Tíminn - 12.04.1990, Qupperneq 7

Fimmtudagur 12. apríl 1990
Kaj Munk:
Tíminn 7
Friður Guðs
Það er danski presturinn, leikskáldið og píslarvott-
urinn Kaj Harald Leininger Munk (1898 - 1944),
sem er höfundur predikunarinnar sem hér fýlgir, en
hana samdi Munk til flutnings á sunnudegi í mið-
föstu. Hún birtist fyrst á íslensku í þýðingu Sigur-
bjarnar Einarssonar biskups árið 1945, í úrvali
predikana skáldsins, „Með orðsins brandi“.
Eftir þetta fór Jesús burt til landsins hinum megin
við Galíleuvatnið, sem kennt er við Tíberías. En
mikill mannfjöldi fylgdi honum, því að menn sáu
þau tákn, sem hann gerði á hinum sjúku. En Jesús
fór upp á fjallið og settist þar niður ásamt læri-
sveinum sínum. En páskar, hátíð Gyðinga, voru í
nánd. Þegar Jesús hóf upp augu sín og sá að
fjöldi fólks kom til hans, segir hann við Filippus:
Hvar eigum vér að kaupa brauð, til þess að menn
þessir fái etið? En þetta sagði hann til þess að
reyna hann, því að sjálfur vissi hann hvað hann
ætlaði sér að gjöra. Filippus svaraði honum: Brauð
fýrir tvö hundruð denara er ekki nóg handa þeim,
til þess að hver einn fái lítið eitt. Segir þá einn af
lærisveinum hans, Andrés, bróðir Símonar Péturs,
við hann: Hér er ungmenni, sem hefir fimm bygg-
brauð og tvo smáfiska, en hvað er þetta handa svo
mörgum? Jesús sagði: Látið fólkið setjast niður. en
mikið gras var á staðnum. Settust þá niður karl-
mennimir, að tölu nær fimm þúsundir. Jesús tók
þá brauðin og er hann hafði gjört þakkir, skipti
hann þeim meðal þeirra, sem sest höfðu niður;
sömuleiðis og af fiskunum, svo mikið sem þeir
vildu. En er þeir voru mettir segir hann við læri-
sveina sína: Takið saman brauðbrotin, sem af-
gangs eru, til þess að ekkert fari til ónýtis. Þeir
söfnuðu þeim þá saman og fylltu tólf karfir með
brotum af byggbrauðunum fimm, sem gengu af hjá
þeim, sem neytt höfðu. Þegar fólkið nú sá það
tákn, sem hann gjörði, sagði það: Þessi er sannar-
lega spámaðurinn, sem á að koma í heiminn.
Þegar Jesús varð þess var að þeir ætluðu að
koma og taka hann með valdi, til þess að gera
hann að konungi, veik hann aftur afsíðis upp á
fjallið einn saman. Jóh. 6,1.-15.
Áheyrandi minn, þú, sem fylgir
mér eftir í stólnum, ef ekki
sunnudag eftir sunnudag, þá a.
m. k. „langleiðina", eins og vér
segjum á jósku, ég gæti hugsað
mér - því hafi maður tilbeðið ein-
hvern prédikara um stund, þá
bregst ekki að maður verður áður
en lýkur leiður á honum (má vera
að það hafi verið að einhverju
leyti þess vegna, sem Jesús fékk
ekki að starfa nema í þrjú ár) —
ég gæti hugsað mér, að þú mynd-
ir vilja gera þessa athugasemd:
Osköp gengur annars alltaf á í
þessum ræðum. Það er alltaf ver-
ið að tala um, að vér eigum að
stríða, alltaf um öll þau feikn,
sem vér eigum að gera sjálfir.
Vér heyrum aldrei neitt um frið
trúarinnar. I hæsta lagi nokkrar
myndir og sýnir inn í eilífðina og
framtíðina, sem raunar hafa á sér
full skáldlegan blæ fyrir oss hag-
sýna hversdagsmenn. Vér fáum
allt of litið að heyra um þann frið
Guðs, sem gefur rósemi, þótt
vopnin gnýi allt í kring, þann frið
hjartans við Drottinn, sem vér,
kristnir menn, fáum að reyna
þegar hér á jörðu. Og þó er einn-
ig um hann talað í Ritningunni. í
dag, á sunnudaginn í miðföstu,
lætur Jesús mannfjöldann setjast
niður úti á eyðimörkinni og sér
um miklar góðgerðir handa þeim
af guðdómsmætti sínum. Vér
vildum líka fá eitthvað að heyra
um þann Jesúm hér í Guðs húsi.
