Tíminn - 17.05.1990, Qupperneq 9
Fimmtudagur 17. maí 1990
Tíminn 9
gildir. Þetta hefur það í íor með sér
að allur textinn, um 11.000 prentað-
ar síður, verður að liggja fyrir á ís-
lensku áður en Alþingi íslendinga
getur fullgilt hann. Þetta er mjög
umfangsmikið verk og var sú
ákvörðun því tekin að fá Orðabók
Háskóla íslands til að taka að sér
þýðingar því með því möti er allt
unnið á sama stað og umfangsmikil
samræming á orðanotkun og texta
verður óþörf.
Þar sem um verður að ræða þjóð-
réttarsamning, sem verður að öðlast
lagagildi á Alþingi eftir sömu regl-
um og gilda um setningu almennra
laga, leggja EFTA-ríkin mikla
áherslu á að hafa áhrif á mótun
ákvarðana þannig að þau hafi raun-
veruleg áhrif ffá því að byrjað er að
vinna nýja tillögu um reglur innan
Evrópubandalagsins. Jafhframt hafa
EFTA-ríkin lagt ríka áherslu á þátt-
töku í ýmsum sémefndum sem ann-
ast rekstur og framkvæmd á ýmsum
samþykktum innan bandalagsins. I
báðum tilvikum hefur verið bent á
eina leið sem talin er ákjósanleg í
þessu sambandi, svokölluð
FÍN/EFTA leið. Þessi leið var notuð
innan EFTA þegar Finnland var enn-
þá aukaaðili að samtökunum. Að-
ferðin fólst í því að fyrst var haldinn
fundur í EFTA-ráðinu en síðan í
sameiginlega FIN/EFTA ráðinu.
Það er ekki ætlunin að yfirfæra
löggjafarvald til þess aðila sem mun
annast ákvarðanatöku innan EES.
Akvarðanatakan yrði að vera gerð
með samhljóða samþykkt samnings-
aðila. Allar reglur munu fara fyrir
alþjóðaþing aðildarríkjanna, þó
framkvæmda- og tæknireglur verði
væntanlega hægt að ákvarða með
stjómvaldsaðgerðum. Þetta mun
hafa í for með sér aukið samstarf við
þjóðþingin strax í upphafi ákvörðun-
arferilsins og þar með hefði Alþingi
innsýn í málin strax á meðan tillögur
em í mótun.
Það er ljóst að nauðsynlegt er að
samþykktum innan evrópska efna-
hagssvæðisins sé bæði ffamfylgt og
þær túlkaðar á sama hátt í öllum
rikjunum sem aðild eiga að evr-
ópska efnahagssvæðinu. Fram-
kvæmdastjóm Evrópubandalagsins
fer með eftirlit gagnvart aðildarríkj-
unum með tvennum hætti. í fyrsta
lagi er um almennt eftirlit að ræða,
þ.e. hvort aðildarríkin hafi sett nauð-
synleg Iög í samræmi við tilskipanir
bandalagsins og innan tilgreindra
tímamarka og hvort þeim sé fram-
fylgt. I öðm lagi er um að ræða sér-
stakt effirlit sem felst í því að ffam-
kvæmdastjómin fylgist með því að
aðildarríkin brjóti ekki reglur á ýms-
um sérsviðum, s.s. þær er varða rík-
isstyrki, opinber útboð og sam-
keppnisreglur. Allt eftirlit
ffamkvæmdastjómar fer ffam í sam-
ráði við stjómvöld aðildarríkjanna.
Þetta eflirlitskerfi Evrópubanda-
lagsins hefúr verið til frá því að
Rómarsáttmálinn var undirritaður.
Þar sem ólíklegt er að um verði að
ræða eina cffirlitsstoíhun fyrir allt
svæðið verður að kanna þann mögu-
leika að innan EFTA verði sett upp
eftirlitsstofnun þannig að notast
verði við hina svokölluðu tveggja
stoða lausn. Þetta eftirlit felst í því
að náin samvinna verði á milli eftir-
litsstofnana EFTA-ríkjanna og EB.
Ef þessi aðferð er notuð yrði líklega
komið á sameiginlegri nefhd fúlltrúa
EFTA-ríkjanna og fJamkvæmdat-
jómar sem mundi deila út verkefn-
um á eftirlitsstofnanimar þegar
kvartað yrði beint við sameiginlegu
nefndina. Búast má við að ef þetta
fyrirkomulag verði notað munu
EFTA-ríkin leggja mikla áherslu á
að sem mest af eftirlitinu fari fram i
aðildarríkjunum.
