Tíminn - 05.05.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 5. maí 1990
Tíminn 7
að líða. Fjölskyldukapitalismi
sá, sem flokkur Eyjólfs Konráðs
Jónssonar, Sjálfstæðiflokkur-
inn, vemdar annars undir regn-
hlíf sinni, er stórlega varhuga-
verður. Með honum er stefnt að
þvi að fámennur hópur fjár-
magnseigenda eignist flest at-
vinnutæki í landinu og ráðstafi
þeim að vild, ákveði staðsetn-
ingu þeirra og lífdaga allt efitir
eigin þörfum hins þrönga mið-
stjómarvalds reykvískra pen-
ingamanna, sem þeir vilja auk
þess efla með því að ná beinu
valdi yfir bankakerfinu eins og
áformin um að breyta ríkis-
bönkum í hlutafélög em skýrt
vitni um.
Að standa uppréttur
I upphafí Tímabréfs var bent á
að fyrirtækjarekstur hefur batn-
að í kjölfar endurreisnaraðgerða
ríkisstjómarinnar og batnandi
markaðaðstæðna og viðskipta-
kjara. Þetta þrennt ræður betri
afkomuhorfum útflutningsfyrir-
tækja og þjóðarbúsins í heild.
Engin launung er, að efnahags-
aðgerðir ríkisstjómarinnar hafa
í grundvallaratriðum miðast við
að bæta rekstrarafkomu útflutn-
ingsfyrirtækja út frá þeim aug-
ljósu rökum að útflutningsstarf-
semin sé meginstoð þjóðarbú-
skaparins.
Hvað sem öllum hagsmuna-
ágreiningi liður, verka- og
stéttaskiptingu og margbreytni
atvinnulífsins, hljóta flestir að
viðurkenna að drifkraftur at-
hafna og umsvifa í íslensku
þjóðfélagi kemur frá útflutn-
ingsatvinnuvegunum, umffam
allt sjávarútvegsgreinum. Það er
undirstöðuatriði íslensks þjóð-
arbúskapar að sjávarútvegurinn
sé rekinn þannig að hann stand-
ist erlenda samkeppni. Sjávarút-
veg er ekki hægt að „styrkja“
með neinu öðm en að hann þoli
þann kostnað sem það krefst að
framleiða útflutningshæfa vöm.
Efnahagsaðgerðir ríkisstjómar-
innar hafa miðast við þessa
frumþörf þjóðarbúskaparins og
þær ber að dæma á þeim gmnd-
velli. Nú liggur ekki annað fyrir
en að útflutningsframleiðsla
standi upprétt, hafi verið endur-
reist eins og til stóð. Það má
vafalaust lengi um það deila,
hvort ekki hefði mátt gera betur,
en eins og til hefur tekist er síst
þörf á því að deila um slíkt. Nær
stendur að ræða framtíðarhorfur
atvinnurekstrar og efnahagslífs,
ekki síst útflutningsframleiðsl-
unnar, sem svo miklu máli
skiptir fyrir þjóðarbúskapinn.
Fjölbreytt vara
og markaðir
Um miðja síðustu viku héldu
stærstu sölusamtök sjávarút-
vegsins, sem að meginstofni em
bundin frystiiðnaðinum, aðal-
fúndi sína. Hér er átt við Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna og
Sjávarafurðadeild Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga ásamt
Félagi Sambandsfiskframleið-
enda. Þótt hér sé um aðskilin
sölusamtök að ræða, sem með
réttu em talin vera í samkeppni
hvert við annað, má ljóst vera
að þau sinna sams konar starf-
semi og eru að fjalla um sömu
hluti í öllum meginatriðum.
Þegar lokið er á slikum fund-
um nákvæmri upptalningu á
hverjum reikningslið og saman-
burði á magn- og verðtölum
með tilheyrandi hlutfallsvið-
miðunum, skilur slíkur lestur
eftir þá ánægjulegu heildamið-
urstöðu að útfluttar sjávarafurð-
ir íslendinga em í rauninni afar
fjölbreyttar. Þá kemur einnig í
ljós að markað fyrir íslenskrar
sjávarafurðir er að finna nær
heimshomanna á milli. Er óhætt
að fullyrða að fjölbreytni sjáv-
arafurða er miklu meiri en áður
var og mjög ofsagt þegar verið
er að þrástagast á einhæfni ís-
lenskrar útflutningsvöru og at-
vinnulífs. Hitt er þó enn fráleit-
ara þegar verið er að óskapast
yfir tæpum markaðsmöguleik-
um fyrir íslenskar sjávarafurðir.
