Tíminn - 18.04.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Miðvikudagur 18. apríl 1990
Miðvikudagur 18. apríl 1990
Tíminn 9
Það var laust fyrir klukan 18 á páskadag sem vart varð við eld á ammoníakstankinum við Aburöarverksmiðjuna.
Storraðiö fundar í Hofða eftir paskaeldinn í Aburðarverksmiðjunni. Fremst á myndinni em Magnús l_ Sveinsson fbrseti borgarstjómar, Sigrnn Magnúsdóttir borgarfulltrúi Framsóknarflokks, Guðrún Helga-
dóttir Alþingisfbreeti sem snýr baki (Ijósmyndara, Davíð Oddsson borgaretjóri og formaður almannavamanefndar Reykjavikur, Böðvár Bragason lögreglustjóri, Guöjón Pedersen fbrstjórí ALmannavama rik-
isins, Páll Gíslason borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokks, Guðrún Agnarsdóttir þingmaður, Danfríöur Skarphéðinsdóttir þingmaður og Guðmundur H. Garðarsson þingmaður. Tfmamynd; pjotir.
Óeðlileg vinnubrögð
orsök ammoníakelds
til aðgerða yrði gripið,“ sagði Guðjón. Hann
sagði síðan:
„Við skulum hafa í huga að aðeins er um
að ræða 90 tonn af efninu. Það hefði ekki
valdið íbúunum lífshættu hefðu þau sloppið
út. Það vissum við hinsvegar ekki þá. Ef gef-
in hefði verið út tilkynning um hættuástand
til íbúanna, flautunum flautað án þess að
kanna málið fyrst,
þá hefði mátt búast við að um 1% íbúa
borgarinnar heíðu sturlast af hræðslu,
kannski 5—6% farið sér að voða við að leita
að bömum sínum og ættingjum. Þannig hefði
skapast óskapleg spenna og hefði þetta verið
gert, þá held ég að við stæðum í erfiðum
sporum í dag miðað við hvemig sem betur fer
fór,“ sagði Guðjón Pedersen.
Eitt kosningamála Davíðs Oddssonar og
Sjálfstæðismanna við borgarstjómarkosning-
amar 1982 var að hætt yrði við að reisa íbúð-
arhverfi við Rauðavatn sem þáverandi borg-
arstjóm hafði ráðgert. í kosningaáróðrinum
var mikið gert úr því að spmngur væm í
jörðu sem hættulegar gætu orðið byggð. Þess
í stað skyldi nýtt íbúðarhverfi rísa í Grafar-
vogi.
En var ekki misráðið að stuðla að byggð í
næsta nágrenni Áburðarverksmiðjunnar?
„Nei, eins og kom fram í skýrslunni sem
lögð var fram á fundinum í dag þá var talið að
hættan fyrir nágrennið væri ekki meiri en fyr-
ir aðra staði í borgarlandinu. Reyndar kemur
það fram í skýrslu starfshóps féíagsmálaráð-
herra að mesta hættan vegna Áburðarverk-
smiðjunnar er vegna ammoniaksskýs sem
myndi fylgja ríkjandi vindáttum; austan— og
norðaustanáttinni yfir Laugamesið, yfir mið-
bæinn, Hagana og fleiri hverfi," sagði Davíð
Oddsson borgarstjóri í gær. Borgarstjóri
sagði að áður hefði mönnum staðið mest ógn
af sprengihættu vegna þess að áburður væri
geymdur ósekkjaður í verksmiðjunni.
Nú væri hins vegar álitið að sprengihætta
væri ekki meiri en svo að í raun væri hægt að
byggja alveg að verksmiðjudyrum. Ógnin af
verksmiðjunni væri vegna ammoníaksins og
hættan svipuð nánast hvar sem væri í borgar-
iandinu.
Á páskadag hefði þó vindur verið þannig
að hætta hefði verið heldur meiri í Grafarvogi
og Hamrahverfi en í öðmm borgarhlutum.
Það magn sem í geyminum hefði verið þegar
óhappið varð hefði að mati sérffæðinga ekki
átt að skaða íbúana í grenndinni. En það
hefði verið lífshættulegt fyrir flesta starfs-
menn Áburðarverksmiðjunnar.“
Davíð Oddsson borgarstjóri er jafnframt
formaður almannavamanefndar Reykjavíkur.
Hann flutti tillögu í borgarráði í gær um að
Áburðarverksmiðjan yrði flutt á brott úr
Reykjavík.
„Eg vek athygli á því að þrátt fyrir að nýr
geymir komi þá verða áfram geymd 90 tonn
eins og er í dag, í svokölluðum daggeymum;
þrem þijátíu tonna daggeymum sem eru í
verksmiðjunni núna og áfram verður viss
hætta af siglingum með ammoníak á skipum
hér að verksmiðjunni.