En vera má, að þú sért sjálfur
þjökuð sál og þekkir ekki friðinn
við Drottinn og getir þess vegna
ekki vitnað um sannleikann fýrir
söfnuði þínum.
Þú hefur alveg rétt fyrir þér,
kæri gagnrýnandi minn, ég get
ekki vitnað um allan sannleik-
ann. Ég verð að flýta mér að
bæta við að ég hef aldrei þekkt
neinn, sem gat það, — jú, einn.
Það er Jesús. Hann er líka sá eini
sem ég hef kynnst og skilist að
hann hafi þekkt tilveruna á bæði
borð.
Veistu, hverju Vilhelm Beck
svaraði, þegar honum var álasað
fyrir, að hann væri einhliða: „Al-
hliða er enginn, sem er til, að
undanteknum Guði“.
En raunar gæti ég vel, hvað sem
því líður, vitnað um friðinn hjá
Guði. Ég hef bæði reynt friðinn
hjá Guði og friðleysið án hans.
Ég þekki þær dýru stundir þegar
ffelsarinn er alveg hjá manni, svo
nærri, að það er ekkert til í heim-
inum nema hann. Ég horfi á
hann, í björtu augun hans, þar
sem ekkert er skráð nema kær-
leikur, hendurnar gegnum-
stungnu, sem minna á dóminn.
Mín auðæfi eru hans fullkomn-
aða verk, blóðið frá Golgata og
sólskin páskamorgunsins. Ég er
einn þeirra, sem hafa reynt, að
hann kom til mín í eyðimörkinni,
og sjá, þegar í stað var gróðrar-
skrúð þar sem ég stóð, og unað-
arsæll niður barst frá lindinni í
grennd, og hann lét mig setjast
niður og hann hann hressti mig
með því brauói og því víni, sem
hann hafði blessað. Ég þekki
friðinn hjá Guði svo náið, að á
stundum ffiðleysisins hef ég get-
að sagt við sjálfan mig: „Nú er
heimtað af þér, að þú sért trúr því
sem þér var gefið þá... svo kveð-
urðu þá, með broshýrri brá, þinn
bölmóð og efa og trega“.
En að ég tala ekki meira um
hann en ég geri, stafar af því að
ég veit hvílík hætta er hér fólgin.
Þeir menn eru til, sem mér liggur
við að kalla ofneyslumenn friðar,
nokkurs konar andlegir drykkju-
rútar, sem neyta friðar Guðs í
óhófi. Þeir eru andlega nautna-
sjúkir, eins og stundum er sagt.
Þegar Drottinn réttir þeim vínið,
hrifsa þeir kaleikinn til sín og
svolgra öllu í sig, og þeir búa þá
viðburði til handa sjálfum sér,
sem menn hafa ekki rétt til, nema
þegar þeir eru gefnir af Guði.
Þess vegna tala ég með varúð um
hamingju þess að eiga friðinn, ég
vil ekki örva nautnasýkina, enda
er ekki nein ástæða til að tala um
hamingjuna, hún talar fyrir sig
sjálf, þegar hún kemur, og vér
tökum á móti henni — án allrar
eggjunar — með opnum örmum.
Öðru máli gegnir um sársaukann
og boðin.
Einnig textinn í dag varar oss
við. Sjálfur Jesús gat ekki per-
sónulega látið jarðneska blessun
í té, án þess að verða misskilinn.
Hann gerði þetta mikla tákn fýrir
mannfjöldann, til þess að gefa
þeim dæmi um almætti Guðs og
gæsku. Þessi mettun, sem hann
veitti þeim þama í eyðimörkinni,
átti að gefa þeim styrk til þess að
þola hungur í framtíðinni, ef
nauðsyn krefði, en þess í stað
fyllti þetta þá græðgi. Þeir þótt-
ust sjá sér leik á borði að gefa
leti sinni lausan taum: Gerum
hann áð ráðherra! Þá verður þó
íyrir okkur séð af því opinbera,
svo um munar!
Þá veik hann aftur afsíðis upp á
íjallið, aleinn. Það er gott fyrir
oss kristna menn að vita að vér
Kaj Munk
getum treyst Guði, en þó er það
því aðeins gott, að það geri oss
framtakssama. Friður Guðs er
oss ekki gefinn til þess að vér
skulum kjamsa á honum, heldur
til þess að hvíldin í honum gefi
oss styrk til baráttu. Það er aldrei
heilsusamlegt að eta yfir sig,
ekki einu sinni í nafni Guðs. Það
er heilnæmara að hafa nauman
skammt.