Þar sem reglur, sem gilda innan
evrópska efhahagssvæðisins, verða
hluti af landslögum og einstaklingar
og fyrirtæki geta leitað réttar síns
fyrir dómstólunum er nauðsynlegt
að settur verði upp dómstóll innan
evrópska efnahagssvæðisins sem
yrði í nánum tengslum við Evrópu-
dómstólinn sem hefur áratuga
reynslu í túlkun EB-réttarins.
I þessum samningum hefur áhersl-
an verið lögð á það að undanþágur
séu í lágmarki eða aðeins þær sem
rökstyðja má með hliðsjón af grund-
vallarhagsmunum. íslendingar settu
strax í upphafi könnunarviðræðn-
anna almennan fyrirvara vegna
smæðar vinnumarkaðarins í tengsl-
um við ffjálsan atvinnu- og búsetu-
rétt og heimild erlendra aðila til að
fjárfesta í auðlindum okkar sem við
byggjum lífsafkomu okkar á. Þessir
fyrirvarar standa enn og nánari út-
færsla á þeim er samningsatriði.
Það hefur verið gefið í skyn að
EFTA-ríkin hafi sett fram óskir um
óaðgengilegan fjölda undanþága. í
hverju felast þessar undanþágur?
Þau atriði sem komið hafa fram og
óskað hefur verið eftir aðlögunar-
tíma eða undanþágum, eru í rauninni
eingöngu byggðar á því að við sam-
anburð á löggjöf Evrópubandalags-
ins og aðildarríkja EFTA voru kort-
lögð þau atriði þar sem löggjöf var
ekki samræmd. EFTA-ríkin eiga
innbyrðis eftir að taka afstöðu til
þess hversu marga tímabundna fyrir-
vara verður farið ffarn á eða hveijar
þær varanlegu undanþágur verða
sem óskað verður eftir. í sumum til-
vikum, eins og hjá okkur, felst
beiðni um aðlögunartíma í því að
við höfúm ekki löggjöf eða hún er
úrelt og við teljum okkur þurfa ein-
hvem tíma eftir ársbyijun 1993 til
að koma henni í ffamkvæmd.
Hér að framan hefur aðeins verið
stiklað á stærstu atriðunum. Þessi
mál eru enn í vinnslu og mótun,
enda um samningsatriði að ræða.
Það er þó brýn ástæða til þess að
leggja áherslu á að fJamkvæmd,
túlkun og eftirlit verði með sama
hætti á öllu efhahagssvæðinu, enda
tilgangslaust að gera samning um
efnisatriði ef hvert ríki fyrir sig ætlar
sér að leika einleik hvað varðar
ffamkvæmd, túlkun og eftirlit. Eins
og í öllu samstarfi ríkja þarf að vera
jafnvægi á milli kosta og galla, rétt-
inda og skuldbindinga. Þetta kallar á
náið samstarf margra aðila, bæði
innanlands og utan. Það er verið að
leggja grunn að auknum og jafn-
ffamt auðveldari möguleikum fyrir
fyrirtæki og einstaklinga að athafna
sig í því nýja efnahagsumhverfi sem
stefnt er að. Þetta getur aldrei orðið
einstefnuakstur, heldur verður þetta
sem annað samstarf, eins og þessum
hópi er vel kunnugt, að byggja á
gagnkvæmnisgrundvelli.
Hvað er framundan?
Umboðið sem ffamkvæmdastjómin
afgreiddi til ráðsins þar sem hún
óskaði eftir heimild þess til að hefja
samningaviðræður mun að öllum
líkindum verða afgreitt frá ráðinu
18. júní nk. Fastafúlltrúar aðildar-
ríkja Evrópubandalagsins hjá banda-
laginu, COREPER, munu fara yfir
tillögur ffamkvæmdastjómar svo og
í það minnsta utanríkismálanefnd
Evrópuþingsins, REX-nefndin svo-
kallaða. Ég hef drepið á nokkur at-
riði hér sem felast í tillögum fram-
kvæmdastjómar. Það er ástæða til að
leggja sérstaka áherslu á það að af-
greiðslan á þessum tillögum er alfar-
ið innanhússmál Evrópubandalags-
ins. Það verður ekki ljóst hvemig
samningsumboð framkvæmdastjóm-
in kemur endanlega til með að fá
fyrr en ráðið hefur veitt umboð. Þar
til það liggur fyrir munum við halda
áfram að undirbúa samningaviðræð-
ur sem við gemm ráð fyrir að heíjist
formlega í lok júní og síðan af fúll-
um krafti í haust að loknum sumar-
leyfúm.
