Tíminn - 04.05.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Föstudagur4. maí 1990
Föstudagur4. maí 1990
Tímii
Ræða Steingríms Hermannssonar forsætisráðherra við eldhúsdagsumræður á Alþingi í gær:
„Sundu irlynd ríl kisstjó rn“ hefur staðið
að þjóðarsátt og framförum í landinu
Tíminn birtir hér ræðu forsætisráðherra
við eldhúsdagsumræðu á Alþingi í gær.
Ræðan er unnin af segulbandi.
Heiðraði þingforseti, þingmenn og góðir
íslendingar.
Ég sé ástæðu til að þakka Þorsteini
Pálssyni fyrir það hól sem fólst í ræðu
hans hér áðan um núverandi stjórnar-
samstarf. Hann endurtók gamla plötu
um sundurlyndi í stjórnarsamstarfinu en
þessi sundurlynda ríkisstjórn hefur lyft
hverju grettistakinu á eftir öðru. Þessi
sundurlynda ríkisstjórn hefur fengið
hvert stórmálið eftir annað afgreitt og
mörg eru á leiðinni í gegnum Alþingi. Ég
bendi á það að þessi sundurlynda ríkis-
stjórn er að fá markaða hér stefnu til
lengri tíma í stjórn fiskveiða og hún er
að fá samþykkt hér á Alþingi eitthvert
mesta framfaramál á.þessu sviði, hag-
ræðingarsjóða fiskveiða, sem ég leyfi
mér að fullyrða að eigi eftir að breyta
gjörsamlega rekstarstöðunni í þessum
mikilvæga atvinnuvegi. Og þessari sund-
urlyndu ríkisstjórn hefur, þrátt fyrir að
aðrir hafa reynt í mjög mörg ár, tekist
að koma hér á fót umhverfisráðuneyti,
að vísu hefur Sjálfstæðisflokknum, þess-
um stærsta flokki, tekist að koma í veg
fyrir það að sjálfsögð verkefni verði flutt
til þessa ráðuneytis. Og vekur það satt
að segja nokkra undrun á sama tíma og
við sjáum myndir í sjónvarpi af óhrein-
indum í fjörum og að gróður landsms
blæs á sjó út. Og þó hef ég ekki nefnt
langsamlega stærsta afrek þessarar sund-
urlyndu ríkisstjórnar, að reisa íslenskt
efnahagslíf úr þeirri rúst sem það var
þegar Þorsteinn Pálsson skildi við í
september 1988.
Jú, það er hárrétt að það eru gífurlega
miklar breytingar í heiminum og aldrei
hafa þær verið svo miklar áður. Múrinn
hrynur, girðingar eru fjarlægðar og fólk
tekst í hendur yfir landamærin og kemst
að því að það er í raun og veru hvert
öðru líkt. Tortryggnin hverfur, traust
skapast og kalda stríðið er horfið. Ekki
minntist háttvirtur þingmaður á það. Og
sannarlega hafa gífurlega miklar breyt-
ingar átt sér stað, jafnvel í okkar næsta
umhverfi í Evrópu. Bandalög sem voru
mynduð fyrir nokkrum árum um frjálsa
verslun springa nú út eins og blóm að
vori. Efnahagsbandalag Evrópu stefnir
nú óðfluga í að verða öflugasta efnahags-
bandalag eða efnahagsheild sem til er í
heiminum. Og flestir spá því að þar
myndist stjórnmálasamtök sem muni
nálgast Bandaríki Norður-Ameríku. Svo
sannarlega höfum við íslendingar tengst
þessari þróun og við erum raunar í miðri
hringiðunni. Við getum ekki dregið
okkur út úr þessari þróun, hvort sem
okkur líkar betur eða verr. Okkar við-
skipti við Efnahagsbandalagið hafa auk-
ist hröðum skrefum. Þangað flytjum við
nú um það bil sextíu af hundraði af
okkar útflutningi og lífskjör okkar eru í
stöðugt ríkari mæli háð útflutningi og
innflutningi. Það má segja að um fjörutíu
af hundraði af okkar lífskjörum séu
þangað sótt. Þetta nefni ég til að undir-
strika að vitanlega þurfum við að taka
ábyrgan þátt í þeirri þróun sem er að
eiga sér stað, og gæta okkar hagsmuna.