Að hlusta á skýrslur forstjóra og
formanna fisksölusamtaka leið-
ir í ljós að markaðslönd Islend-
inga em mörg og þeim fer fjölg-
andi. Það sýnir líka að eftir-
spum eftir sjávarafurðum er
mikil, hefur reyndar verið það
óslitið árum saman og ekkert
sent bendir til annars en að eftir-
spum eftir fiskafurðum haldist
eðlileg nema hún eigi eftir að
stórvaxa sem er allt eins líklegt.
Islenskur sjávarútvegur er óum-
deilanlega traust atvinnugrein.
Endurreisnartíminn
er ekki liðinn
Á aðalfundum sölusamtaka
sjávarútvegsins kom auk þess í
ljós sem vænta mátti, að afkoma
frystiiðnaðar hefur gerbreyst til
batnaðar frá því sem var 1988.1
máli framkvæmdastjóra Félags
Sambandsfiskframleiðenda,
Áma Benediktssonar, kom fram
að halli Sambandsfrystihúsanna
hefði minnkað úr 14,2% í 1,2%
milli áranna 1988 og 1989 sem
framkvæmdastjórinn lýsti svo
sjálfur að væru mikil umskipti.
Hér var þó ekki talað um hagn-
að.
Nú er það varlegast í þessu
sem öðm að draga ekki stærri
ályktanir af upplýsingum um
stöðu og afkomu sjávarútvegs-
greina en fært er að standa við. í
því sambandi skiptir mestu máli
að átta sig á að taprekstur fyrir-
farandi ára skilur eftir sig
skuldaslóðann, hvað sem allri
endurreisn liður og afkomu-
horfum i augnablikinu. Hafi
verið þörf á því fyrir tveimur ár-
um að gera róttækar ráðstafanir
til bjargar útflutningsfram-
leiðslunni, þá er jafnnauðsyn-
legt að gera ekki eftirleikinn
endasleppan. Of snemmt verður
að teljast að ætla að fara að deila
um hverjum beri „ágóðaaukn-
ingin“ af bættum rekstrarhag út-
flutningsfyrirtækjanna. Það er
of snemmt vegna þess að um-
skiptatíminn frá taprekstrar-
ástandinu er ekki liðinn.
Þótt þjóðin geti fagnað bjartari
efnahagshorfum og endurreisn
margra framleiðslufyrirtækja,
verða ráðandi menn í landinu að
sameinast um að eitthvert hald
og langlífi sé í efnahagsbatan-
um, eins og þeir sameinuðust
um að greiða veg efnahagsbat-
ans með samstilltum kröftum.
Því fer fjarri að timabært sé að
tala um einhvern gróða í þjóðar-
búskapnum, sem nú sé til skipt-
anna. Þegar betur er að gætt hef-
ur ekki orðið nein framleiðslu-
aukning í landinu, hvað sem líð-
ur bættum rekstrarskilyrðum
fyrirtækja. Að því leyti má segja
að efnahagskerfið sé enn í lægð.
Hversu lengi sú lægð varir er
ekki unnt að sjá fyrir að svo
komnu.
Hvaðan koma
þær raddir?
Samt eru famar að heyrast
raddir um að gera þurfi ráðstaf-
anir gegn þenslu, sem allt í einu
er farið að ógna þjóðinni með
og talað um gengishækkanir og
vaxtahækkanir, rétt eins og slíkt
skipti engu máli fyrir það alls-
herjarsamkomulag sem er í
landinu um kyrrð og stöðug-
leika á vinnumarkaði, þ.e. efna-
hagskerfinu í heild. Fróðlegt
væri að vita hvaðan þetta
þenslutal er komið og þó öllu
fremur hvaðan sú hugmynd er
ættuð að brátt þurfi að fara að
möndla með gengi og vexti,
hækka gengið og hækka vext-
ina. Hvaða þörf er á því að fara
að raska því jafnvægi sem felst í
kjarasamningum frá 1. febrúar
sl.? Hér skal það fullyrt að slík
þörf er ekki fyrir hendi. Kjara-
samningamir eiga að gilda langt
fram á næsta ár ásamt hliðarráð-
stöfunum sem þeim tengjast.
Víst er að vaxtahækkun var ekki
meðal samningsatriða eða hlið-
arráðstafana í þessu sambandi,
heldur vaxtalækkun í samræmi
við hjöðnun verðbólgu, sem
launþegar hafa lagt sitt af mörk-
um til að yrði á samningstíman-
um. Gengishækkun hlýtur að
teljast býsna fjarlægt umræðu-
efni um þessar mundir.
Ástæða er til að hvetja öll
áhrif'aöfl þjóðarinnar til þess að
virða þjóðarsáttina um kjara- og
efnahagsmál og lofa áhrifum
hennar að njóta sín á samnings-
timanum án annarlegrar íhlut-
unar valdhafa með vaxtahækk-
unum og gengisbreytingum eða
öðru sem er andstætt febrúar-
samkomulaginu.