-
grundvöllur undir Arnarflugi?
„Það er tvennt í þessu. Allar aðgerðir hafa
verið tímafrekar og viljað við brenna að
drægist hafi að ná inn viðbótarhlutafé vegna
ýníissa erfíðleika í kerfmu. Nýtt hlutafé hef-
ur því verið brunnið upp þegar það hefur
loks innheimst. I öðm lagi vóg þungt að eft-
ir að við höfðum þegið aðstoð sérfræðinga
KLM og fleiri og í kjölfar hennar tvöfaldað
afkastagetuna og bætt við annarri vél sem
var stórt stökk — þá varð efnahagsleg koll-
steypa í þjóðfélaginu þannig að tímasetning
breytinganna reyndist eins óheppileg og
frekast var mögulegt. Þetta leiddi af sér
verulegt tap fyrir utan það að fjármögnunin
var aldrei næg.“
—Efnahagsástandið á síðasta ári fór líka
illa með Flugleiðir. Segir þetta okkur ekki
bara það að ekki er rúm fyrir tvö milli-
landaflugfélög í þessu Iandi efnahags-
sveiflna?
„Ut af fyrir sig er markaðurinn lítill. Það er
rétt. Það þýðir þó ekki endilega að ekki sé
pláss fyrir báða. Markaðurinn er miklu
stærri en Island eitt og spumingin er um
hvemig hann verði sem best nýttur.
Höfuðatriði er að við höfum reynslu af því
hér um níu ára skeið, frá 1973—1982, að
hafa einn aðila til að sjá um allt flug til og frá
landinu. Sú reynsla er ákaflega döpur. A ár-
unum fyrir 1973 fjölgaði ferðamönnum til
Islands. Þeim fjölgaði síðan ekkert á sam-
keppnislausu árunum milli 1973 og 1982.
Eftir að Amarflug byijar fjölgar ferðamönn-
um hins vegar mjög.
Þá segja mér allir sem ferðuðust á þessum
níu árum að þjónustunni hafi hrakað vem-
lega. Þetta segi ég ekki til að tala illa um
Flugleiðir. Hér er aðeins um að ræða al-
mennt viðurkennda staðreynd að þegar aðili
er einn á markaði og enginn til að keppa við
hann dalar allt.“
—Eftir síðustu atburði: Þið eruð flugvél-
arlausir og búið að loka ávísanareikningi
ykkar. Er ekki öll viðskiptavild rokin út í
veður og vind bæði erlendis og heima?
Kaupir sér einhver farmiða með Arnar-
flugi?
„Amarflug hefur út af fyrir sig átt i erfið-
leikum í langan tíma og vandamál þess af og
til verið mjög básúnuð í fréttum. Það sér-
staka við að stjóma þessu félagi er að það
sem ekki þykir nein frétt hjá fyrirtækjum úti
í bæ er stórffétt ef hún varðar okkur. Þegar
við emm í erfiðleikum þá tvöfaldast þeir
vegna fréttaflutnings.“
—Bankareikningnum var varla lokað
vegna fréttaflutnings?
„Nei, en lítum á lokunina fyrst: Hún var
slæmt mál. Ég ætla ekki að rekja aðdraganda
hennar í smáatriðum en þannig var að við
áttum von á ákveðinni fyrirgreiðslu sem átti
að vera ömgg} en tafðist. Þá vom gefhir hér
út tékkar og við fórum yfir á okkar reikningi.
Það tók talsverðan tíma að leysa úr fyrir-
greiðslumálinu og bankinn hafði ekki bið-
lund á meðan. Bankinn hafði hins vegar all-
an tímann fullar tryggingar fyrir öllum okkar
skuldum. Því þótti okkur aðgerðin hörð mið-
að við það að viðskipti okkar við hann hafa
alla tíð verið með ágætum og tryggingar í
fullkomnu lagi. Ég harma að þetta skyldi
þurfa að gerast svona.
En það er verið að koma hlutunum af stað
aftur. Nýir hluthafar em að koma inn og þeir
þurfa tíma til að koma með það fé sem þeir
munu koma með. Það er því miður óþekkt í
íslensku viðskiptalífí að menn eigi peninga
undir koddanum sem þeir geta reitt fram
samstundis. Menn þurfa sinn tíma.“
—En koma þeir með féð eftir síðustu at-
burði?
„Já, það held ég og ég vona að takist með
aðstoð bankans að vinda ofan af þessum
hlutum þegar öll mál em skýrð og liggja ljós
fyrir. Það er kannski mjög sérstakt með fyr-
irtæki, sem stendur eins illa og Amarflug, að
allir bankar sem félagið er í viðskiptum við
em svo tryggðir í bak og fyrir að ég sé ekki
eina einustu smugu að þeir geti tapað krónu
neins staðar.“
—Hvernig geta þeir verið tryggðir hjá
eignalausu félagi?