Eg er viss um það að nýi geymirinn mun
tryggja mikið öryggi. Félagsmálaráðherra gat
þess til að mynda að á Norðurlöndum væru
miklu stæni geymar, allt frá 5 þúsund upp í
80 þúsund tonn mjög nærri byggð. Eg held
að fólk héma eftir það sem hefur gerst, vilji
ekki taka slíka áhættu.. Eg segi fyrir mig. Eg
er ekki algerlega rólegur fyrr en að Áburðar-
verksmiðjan verður færð,“ sagði borgarstjóri
við blaðamenn í gær.
Á fundi borgarráðs í gær lagði Sigurjón
Pétursson fram tillögu um að gerði yrði út-
tekt á ýmissi starfsemi í borginni sem gæti
haft í íor með sér hættu fyrir íbúa borgarinn-
ar. Þar hefur Siguijón átt hægt um tök því að
tillaga hans var efnislega samhljóða bókun
Sigrúnar Magnúsdóttur borgarfulltrúa Fram-
sóknarflokks á fundi borgarráðs 8. mars 1988
þegar fjallað var um Áburðarverksmiðjuna.
I bókun Sigrúnar segir að borgaiyfirvöld
verði að taka með festu á málum Áburðar-
verksmiðju ríkisins vegna þeirrar miklu
hættu er af henni stafar og fram kemur í fyrr-
nefndri skýrslu starfshóps félagsmálaráð-
herra. Víðar í borginni sé þó farið með hættu-
leg efni en í Gufunesi.
Þá sé Reykjavíkurflugvöllur, einkum
norður—suðurflugbraut hans viðsjárverð
vegna flugslysahættu í miðbæ Reykjavíkur.
Rétt sé því að beina því til flugmálayfirvalda
að nota áðumefnda flugbraut aðeins í neyðar-
tilfellum þar til flugvöllurinn verði fluttur.
—sá
Mikil fundahöld fóm fram í gær vegna
bmnans á ammoníaksgeymi í Áburðarverk-
smiðjunni í Gufunesi á páskadag. Ríkis-
stjómin ræddi málið á fundi sínum í gær-
morgun og klukkan ellefu hófst fundur í
Höfða. Þann fund sátu þingmenn Reykvík-
inga, borgarfulltrúar, almannavamanefnd og
ráðherramir Jóhanna Sigurðardóttir og Jón
Sigurðsson sem bæði em þingmenn Reyk-
víkinga.
Áburðarverksmiðjan heyrir undir land-
búnaðarráðuneytið en Vinnueftirlit ríkisins,
sem heyrir undir félagsmálaráðuneytið, hefur
eftirlit með meðferð ammoníaks í verksmiðj-
unni. Það vom því Steingrímur J. Sigfússon
landbúnaðarráðherra og Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra sem höföu fram-
sögu um áburðarverksmiðjuna í ríkissljóm-
inni.
Eldur laus
I greinargerð Vinnueftirlitsins til félags-
málaráðherra sem-lögð var fram á fundum
ríkisstjómar og á Höfðafundinum í gær segir
að eldsins hafi orðið vart nokkm fyrir kl.
18:00. Þegar slökkvilið, lögregla og fulltrúi
Vinnueftirlitsins hafi komið á staðinn hefði
logað í ammoníaksgasi sem streymdi frá loka
ofan á geyminum.
Verið var að losa ammoníakið úr skipi
sem komið hafði með 500 tonn af efninu.
Búið var að losa um 90 tonn þegar eldsins
varð vart. Löndunin fer þannig fram að amm-
oníakinu er dælt í fljótandi formi úr skipinu í
geyminn. Nokkur hluti efnisins gufar upp í
tankinum og myndar gas sem dælt er um sér-
staka lögn aftur til skipsins sem hefur búnað
til að þétta það aftur og koma í fljótandi form.
Þetta var hins vegar ekki hægt að gera á
páskadag vegna þess að barki sem tengja átti
við lögnina frá geyminum í skipið reyndist
skemmdur. Þetta höfðu menn séð þegar dæ-
lingin byijaði en í stað þess að hætta að dæla
í Iand og gera við barkann var haldið áfram
og gasinu hleypt út um loka ofan á geymin-
um og út í andrúmsloftið. Það var einmitt þar
sem kviknaði í.
I skýrslu Vinnueftirlitsins segir síðan orð-
rétt: „Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð að
mati Vinnueflirlitsins og brýtur gegn yfirlýs-
ingum sem forvígismenn verksmiðjunnar
hafa gefið í nýlegum viðræðum við Vinnuefl-
irlitið þar sem farið var markvisst yfir hugs-
anlegar lekaleiðir.
