Tíminn - 21.04.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 21. apríl 1990 Tíminn 7
anum. Þrátt fyrir veikan meiri-
hluta tókst þeirri ríkisstjóm að
leggja grundvöll að þeirri end-
urreisn sem átt hefur sér stað í
efnahags- og atvinnumálum.
Ríkisstjómin styrkti stöðu sína
á Alþingi þegar meirihluti
Borgaraflokksins gekk beint til
liðs við hana í fyrrahaust. Þótt
sú breyting hafi e.t.v. aukið
stjómarandstöðutilburði Sjálf-
stæðisflokksins í orði hefiir hún
ótvírætt orðið stjómarsamstarf-
inu sá sfyrkur sem að var stefht.
Núverandi ríkisstjóm hefur því
fullan þingstyrk til þess að
fylgja eftir endurreisnarstarfi
sínu og koma fram nauðsynleg-
um þingmálum eftir því sem
þingflokkar hennar koma sér
saman um.
Staða
ríkisstj ómarinnar
Enn er eitt ár til loka kjör-
tímabilsins. Engin ástæða er til
að gera ráð fyrir öðru en að
stjómarsamstarfið haldi áfram
til kosninga. Til þess hefur rík-
isstjómin nægilegt þingfylgi og
miklar líkur em til þess að ár-
angur stjómarsamstarfsins eigi
eftir að koma skýrar í ljós á
næstu mánuðum eins og viður-
kennt er í opinberum þjóðhags-
spám.
A þetta er enn meiri ástæða til
að minna, að skoðanakannanir
um fylgi stjómarflokka meðal
kjósenda hafa síður en svo ver-
ið hliðhollar ýmsum stjórnar-
flokkanna. Viðurkenna verður
að slík niðurstaða skoðana-
kannana bendir til þess að kjós-
endur hafi ekki gert sér grein
fyrir þeim mikla árangri sem
stjómarstefnan hefur leitt til á
þeim sviðum sem mestu skipta.
I því efiiahagsástandi sem ríkt
hefur og glíman hefur staðið
um að bæta úr, hefur ríkis-
stjómin orðið að beita sér fyrir
aðgerðum sem ekki em líklegar
til skjótra vinsælda, því að í
þeim hafa m.a. falist strangar
aðhaldsaðgerðir, þ. á m. í kaup-
gjaldsmálum og ýmsum efnum
sem snerta kjaramál.
Rikisstjómin hefúr ekki farið
dult með að kaupmætti veltiár-
anna var ekki unnt að halda á
samdráttartímum. Mikilvægur
þáttur í efnahagslegri endur-
reisn hlaut að vera sá að tryggja
að kaupsamningar væm í sam-
ræmi við raunverulega efna-
hagsgetu þjóðarbúsins og
markmið um minnkandi verð-
bólgu, þá nauðsyn að verðlags-
þróun sé til frambúðar í sam-
ræmi við verðlagsþróun í við-
skiptalöndum okkar.
Forystumenn stærstu laun-
þegasamtaka landsins hafa stutt
þetta markmið og stuðlað að
því að því mætti ná. Þrátt fyrir
það má búast við að launþegar
hafi tekið þessari stefnu með
tortryggni og ekki áttað sig á að
samverkandi aðgerðir til vamar
verðbólgunni, s.s. vaxtalækkan-
ir og verðlagseftirlit, koma
þama á móti og eiga sinn þátt í
að móta nauðsynlegan stöðug-
leika í verðlagsmálum og
traustara efhahagskerfi til fram-
búðar. Þess er þó að vænta að
sá hagur sem launþegum er bú-
inn með hinum almennu efna-
hagsráðstöfunum að undan-
fömu og þeim varanlega stöð-
ugleika sem stefnt er að, eigi
eftir að koma skýrt í ljós eftir
því sem lengra líður.
Mótun framtíðarstefnu
Þótt hinar almennu efnahags-
aðgerðir hafi að vísu orðið til
upp úr þeirri neyð sem atvinnu-
lífið var komið í fyrir einu og
hálfu til tveimur ámm, ber ekki
að skoða þær sem neyðarráð-
stafanir, heldur upphaf þess að
mestu annmörkum islensks
efhahagslífs verði eytt til fram-
búðar. Þar er fyrst og fremst átt
við óhæfilega verðbólgu og tíð-
ar hagsveiflur sem lengi hafa
sett mark sitt á efnahagslífið
hér á landi og valdið óheilla-
þróun í efnahagskerfmu sem sí-
fellt hefur reynst vandasamara
að ráða við eftir því sem tímar
hafa liðið.
I ljósi batnandi ástands í þjóð-
arbúskapnum er því full ástæða
til að vera á verði fyrir þenslu-
hættunni, sem óneitanlega fylg-
ir uppsveiflum eftir mikla efna-
hagslega lægð. 1 því sambandi
er vert að minna á frumvarp um
Verðjöfnunarsjóð sjávarútvegs-
ins sem sjávarútvegsráðherra
hefhr lagt fyrir Alþingi. í fyrstu
grein frumvarpsins segir að
stofna skuli sjóð undir þessu
nafni og er hlutverk hans að
„draga úr áhrifúm verðsveiflna
á sjávarafurðum í þjóðarbú-
skapnum.“ Hér er m.ö.o. lagt til
að verðjöfnunarsjóður sjávaraf-
urða verði notaður sem hag-
stjómartæki.
