Tíminn - 26.05.1990, Blaðsíða 2

12 1 HELGIN
Skáldi í ver-
aldarvafstri
pantar út í annarra manna reikning að
þeim fomspurðum..." Og um sumar-
ið ritar Skúli enn: „Nú er Gestur illa
staddur í peningasökum; hann fær
engan eyri að heiman; Bjöm Jónsson
hefur útvegað honum 30 króna mán-
aðarlegan styrk til jóla og flestir
landar gefa honum eina krónu á mán-
uði til þess nú i síðasta sinni að reyna
hvort eigi megi koma á hann kandid-
atsnafhi; samskot þessi eiga þó að
fara leynt, og er Gesti ókunnugt um
þau.“
Næst vitnum við í dagbók Ólafs
Davíðssonar:
.d’á er myrkt var orðið og ég hafði
snætt, fór ég upp á Garð, en hitti enga
sálu heima, er
ég vildi finna. En Gest hitti ég í garð-
inum. Hann var einn á gangi og tók
mig þegar tali. Hann bað mig að lána
sér 50 aura, en ég þorði það ekki. Það
er annars sorglegt fyrir hvem og einn
að hafa slíkt orð á sér, að góðsamir
menn skuli ekki þora að eiga neitt
undir honum í peningamálum. Slíkt
orð hefur Gestur á sér. En það er ef til
vill rangt af mér að trúa því, sem ég
heyri um Gest. Samt er hægt að trúa
þvi, er maður sér hann, að hann sé
óreglumaður. Hann er einhvem veg-
inn svo rauðfolur í ffaman og út-
bmnninn í augunum."
Nú var fokið í flest skjól fyrir hon-
um og Hafnarvist hans senn á enda.
Skúli Thoroddsen skrifar:
„Nú sendum við Gest heim upp á
sameiginlegan kostnað; hann var
orðinn ómögulegur hér í alla staði
fyrir fyllirí og pretti, og eigi nema
tímaspursmál hvenær lögreglan hefði
nappað hann; hann hefur fengið
skriflegt vottorð ffá Dagsavisen og
Nationaltidende um það að hann sé
korrespondent þessara blaða og ætlar
víst að nota það til slátta og til þess að
impónera dónsunum í Vík.“
Heim til íslands hefur Gestur svo
komið í október, en 23. þess mánaðar
veðsetti Páll faðir hans tíu hundmð í
Miðhúsum Hans A. Clausen kaup-
manni, til tryggingar skuld að upp-
hæð kr. 729.57 „sem hann hefur lán-
að mér fyrir Gest son minn í
Kaupmannahöfn“.
Hafnarvist Gests Pálssonar ber
þannig engan ljóma veraldlegs frama
eða frægðar.
Ritstjórinn
Ömurlegt hefur verið fyrir Gest,
próflausan og skuldum vafinn, að
setjast að í Reykjavík haustið 1882.
Hefur og heimkoma hans ekki þótt
stórmannleg. Kemst Matthías Joc-
humsson svo að orði í bréfi til Einars
Hjörleifssonar 3. nóvember 1882:
„Gestur er kominn inn með eymd og
óvirðing. Komdu heldur ekki en að
þú komir með meiri eymd en þú
fórst.“
En nú kom uppsveifla í lífi Gests:
Um þessar mundir gaf Kristján Ó
Þorgrímsson bóksali út blaðið Þjóð-
ólf í Reykjavík og réðst Gestur rit-
stjóri að blaðinu fljótlega eftir heim-
komuna. En það stóð ekki lengi. Þeir
Kristján og Einar prentari Þórðarson
réðust í útgáfu á nýju blaði, sem heita
skyldi Suðri, og var Gestur ráðinn rit-
stjóri þess.
Fyrsta tölublað Suðra kom út 6.
janúar 1883 og var skrifstofa blaðs-
ins í húsinu númer 8 við Austurvöll.
Útgefendur gerðu að því töluverðan
reka að útbreiða blaðið og virðist
nafn Gests hafa þótt vænlegt til þess
að draga að kaupendur. Blaðið kom
út hálfsmánaðarlega.
Félagar Gests í Höfn urðu ekki lítið
hissa. Allt í einu var þessi auðnulausi
drykkjumaður, sem var sokkinn í
botnlausar skuldir, orðinn hátt uppi
skrifaður sem ritstjóri fyrir nýju
blaði, er var glæsilegra á ytra borði
en öll hin blöðin. Hann fann líka ekki
lítið til sín og gerðist þóttafullur og
merkilegur með sig, eins og stór-
bokki. Því furðulegra var þetta þar
sem þær sögur komust á kreik að
Gestur væri að stofna sósíalistamál-
gagn og var þó ekki sósíalisti sjálfur.