Ég fagna því að íslenska þjóðin virðist
sammála um að full aðild að Evrópu-
bandalaginu komi ekki til greina, enda
yrðum við þá ekkert annað en útkjálki,
eins konar annexía að þessum bandaríkj-
um Evrópu.
Hins vegar vil ég leggja áherslu á það
að til þess að við getum tekið þátt í þeim
viðræðum og samningum sem eru fram-
undan verður íslenskt atvinnulíf að vera
öflugt. Það var það ekki haustið 1988. Þá
lýstu atvinnurekendur því yfir, m.a.
fjölmargir fylgismenn Sjáifstæðisflokks-
ins, að íslensk fiskvinnsla mundi ekki
opna á ný eftir þau áramót. Nú um þessi
áramót lýstu þessir sömu menn því yfir
að nú væri loksins borð fyrir báru til
ganga til heilbrigðra og skynsamlegra
samninga við verkalýðshreyfinguna.
Þetta er mikil breyting. Enda eru öll
merki sem staðfesta þessa breytingu. Sú
ríkisstjórn sem var mynduð í september
1988 hafnaði gengisfellingakollsteypum
Sjálfstæðisflokksins. Hún ákvað að taka
höndum saman við þjóðina og freista
þess að vinna okkur íslendinga út úr
þeim erfiðleikum sem þá voru orðnir og
það hefur tekist. Gengið hefur verið
leiðrétt svo það má teljast nokkurn
veginn rétt. Á sama tíma, sem er tiltölu-
lega óvenjulegt, hefur tekist að koma í
veg fyrir það að verðbólgualda skapað-
ist. Og það sem er ennþá mikilvægara er
að á sama tíma tókst að snúa við þeim
vöruskiptajöfnuði sem hafði verið okkur
afar óhagstæður og vöruskiptaafgangur
varð hvorki meira né minna en um átta
milljarðar króna. Staða peningakerfisins
batnaði, innlán urðu meiri heldur en
útlán og, samkvæmt mati Seðlabankans
sjálfs, þá lækkuðu vextir að meðaltali,
raunvextir fóru úr u.þ.b. tíu af hundraði
niður fyrir átta af hundraði. Þeir hefðu
mátt lækka meira. Því ég er algjörlega
ósammála því sem kom fram hjá háttvirt-
um þingmanni Þorsteini Pálssyni að of
lágir vextir árin ’86 og ’87 hafi ráðið
úrslitum í þeirri verðbólguöldu sem þá
hófst. Þvert á móti hafa vextirnir legið
með ofurþunga á skuldugum íslenskum
atvinnuvegum.
Þannig er að ástandið nú nálgast það
að vera það heilbrigðasta sem við höfum
búið við og svo sannarlega erum við nú
í þeirri aðstöðu að geta gengið með
höfuðið hátt til þeirra viðræðna sem eru
framundan við Efnahagsbandalag Evr-
ópu. Þetta er kannski það mikilvægasta
sem þessi sundurlynda ríkisstjórn hefur
áorkað á sínum tiltölulega stutta ferli.
En að sjálfsögðu er björninn ekki unninn
þegar til lengri tíma er litið. Vitanlega
verður nú að gæta þess mjög vandlega að
ekki hefjist ný verðbólgualda og á vegum
þessarar ríkisstjórnar er fylgst með því
frá degi til d^gs.
Ég hef fengið þær fréttir í dag að allt
bendi til þess að verðbólguhækkunin nú
í maí verði innan þeirra marka sem
verkalýðshreyfingin hefur sett sem rautt
strik. Þar er út af fyrir sig miklum áfanga
náð og það bendir allt til þess að á þessu
ári verði verðbólga frá upphafi til loka
ársins um sjö af hundraði og fari lækk-
andi þegar líður á árið. Það boðar svo
sannarlega nýja tíma í þessu þjóðfélagi.