Eldurinn kviknaði í gasinu sem þannig
var hleypt afkúlunni (þ.e. geyminum; innsk.
blm.). Ammoníak er ekki sérlega eldfimt, en
brennur þó þegar það er blandað lofti innan
ákveðinna styrkleikahlutfalla. Ekki er vitað
hvemig eldur komst í gasið, en rannsókn á
því hefst strax í dag.“
Félagsmálaráðherra sagði í gær að ríkis-
stjómin hefði farið fram á ítarlega skýrslu um
þá rannsókn sem nú er hafin á tildrögum
eldsins á páskadag. „Það var ákveðið að ræða
málið áfram, fylgjast með þróuninni og at-
huga hvort rétt sé að endurmeta þá afstöðu
sem tekin var í ríkisstjóminni 1988,“ sagði
Jóhanna Sigurðardóttir.
Jóhanna sagði að öryggi ykist vemlega
þegar nýr ammoníaksgeymir sem nú er í
byggingu verður tekinn í notkun. Slíkir
geymar væm notaðir til dæmis á hinum
Norðurlöndunum en væm oft margfalt stærri
og staðsettir mjög nálægt byggð. „Þegar við
vegum það og metum hvort leggja eigi niður
verksmiðjuna þá verðum við líka að taka
með í reikninginn hvort öryggiskröfúm sé
fúllnægt að mati sérfræðinga með því að taka
í notkun hinn nýja tank. Þetta em verið að
skoða í ríkisstjóminni og verður rætt áfram.“
Málefni áburðarverksmiðjunnar vom of-
arlega á baugi í ársbyijun 1988. Þá skilaði
neínd, skipuð af félagsmálaráðherra, áliti um
öryggismál verksmiðjunnar. Skipað var í
nefndina vegna ábendingar frá Vinnueftirliti
ríkisins um að veruleg hætta gæti stafað af
því að geyma ammoníak undir þrýstingi, eins
og gert hefur verið í Gufunesi til þessa.
Akveðið var að reisa nýjan geymi þar sem
ammoníakið yrði kælt niður í tæplega 40
frostgráður en slík geymsluaðferð er talin sú
ömggasta sem völ er á. Verksmiðjan sótti um
byggingarleyfi fyrir nýja geyminum og við
afgreiðslu þess vom máleftii verksmiðjunnar
rædd í borgarráði og lét Davíð Oddsson
borgarstjóri í ljósi að hann vildi helst sjá
verksmiðjuna hverfa á brott úr Reykjavík.
Eftir að byggingarleyfi íyrir nýja tankin-
um var veitt og framkvæmdir, sem reyndar
hafa dregist úr hömlu, hófúst var heimilað að
nota gamla geyminn með ákveðnum skilyrð-
vart. íbúar sem rætt var við í gær sáu logann
uppi á geyminum og fylgdust með slökkvi-
starfinu. Jafnframt heyrðu þeir í aðvörunar-
flautu inni á svæði verksmiðjunnar allan tím-
ann sem eldurinn logaði. Síðan heyrir þetta
sama fólk að hættuástandi hafi verið aflýst en
aldrei kom nokkur yfirlýsing um neitt hættu-
ástand frá Almannavömum. Vom engar ráð-
stafanir gerðar til að aðvara fólk eða veija?
Guðjón Pedersen sagði að komið hefði
verið að því að setja neyðaráætlun í gang.
Aðeins hefðu liðið sex mínútur frá því að til-
kynning um eldinn barst og til þess er hann
hafði verið slökktur. 1VÁ þessum sex mínútum
var verið að setja allt í gang og innan átta
mínútna hefði verið tekin ákvörðun um hvort
Tímamynd:Pjetur
um; lágmarksbirgðir væm á honum hveiju
sinni, hann yrði aldrei fylltur meir en til hálfs
og að Vinnueftirlitið fylgdist náið með notk-
un hans.
Þáttur Almannavarna
Guðjón Petersen forstöðumaður Al-
mannavama ríkisins sagði í gær að í neyðar-
áætlun Almannavama Reykjavíkur væri
fjallað um öll hættutilvik sem upp gætu kom-
ið, hvort sem væri af völdum manna eða nátt-
úm. Hann sagði að ekki væri þar neitt sér-
staklega tekið fram um Áburðarverksmiðjuna
heldur væri almennt fjallað um mengun af
völdum eiturefna og að tekið sé tillit til hegð-
unarmynsturs þess efnis sem leysist úr læð-
ingi.
Svo virðist sem engin sérstök vamaáætl-
un færi í gang gagnvart íbúum í næsta ná-
grenni verksmiðjunnar eftir að eldsins varð