„Þó að félagið sé með neikvæða eiginfjár-
stöðu þá er það ekki eignalaust. Það á bæði
fasteignir og skuldabréf.“
—En eru ekki allar eignir veðsettar upp
fyrir „skorsteininn“ og er því nokkrar
tryggingar að hafa?
„Það tryggingamat sem ég er að segja þér
frá er ffá bönkunum sjálfum. Það er ekki
mitt mat. Það er áreiðanlegt að bankamir
fara mjög varlega í þessum efhum. Ef eitt-
hvað er í sambandi við íslandsbanka þá er
hann oftryggður að mínu mati.“
—Það er þá sérkennilegt að þeir skuli
loka reikningnum.
„Já. Þeir vom vissulega búnir að bíða nokk-
uð eftir því að okkur tækist að leysa málið.
Það var þó ekki um stórar upphæðir að ræða
og ég verð því að segja það sama að ég var
hissa á svo hörðum aðgerðum af hálfu bank-
ans miðað við að viðskipti okkar hafa alltaf
verið mjög góð.
Hvað lýtur að flugvélamálum okkar þá urð-
um við að skila sænsku vélinni, sem við vor-
um með, öllu fyrr en við reiknuðum með.
Við leigðum hana að vísu dag ffá degi þann-
ig að leigumálið var mjög opið og því hættu-
legt að þessu leyti. Málið er þó að leysast og
við fáum vél til leigu til eins mánaðar en þá
kemur vél sem við höfum gert langtíma-
samning um.“
—Það hlýtur að mæða mikið á þér sjálf-
um í starfi þínu. Hvernig hafa síðustu vik-
urnar verið hjá þér?
„Maður hefiir fengið talsvert þykkan skráp
eftir þessi þijú ár, þannig að nú orðið þarf
talsvert til að á mann bíti. Strax á fyrsta degi
mínum hér fyrir þrem árum uppgötvaði ég
að hafa tekið við stjóm félags með neikvæða
eiginíjárstöðu svo skipti hundruðum millj-
óna í stað félags sem átti að standa nokkum
veginn í jámum. Síðan þá hefur þetta verið
mjög erfitt og geysileg átök allan tímann. En
eins og ég segi; maður lærir að lifa með
þessu og skrápurinn myndast smám saman.“
—Því verður víst ekki á móti mælt að
samkeppnisstaða ykkar hefur ekki verið
of góð og nánast flogið ofan í áætlunar-
Ieiðir ykkar æ ofan í æ. Hvernig stendur á
að ekki hefur tekist að breyta því og þýðir
eitthvað að halda áfram nema
þetta breytist?
„Þetta er góð spufning og við höfum velt
henni mikið fyrir okkur. Við höfum verið í
stöðugu sambandi við alla þá samgönguráð-
herra sem verið hafa í minni forstjóratíð:
Matthías Bjamason sem stuðlaði að forsend-
um endurfjármögnunar árið 1986 sem tím-
inn leiddi síðar í ljós að var allsendis ófull-
nægjandi. Það gat þó hvorki hann né aðrir
séð fyrir á þeim tíma. Síðan kom Matthías
A. Mathiesen og nú síðast Steingrímur J.
Sigfússon.
Við höfum fjallað stöðugt við alla þessa
menn um flugsvæðaskiptinguna en einhvem
veginn er það svo að þeir hafa ekki treyst sér
til að taka nægilega á þessum málum. Það er
alltaf verið að visa til hluta sem gerðust árið
1973 sem mér finnst ffáleitt. Það em orðin
16 ár síðan hlutafélagið Flugleiðir var stofn-
að og flest hefur breyst, t.d. hafa flutningar
til og ffá landinu margfaldast þannig að það
er engu saman að jafna.
Þá var gengið út frá því að hið nýja félag
fengi víðtæk réttindi og héldi þeim um ein-
hver ár. Ut af fyrir sig hlaut það að vera ljóst
að slíkir hlutir geta ekki gilt til eilífðamóns.
Sú staða sem er í dag réttlætir það engan
veginn að þessi ójafna skipting gildi áffam.
I gildi er kvótaskipting, — mjög óvenjuleg.
Það hefur verið litið svo á að Flugleiðir hafi
út af fyrir sig Bretlandseyjar og Norðurlönd-
in sem em um 70% af öllu Evrópufluginu.
Við höfum hins vegar ákveðna staði í Evr-
ópu og þar em Flugleiðir allt í kringum okk-
ur að vild sinni. Þar við bætist að þeir hafa
einkaleyfi til allrar afgreiðslu í flugstöðinni
og þar er samningsaðstaða okkar gersamlega
vonlaus — við höfum engan valkost.
Þá em Flugleiðir undanþegnir — bæði
samkvæmt lögum auk þess sem þeir taka sér
sjálfdæmi í skjóli ónákvæmt orðaðra laga —
eldsneytisskatti sem sparar þeim tugi eða
hundmð milljóna á ári.