A undanfomum vikum hefúr nokk-
uð verið hamrað á því að nokkur að-
ildarríki EFTA ætli að sækja um að-
ild og ef þau geri það ekki, ætli þau
að nota evrópska efnahagssvæðið
sem biðsal fyrir aðild. Það virðist
aldrei vera nógu oft ítrekað að þó
vitað sé að Austurriki hefur nú þegar
sótt um aðild að bandalaginu þá hef-
ur sú aðildarumsókn ekki drcgið úr
þátttöku þeirra á neinn hátt í viðræð-
unum um evrópskt efnahagssvæði.
Evrópubandalagið hefur þegar til-
kynnt Austurríki og öðmm ríkjum
að Evrópubandalagið óski eftir því
að tala við EFTA- ríkin sem eina
heild og nýjar aðildammsóknir að
Evrópubandalaginu verði ekki rædd-
ar fyrr en í fyrsta lagi eftir árið
1995. Þetta var einu sinni áréttað í
Finnlandi fyrir stuttu þar sem
Bangemann, sá framkvæmdastjóri
Evrópubandalagsins sem fer með
innri markaðsmál þess, sagði að
engin ný aðildarríki yrðu tekin inn í
bandalagið fyrr en um aldamót. Fyr-
ir bandalaginu vakir nú fyrst og
fremst að styrkja innviði sína. Það er
þess vegna sem Jacques Delors, for-
seti framkvæmdastjómar EB, hefúr
lagt áherslu á að finna fyrirkomulag
sem gæti tengt EFTA- ríkin við innri
markað bandalagsins á sem stystum
tíma án þess að riðla því sem þegar
hefúr áunnist. Hvað ríkin gera í
ffamtíðinni er því allt byggt á get-
gátum. Tíminn mun einfaldlega
leiða það í ljós og við verðum að
taka á því þegar þar að kemur.
Hvað okkur sjálf varðar eigum við
að einbeita okkur að því sem liggur
fyrir, þ.e. að vinna með öðmm
EFTA- ríkjum að þvi að koma á evr-
ópsku efnahagssvæði þar sem við
getum tryggt hagsmuni okkar. Því er
oft haldið á lofti að við eigum enga
samleið með iðnríkjum á borð við
Svíþjóð vegna hagsmuna okkar í
sjávarútvegi. Það er rétt að benda á
að það hvarflar ekki að neinum að
draga úr mikilvægi sjávarútvegs.
Staðreyndin er hins vegar sú að fisk-
ur er hráefúi sem er mjög viðkvæmt
og ekki varanleg auðlind, nema vel
sé að henni hlúð, bæði gagnvart
ágengni og mengun. Okkur er því
lífsnauðsynlegt að taka sem mestan
þátt í samstarfí nágrannaþjóða okkar
til að auðvelda okkur möguleikann á
aukinni fjölbreytni á sviði vörufram-
leiðslu og tryggja henni auðveldan
aðgang að erlendum mörkuðum,
auka og efla viðskipti á sviði þjón-
ustu og fjármagns og ekki síst að
auðvelda menntun og tækniþróun
hérlendis. Eins og við getum nýtt
okkur af reynslu okkar í fiskveiðum
ber okkur skylda til að búa þannig í
haginn að reynsla og þekking á öðr-
um sviðum nýtist okkur sem best.
Að lokum, til að vel fari þurfúm
við að snúa bökum saman og vinna
ötullega í þessum málum og verja
þannig hagsmuni okkar næstu árin,
enda er hér á ferðinni stærsta utan-
ríkismál Islendinga síðan lýðveldið
var stofhað 1944. Hvaða breytingar
verða á næstu árum í umhverfi okk-
ar, bæði pólitískt og efnahagslega,
mun tíminn einn leiða í ljós. Við
skulum einbeita okkur að því verk-
efni sem nú liggur fyrir og vera með
í mótun og ákvarðanatöku evrópska
efnahagssvæðisins.
„Égheld
ég gangi heim“
Eftir einn -ei aki neinn
yUMFERÐAR
RÁÐ
í VORVERKIN
BSA dæludreifarar og haugsugur
keðjukastdreifari
Ávinnsluheifi
''•i'ttttv
Öll tækin til á lager
Hafið samband
við sölumenn
Sími 91-760000
SAMBAND ÍSLENSKRA SAMVINNUFÉLAGA
HOFÐABAKKA 9 112 REYKJAVÍK SÍMI 91 -670000
Mlésúuífý
BÖGBALLE áburöardreifarar