Þessar sögusagnir vom með ólík-
indum. I inngangsávarpi sem Gestur
skrifaði sjálfur sá hann ástæðu til að
bera yfirlætislega til baka „það sem
sumir hafa látið sér um munn fara, að
þetta væri „nihilistablað!“„ Kvaðst
hann ekki ætla að fara að beija á keis-
aranum í Rússlandi.
Eftir nokkur tölublöð var sýnt hvert
stefhdi, því þá byrjaði Suðri að birta í
stómm stíl nýjustu kvæði Hannesar
Hafsteins glóðvolg utan úr Kaup-
mannahöfn. Þá fóm og að birtast í
blaðinu smásögur eftir Gest, skrifað-
ar f samúðaranda til smælingjanna,
svo sem Hans Vöggur í fyrstu blöð-
unum.
Bráðlega átti eftir að koma í ljós
hver var hinn eiginlegi kraftur á bak
við blaðið Suðra. Það var enginn
annar en Magnús Stephensen, þáver-
andi dómari við landsyfirréttinn,
kraftmikill maður, ráðrikur og valda-
m
L__ rtvivixgg i «nr ]

Kaffiveitingar
á kjördag
Frá kl. 10-22 á kjördag verða kaffiveitingar að Grensásvegi 44. Allir
velkomnir.
B-listinn í Reykjavík
Bílar á kjördag
Þeir sem þurfa á akstri að halda á kjörstað hringi í síma 679226 og
679227.
B-listinn í Reykjavík
Kosningavaka B-listans í Reykjavík
Að kvöldi kosningadags verður kosningavaka að Grensásvegi 44 og
hefst kl. 23.00. Allir velkomnir.
B-listinn í Reykjavík.
Sigrún
Þórarinsson Sturludóttir
Reykjavík - Kosningaskrifstofa
Kosningaskrifstofa B-listans í Reykjavík verður opin virka daga frá kl.
9-22 og laugardaga kl. 10-16 að Grensásvegi 44, sími 680962 og
680964.
Gestgjafi á fimmtudag verður Hjörleifur Hallgríms.
Gestgjafar á föstudag verða: Guðmundur G. Þórarinsson og Sigrún
Sturludóttir.
ATH.I í dag, fimmtudag, verður skrifstofan opin frá kl. 14-18.
Kosninganefndin.
Steingrimur
Hermannsson
ísland og umheimurinn
Samband ungra framsóknarmanna heldur rabbfund með Steingrími
Hermannssyni forsætisráðherra og Þorvaldi Friðrikssyni fréttamanni
um för þeirra til Túnis og Tékkóslóvakíu.
Fundurinn verður haldinn fimmtudaginn 31. maí kl. 17.00 að Nóatúni
21, Reykjavík. Fundarstjóri: Gissur Pétursson, formaður SUF.
Allir velkomnir.
Samband ungra framsóknarmanna.
Keflavík
Kosningaskrifstofa Framsóknarflokksins að Hafnargötu 62 er opin
daglega kl. 15.00-22.00. Sími 11070.
Kópavogur:
Kosningaskrifstofur Ð-listans
Skrifstofan að Hamraborg 5 er opin virka daga kl. 9-22 og
laugardaga kl. 13-18, símar 43222 og 41590.
Skrifstofan að Engihjalla 8 er opin virka daga kl. 17-22 og
laugardaga kl. 13-15, sími 40810.
Þinghólsbraut 19 er opin virka daga kl. 17-22 og laugardaga kl.
13-15, símar 40701 og 40730.
XP Alltaf heitt \F n
aDá könnunni^VaiD
Stjúpa Gests, Ingunn Bjamadóttir, og faðir hans, Páll Ingimundarson.
gjam, sem var að sækja fram til auk-
innaáhrifa.
Það gerðist strax f öðm tölublaði að
Gestur tók að skrifa óeðlilega flaðr-
andi um Magnús. Var það í grein sem
fjallaði um íslenska bókmenntafélag-
ið, en það skiptist í tvær deildir,
Kaupmannahafnardeild, sem var
auðugri og sterkari og Reykjavíkur-
deild, en Magnús var þá einmitt for-
seti hennar. Um frammstöðu Magn-
úsar segir Gestur
„Síðustu árin hefur Reykjavíkur-
deildin meira og betur staifað, þó
hún hafi yfir litlum efnum að ráða.