Þannig er að ríkið leggur skatt á allt elds-
neyti sem tekið er í Keflavík. Leiðin frá Is-
landi til BNA er síðan undanþegin þessum
skatti. Þegar vél kemur ffá BNA til Kefla-
víkur og heldur síðan áffam til Luxemborgar
þá tekur hún eldsneyti í Keflavík og hvemig
á að mæla hvaða eldsneyti er brennt á hvorri
flugleið?
Ég nefni þetta tvennt sem dæmi um ýmis
sérréttindi sem þetta félag er búið að hafa
gegnum tíðina og svo virðist sem mönnum
þyki orðin svo sjálfsögð að einhver óhæfa
þurfi að koma til skjalanna áður en tekið er á
þessum málum.“
—Er eitthvert vit í að endurljármagna
Arnarflug áður en flugsvæðamálin eru
viðunandi? Hafa nýju aðilarnir sem eru
að koma inn í fyrirtækið sett einhver skil-
yrði um slíkt áður en þeir láta fé af hendi
rakna?
„I þeim samningi sem í gildi er milli þeirra
og stjómar Amarflugs er ekki kveðið á um
neitt slíkt. Skilyrði í honum lúta eingöngu að
fjármálalegum þáttum. Það verður þó eitt-
hvað að gera til að fá stjómvöld til þess að
skilja þetta. Ég veit ekki hvað þarf að ganga
langt til þess að svo verði. Við höfum reynt
mikið til þess en ekkert virðist duga.“
—Hve langan tíma býstu við að það taki
að leysa þau vandamál sem nú er brýnast
að leysa og að endurfjármagna félagið?
„Samkvæmt samningnum sem gerður var
milli þessa nýja hóps og stjómar Amarflugs
þá vom sett sex mánaða tímamörk á að ljúka
málinu. Ég vildi sjá þessu lokið á skemmri
tíma.“
—Hafið þið einhverja eða eitthvað að
flytja meðan stoðum er skotið undir fyrir-
tækið? Nú spyrjast erfiðleikar fljótt út.
Fælir það ekki viðskiptavini frá?
„Bókanir em allgóðar fyrir næsta mánuð og
erlendi markaðurinn virðist lofa góðu í sum-
ar. Þá getum við ekki mælt það hve miklu
við töpum vegna erfiðleikanna nú. Það hlýt-
ur þó alltaf að verða tjón. Við höfum þó
fengið slæman fréttaflutning á okkur áður og
við höftim gert því skóna að við höfurn orð-
ið fyrir tjóni en slíkt er aldrei hægt að mæla
nákvæmlega. I sumar verðum við nánast
ekkert á leiguflugmarkaðnum. Farið verður
hægt í sakimar og verið aðeins með eina vél
svo að lítið svigrúm verður til leiguflugs."
—Nú er Eimskip orðið stærsti einstaki
hluthafi Flugleiða. Er að verða til flutn-
ingahringur sem er að leggja allan mark-
aðinn undir sig og að drepa af sér alla
samkeppni?
„Þetta er háalvarleg spuming sem við höf-
um oft varpað fram. Þótt allt sé gott um það
að segja að íslensk fyrirtæki nái að verða
sterk þá er hringamyndun yfirleitt bannorð í
siðuðum þjóðfélögum. Því miður er sú staða
að koma upp hér að Eimskip á orðið stóran
hlut í Flugleiðum. Flugleiðir em smám sam-
an að kaupa upp allar ferðaskrifstofur. Eim-
skip er að fara út í hótelrekstur sem Flugleið-
ir stunda þegar í stómm stíl og svona má
lengi telja.
Ég held að tvennt þurfi að gera: I fyrsta lagi
þarf að setja lög sem hindra hringamyndun.
Itarleg löggjöf af því tagi er t.d. til í BNA
sem hægt væri að sfyðjast við þótt aðstæður
okkar séu út af fyrir sig ólíkar.
I öðm lagi þarf að ljúka þvi sem þegar er
farið af stað; að opna íslenskum fyrirtækjum
betur leiðir til að íjárfesta erlendis þannig að
það fé sem losnar hjá félögum eins og Eim-
skip eftir góð ár, það geti farið í aðra farvegi.
Fyrirtæki gætu þannig dreift áhættu sinni
meir, íjárfest erlendis og komið upp aðstöðu
þar sem orðið gæti mikilvæg síðar. Það er
ljóst að þegar fyrirtæki ganga vel er sjálfsagt
að þau fari í fleiri en einn farveg með fé sitt
til að dreifa áhættu sinni.
Vegna þess hve þjóðfélag okkar er lítið þá
verður mjög fljótt um hringamyndun að
ræða að öðrum kosti. Þess vegna held ég að
það verði til bóta að frelsi til fjárfestinga er-
lendis verði sem mest, helst algjört." -sá