En ekki skyldi notkunin felld
niður af ótta við misnotkun.
Hvernig getum vér annað en
þakkað Guði fyrir, að við og við
er oss leyft að finna til þess án
tvímæla að þetta, sem vér aðeins
eygjum í þoku, meðan augað er
blátt, það lifir þó í oss? Hvenær
hefur þú fundið það skýrast,
áheyrandi minn? Var það þegar
þú tókst afturhvarfi, ef þú ert þér
þess vitandi að hafa tekið því, á
þeirri stundu, er þér virtist þér
takast að gefa honum, hinum
mikla og ósýnilega, heilshugar
og fúllkomið jáyrði hins hrædda
og þreytta hjarta þíns? Eða er
það þegar þú beygir þig yfir litla
rúmið og biður kvöldbænina með
baminu þínu? Hvað um það: Ég
skal ekki hrófla við leyndarmáli
þínu. En ég vil gjaman segja þér
frá mínu leyndarmáli. Það var
þegar ég var ungur stúdent, sem
ég eignaðist ríkasta reynslu guðs-'
friðarins. Ég hafði farið inn í
rómversk-kaþólska kirkju, kraup
niður eða settist á bekkinn, lét
augu mín töfrast (vertu ekki að
víta mig fyrir orðalagið, sjálfur
Jesús beitir hvort sem er nokkr-
um töfrum i guðspjallinu!) af
rauða lampanum fyrir altarinu,
og það var svo hljótt þama inni
og litimir vom svo fagrir, ó, hví-
lík kyrrð! Allar ungar, heitar
hugsanir, sárar og flöktandi,
stilltust og friðuðust af sjálfu sér,
þarna sat maður mitt í tímanum
með aldir að baki, aldir fram
undan, og svo var það sjálf ei-
lífðin, sem maður var genginn
inn í með þessum þrem skrefum
frá „Strikinu“, því frelsarinn var
héma, Ijóslifandi, í holdi, maður
þreifaði á því.
Síðan ég varð prestur hef ég -
það held ég mig mega trúa yður
fyrir - oftast fundið frið Guðs í
sakramentunum: Þegar ég stóð
við æmverða steinfontinn hér og
tók á móti bömunum yðar fyrir
hönd Drottins míns, eða þegar ég
stóð við steinaltarið við stóm alt-
arisgöngumar um þrettándaleytið
og hundruð lifandi ljósa fylltu
litlu kirkjuna ljóma og ilmi, og
vér söfnuðumst saman uppi hér
og þáðum frelsarans „fullkomnað
allt“ í gjöfum brauðsins og víns-
ins. Já, þá hef ég ósjaldan fundið
að á þeirri eyðimerkurför, sem
starf prestsins getur stundum
orðið, að nokkru að sjálfs hans
sök, var Jesús Kristur sjálfur
kominn til vor og endurtók
kraftaverk mettunarinnar.
En raunar er þessi predikun alls
ekki rétt. Friður Guðs er í raun-
inni ekki neitt sem vér finnum
sjálf til, hann er ekki neins konar
þægilegt ástand. Ef til vill emm
vér ríkastir af honum, er vér vit-
um alls ekki um, að vér höfum
hann. Og aldrei skaltu fara að
liða sjálfan þig sundur, rannsaka
hjarta og nýru til þess að sjá,
hvort þú getur fundið hann þar.
Þegar ég sný mér við fyrir altar-
inu og boða þér, að Drottinn upp-
lyfti augliti sínu yfir þig og gefi
þér ffið, þá þýðir það þetta: Hann
gefur þér svo mikinn styrk, að þú
ert aflögufær, getur barist fyrir
meira en sjálfan þig. Að eiga
Guðs frið er hér á jörðu, að vera
vígbúinn af Guði - í himninum er
það annað, þar er það hvíldin eft-
ir stríðið. Já, Guð gefi þér þann
ffið, sem er meiri en englavörður,
þann frið, sem gerir þig rósaman
í vígunum og lætur þig brosa við
dauðanum.
„Friður Guðs er oss ekki
gefinn til þess að vér
skulum kjamsa á honum,
heldur til þess að hvíldin
í honum gefi oss styrk til
baráttu"