Þessi hugmynd er að vísu ekki
ný, en meirihluti Qölskipaðrar
nefndar á vegum sjávarútvegs-
ráðherra, sem fékk það hlutverk
að endurskoða gildandi lög um
Verðjöfnunarsjóð fiskiðnaðar-
ins, hefur tekið hugmyndina
upp á sína arma og lagt til að
hún verði útfærð í nýjum verð-
jöfnunarsjóðslögum. Ríkis-
stjómin hefúr ákveðið að stuðla
að því að þessi tillaga verði að
veruleika um leið og lögum um
Verðjöfnunarsjóð er breytt hvað
varðar skipulag og markmið að
öðru leyti. Þegar þess er gætt
að í nefnd þeirri sem hér um
ræðir eru fulltrúar hinna ólík-
ustu hagsmunaaðila og stjóm-
málaflokka, er ástæða til að
ætla að þessu frumvarpi verði
vel tekið á Alþingi og í þjóðfé-
laginu almennt. Að vísu kom
fram bein andstaða gegn mál-
inu frá Kristjáni Ragnarssyni,
formanni Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna, og Osk-
ari Vigfússyni, formanni Sjó-
mannasambandsins, og fyrir-
varar um ýmis atriði frá nokkr-
um öðmm nefndarmönnum, en
meirihluti nefndarinnar er hug-
myndinni um verðjöfhunarsjóð
sem stjómtækis í efnahagsmál-
um fylgjandi og hvetjandi þess
að málið fái afgreiðslu á Al-
þingi.
Gengislækkunar-
pólitík gagnrýnd
—----------------------—
I nefndaráliti því sem fylgir
þessu fmmvarpi kemur ffam sú
athyglisverða skoðun að ástæða
sé til að efast um að gengis-
lækkunarstefna undanfarandi
áratuga eigi sér framtíð. Þess í
stað verði að beita eins konar
efnahagslegum forvörnum
gegn þensluvaldandi hagsveifl-
um í efnahagskerfinu, þ.e.a.s.
þeim hagsveiflum sem eiga rót
sína í skyndilegum uppgangi í
sjávarútvegi, sem er aðalupp-
spretta slíkra efnahagslegra fyr-
irbæra, en breiðist síðan út um
allt hagkerflð, veldur þenslu og
verðbólgu með kostnaðarhækk-
unum, sem fljótlega draga úr
samkeppnishæfni sjávarútvegs-
greina og annarrar útflutnings-
framleiðslu. Forvarnir gegn
þensluáhrifúm yrðu í því fólgn-
ar að sjávarútvegsgreinar
greiddu sem eignarhluta sinn í
Verðjöfnunarsjóði fjárhæð til
sjóðsins sem næmi ákveðnum
hundraðshluta af tiltekinni
hækkun afurðaverðs umfram
meðalverð síðustu fimm ára.
Með þessu væri verið að taka
fé úr umferð á þenslutíma án
þess að fyrirtækin misstu eign-
arhald á fjármunum sínum. Þótt
andstöðu kunni í fyrstu að gæta
hjá útgerðarmönnum og sjó-
mönnum og e.t.v. fleiri aðilum í
sjávarútvegi í sambandi við
þessa hugmynd, er óskandi að
þau viðhorf breytist við nánari
athugun á þessari merku hug-
mynd. Eign þeirra sem i sjóð-
inn greiða er til skila haldið
samkvæmt stefnu frumvarps-
ins. Greiðslumar eiga ekki að
lenda í neinni allsheijarhít sem
einhvers konar óafturkræft
skattgjald. Hér er því ekki um
neina eignaupptöku að ræða,
heldur bindiskyldu fjár á
þenslutímum. Þessi bindiskylda
er í rauninni gerð útflutnings-
framleiðslunni sem slíkri til
langtímahagsbóta. Hún er til-
raun til að koma á nauðsynleg-
um jöfnuði í hagkerfi sem er
ofurselt tíðum hagsveiflum af
séríslenskri gerð. Nú er að vísu
óvarlegt að alhæfa fyrirfram
um árangur efhahagsráðstafana,
sem segja má að séu á umræðu-
og tilraunastigi. En hugmyndin
um verðjöfhunarsjóð sem efha-
hagslegt stjómtæki er mjög at-
hyglisverð. Hún er vísbending
um að breiður hópur áhrifa-
manna í þjóðfélaginu vill reyna
nýjar leiðir í efnahagsmálum,
þar sem brotist er út úr ógöng-
um viðvarandi verðbólgu og sí-
felldra gengisfellinga. Verðugt
væri að nýta efhahagsbatann til
þess að ryðja nýjum hugmynd-
um braut í þessu efni.