Tíminn - 28.04.1990, Blaðsíða 3

Laugardagur 28. apríl 1990
HELGIN
11
að þeir sem bjuggu í húsinu gætu
komist þangað til að þurrka vatn
þegar lak í rigningum. Pað var
einmitt í þessu herbergi sem hin
dularfulla loftskeytisendistöð fannst
síðar og var um hana búið í ferða-
tösku. I sambandi við uppskrift
eigna lét fulltrúi sendiráðs Svía þess
getið „að í uppskrift Ólafs Porgríms-
sonar séu einnig taldar fram eignir
konsulatsritaranna Ressel og
Schulze-Stenstrop, þótt eigi sé hægt
að ákveða hvor á hvað.“ Seinna kom
í ljós að þessir tveir menn munu hafa
verið þeir sem önnuðust loftskeyta-
sendingarnar úr Túngötu 18. Var
annar veðurfræðingur en hinn loft-
skeytamaður.
Við sem stóðum að síðari upp-
skrift eigna í Túngötu 18 þóttumst
inna það verk af hendi af nákvæmni
og var meira að segja skrásett ails
konar verðlaust rusl. Hins vegar
virðist okkur hafa sést yfir sendistöð-
ina leynilegu sem nokkuð hefur
verið rætt um fyrr og síðar, hafi hún
verið í húsinu um það leyti. Verður
að teljast undarlegt að breska her-
námsliðið skyldi ekki finna stöðina,
þegar það rannsakaði húsið, og ekki
heldur Ólafur Þorgrímsson og Guð-
jón Jónsson, þegar þeir skráðu eign-
irnar.
Um það leyti sem eignayfirtöku
okkar lauk flutti dómsmálaráðuneyti
og félagsmálaráðuneyti í Túngötu
18. Var þá flutt til í húsinu það sem
enn var varðveitt þar af þýskum
eignum, og kom í ljós í ferðatösku
sendistöðin margumrædda og önnur
aflminni. Sumir héldu því fram að
sendistöðvarnar hefðu ekki verið í
húsinu þegar uppskriftir fóru fram
en geymdar annars staðar og laumað
inn í húsið síðar. Mér þykir þó
trúlegast að sendistöðvarnar hafi
alla tíð verið í húsinu en dulist vegna
þess að þær voru í ferðatöskum
innan um margar slíkar sem geymd-
ar voru í húsinu og taldar eign
einstaklinga en ekki ræðismanns-
skrifstofunnar.
Hinn 21. janúar 1946 sagði Ólafur
Þorgrímsson hæstaréttarlögmaður
mér aðspurður að þegar uppskrift
hans fór fram í Túngötu 18, hafi þar
eigi orðið vart neinnar sendistöðvar
eða neinna hluta er hægt hefði verið
að álíta úr sendistöð. Þó sagði Ólafur
að vegna umtals um að Gerlach
hefði notað sendistöð hefði sér verið
málið mjög hugstætt og að þeir sem
skrifuðu upp hefðu rætt um hvort
ekki myndi vera sendistöð í húsinu.
Er þetta samkvæmt minnisblaði,
sem ég skrifaði þá þegar.
Voldugir vinir
Eins og að líkum lætur var hús-
búnaður allgóður á heimili Gerlach-
hjónanna. En það sem vakti mesta
athygli og veitir raunar mesta vís-
bendingu um hvers konar fólk var
hér á ferð voru innrammaðar myndir
í skrifstofu dr. Gerlachs af tveimur
æðstu foringjum nasista, Hermann
Göring og Heinrich Himmler.
Myndir þessar eru áritaðar persónu-
lega til Gerlach-fjölskyldunnar.
Himmler ritaði á mynd af sér: „SS-
Hauptsturmfuhrer Prof. Gerlach,
dem treuen Kámpfer in herzlicher
Kameradschaft. 22.XII. ’32.
H.Himmler." Þá eru áritaðar mynd-
ir til dætranna, Inge og Eva, frá
Himmler 28. maí 1938. Á mynd af
Göring og konu hans Emmy er
ritað: „Mit besten Weihnachtswun-
schen 1937. Hermann Göring und
Emmy.“ E.W. Bohle ritar á mynd af
sér: „Pg. Prof. Werner Gerlach in
treuer Kameradschaft. Im Oktober
1937.“
Einnig voru þarna myndir af Hitl-
er og fleiri leiðtogum en án persónu-
legra áletrana.
Af þessum árituðu myndum má
ráða að Gerlach-fjölskyldan hefur
verið í nánum vináttutengslum við
Göring og Himmler, og má nærri
geta hvaða aðstöðu það hefur veitt
ræðismanninum og ekki að furða
þótt hann teldi sig nokkurs megnug-
an hér í smáríkinu íslandi.
Myndir þessar og ýmsir aðrir
munir, s.s. sverð, einkennisbúning-
ar, hakakrossfánar, embættisstimpl-
ar o.fl. voru sendir Þjóðminjasafni
og eru varðveittir þar. Þess má geta
að í skrifstofu ræðismannsins lá
þýskt heiðursmerki ásamt orðu-
skjali, sem ætlað var Guðmundi J.
Hlíðdal, póst- og símamálastjóra,
en var aldrei afhent og sjálfsagt
hefur Guðmundur ekkert um þetta
vitað. En naumast hefur hann vaxið
í augum breska hernámsliðsins, þeg-
ar þeir sáu hvern sóma þýska ríkis-
stjórnin hafði ákveðið að sýna
honum.
Munir, sem einstaklingar áttu
geymda í Túngötu 18, voru smátt og
smátt afhentir eigendum eftir því
sem þeir gáfu sig fram að stríði
loknu og annaðist Rauði kross ís-
lands um að koma sumum af þessum
munum til skila.
Dr. Gerlach og fjölskylda hans
fékk afhentan fatnað, bækur og
persónulega muni ýmsa og lét hann
skila þakklæti til ráðuneytisins fyrir
góða umönnun eignanna. Þegar
ráðuneytið vildi á sínum tíma af-
i henda íslenskum umboðsmanni dr.
Gerlachs eignir hans, þá færðist
hann í fyrstu undan að taka við
þeim, nema að „ráðuneytið sæi fyrir
skipakosti til að senda með eignir
þessar.“ Það þótti nú fulllangt geng-
ið og minnti á kerlingu eina á
Austurlandi sem fékk gefins mat-
væli, klyfjar á hest, og sagði þá
geðvonskulega: „Já, já, en nú er
eftir að láta upp.“
Þegar fram liðu stundir var hús-
eignin Túngata 18 afhent Sambands-
lýðveldinu Þýskalandi, og þar hefur
nú sendiráð þess aðsetur og full
vináttutengsl eru fyrir löngu komin
á aftur við þýsku þjóðina.

URYAL VINNUVELA I OLL VERK FRA
Hannaðar til afkasta
Sterkar - Endingargóðar
V erktakar -
Bæjarfélög 1
ORESSEft
Við bjóðum
fjölbreytt úrval vinnuvéla frá DRESSER
fjölþjóðafyrirtæki á sviði þungavinnuvéla.
Veitum allar nánari upplýsingar.
^ ^ SAMBAND ÍSLENSKRA SAMVINNUFÉLAGA
HOFÐABAKKA 9 112 REYKJAVÍK SÍMI 91-670000
JJötunn tií Ciðs zrið Bi
VELAR
1 ftt nSp Jí,
g* SfJ I®