Einnig er fylgst vandlega með því að
ekki hefjist sú þensla sem varð okkur svo
hættuleg á árunum frá 86 til 88. Þar eru
vissulega nokkur merki sem ber að
varast, t.d. þau ánægjulegu tíðindi að
atvinnuleysi er hverfandi og bendir
margt til þess að hér sé að skapast
nokkur umfram eftirspurn eftir vinnu-
afli. Ég sagði þau ánægjulegu tíðindi að
atvinnuleysið er að hverfa, en vitanlega
þurfum við þá að gæta okkar á því að
fjárfesting og innflutningur vaxi ekki.
Ég vil taka undir það með forystum-
önnum í sjávarútvegi að gengishækkun í
þessari stöðu er ekki rétt. Gengishækkun
kemur mjög ójafnt við atvinnuvegi
landsins. Ég get hins vegar alls ekki tekið
undir það að vaxtahækkun sé rétta ieiðin
til að sporna gegn hugsanlegri þenslu.
Vaxtahækkun mundi hvíla sem ofur-
þungi enn á ný á skuldugum íslenskum
atvinnuvegum. Því hef ég lagt áherslu á
og við í ríkisstjórninni að Verðjöfnunar-
sjóður sjávarútvegsins verði afgreiddur
frá Alþingi. Vera má að stjórnarandstöð-
unni takist að koma í veg fyrir það, en
þó er það von mín að svo verði ekki. En
umfram allt vil ég leggja áherslu á að
atvinnurekendur sjálfir, sem búa við
betri hag, gæti þess að ráðstafa þeim
peningum ekki til óskynsamlegra fjár-
festinga eða eyðslu. Þetta fjármagn á að
nota til að lækka skuldir bæði atvinnufyr-
irtækjanna og íslenska þjóðarbúsins í
heild. Þá erum við svo sannarlega á
réttum vegi. Og ég ber það traust til
íslensks atvinnulífs að svo muni sannar-
lega verða.
Það sem er hvað alvarlegast í skýrslu
Efnahags- og framfarastofnunarinnar,
sem háttvirtur þingmaður minntist á hér
áðan, er spá þeirrar stofnunar um lítinn
hagvöxt hér á landi á næstu árum. Það
er mjög umhugsunarvert. Þessi spá er í
fullu samræmi við það sem Þjóðhags-
stofnun hefur sjálf spáð. Þess vegna er
aldrei nauðsynlegra heldur en nú að
rennt verði fleiri stoðum undir íslenskt
atvinnulíf.
Jú, þetta hefur oft verið sagt, en það
er sannara nú en nokkru sinni fyrr. Það
er þess vegna sem ríkisstjórnin leggur
áherslu á að auka nokkuð við orkufrekan
iðnað í þessu landi og nýta ónotaðar
orkulindir í því skyni. Það er enn eitt
sem þessi sundurlynda ríkisstjórn er að
knýja í gegn. En ég hef þó ekki síður trú
á því að aðrir vaxtarmöguleikar séu
miklir, jafnvel ennþá mikilvægari. Ég
hef óbilandi trú á því að við getum
stórlega aukið hér þjónustu, t.d. við
ferðamenn. Og þó hef ég mesta trú á því
að sú þekking sem unga fólkið í þessu
landi er að afla sér á fjölmörgum nýjum
sviðum, hátækni og vísinda svo eitthvað
sé nefnt, muni þegar til lengri tíma er
litið reynast þessari þjóð happadrýgst.
En allt mun það verða til einskis ef við
glötum því sem hefur áunnist.
Þessi sundurlynda ríkisstjórn mun
sitja út kjörtímabilið og þessi ríkisstjórn
mun ekki glata neinu af því sem áunnist
hefur með hörðum höndum, ekki síst
fólksins sjálfs, þann tíma sem hún hefur
setið.
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra flytur ræðu sína á þingi í gær.
Tímamynd Pjetur
'i
l

i
i