Því skal eigi leyna að það mun mest
að þakka hinum ötula forseta deildar-
innar hér, Magnúsi Stephensen, as-
sessor, sem hefur sýnt það að hann er
manna best til forseta fallinn, enda er
hann manna margfróðastur og skarp-
astur. Almenningur hefur því fengið
meira traust á Reykjavíkurdeildinni.“
Málaþras
Þegar á fyrsta ári Suðra lenti Gestur
í hvössum blaðadeilum. Mætti ætla
að þær hefðu einkum orðið við and-
stæðinga þeirrar bókmenntastefhu er
hann fylgdi, raunsæisstefhunnar. Sú
varð þó ekki raunin, heldur stóð aðal-
rimman við Jón Ólafsson, þann mann
íslenskan sem einkum hafði orðið til
að kynna realismann i blöðum sínum
áður en Gestur gerðist ritstjóri. Með-
an Gestur var ritstjóri stóð hann nær
stöðugt í málaferlum. Árið 1883 átti
hann í þremur meiðyrðamálum og
voru tvö þeirra við Jón Ólafsson, sem
var ritstjóri Þjóðólfs og aðalandstæð-
ingur Gests. Allt voru þetta fremur
ómerkileg mál, en öllu sögulegra má
telja mál það er Gestur átti í við Jón
Þorkelsson, rektor Lærða skólans.
Gestur hafði deilt hart á stjóm skól-
ans sumarið 1883 og mun rektor hafa
verið orðinn all þykkjuþungur. Lætur
að líkum að það hafi ekki verið vel
þokkað, sem séra Ámi Þórarinsson
segir, að skólapiltar hafi verið hænd-
ir að Gesti.
Mál þetta spratt af því að 8. október
kom Gestur upp í skóla og vildi fá að
hitta tvo pilta. Náði hann tali af þeim,
en sem hann ræddi við þá kom rektor
að, vísaði piltum til Iestrar en skipaði
Gesti að verða burtu úr skólanum.
Taldi Gestur í kæm sinni að rektor
hefði hrakyrt sig, kallað sig guðleys-
ingja, ætlað að beija sig með staf og
loks hótað sér lögreglu bæjarins.
Hins vegar kvaðst rektor ekki hafa
annað gert en að ýta hæglátlega við
öxl Gests og biðja hann að fara. Um
allt þetta málastapp ritar Gestur Þor-
valdi Thoroddsen í janúar 1884:
„Ég hef átt 1 fjarskalegum málaferl-
um í alllan vetur við Jón Þorkelsson,
rektor, Jón Ólafsson og Valdimar Ás-
mundsson. Öll sem búið er að dæma
hef ég unnið, en nokkur em ódæmd
enn. Frá því í ágústmánaðarlok f
sumar og þangað til á fimmtudaginn
var hef ég orðið að mæta hér fyrir
bæjarþingsréttinum hvem réttardag
(fimmtudag) í einu og venjulega
fleiri málum. Nú byijar aftur sama
scenan fyrir Landsyfirréttinum hvem
mánudag. Ég er hálfkeð á þessum
málaferlum, en maður er neyddur
til.“
Rimman við Jón
Ólafsson
Blaðadeilur þeirra Jóns Ólafssonar
og Gests og meiðyrðamál vom að-
eins sú hliðin sem að almenningi
vissi. Þótt Gesti þættu þau þreytandi
hafa þau verið fólki gómtamt um-
ræðuefni í fábreyttu Reykjavíkurlífi
þessara ára. En bak við tjöldin beittu
þeir ritstjóramir illbeittari vopnum en
meiðyrðakæmm, sem aldrei gátu
orðið hættulegar, þótt lúalegar væm
þær oft. Ekki verður betur séð en að
þeir hafi viljað ganga að blaði hvors
annars dauðu.
Þjóðólfur hafði verið það blað er
birti allar opinberar auglýsingar og
vom þær helsta tekjulind hans. Kom
Gestur því áleiðis við Tryggva Gunn-
arsson að hann færi ffarn á það við
dönsku stjómina að Suðri fengi aug-
lýsingamar. Sagði Gestur landshöfð-
ingjann, sem var Bergur Thorberg,
styðja þetta. Þetta varð úr og í októ-
ber 1884 fékk Suðri hinn feita bita.
Jón Ólafsson brást að vonum illa við
og hugði á mótleik. Einar prentari var
orðinn gamall og hálfviðutan og
tókst Jóni Ólafssyni að fá þann gamla
til að taka að sér prentunina á Þjóð-
ólfi með borgunarfresti ffam á sumar,
en hætta við útgáfuna á Suðra! Þetta
þóttu ekki lítil tíðindi. Einar Þórðar-
son auglýsti þetta á baksíðu Þjóðólfs
og sagði ástæðuna vera kaupenda-
fækkun á Suðra og fjárhagstjón er
hann biði af útgáfu hans.
En nú kom sér að Gestur átti góðan
að. Er sagt að sama morgun og Gest-
ur fékk að vita um afdrif Suðra hafi
Magnús Stephensen gengið niður í
prentsmiðju Einars og tekið þaðan
handritið af landsreikningunum, sem
Einar var byijaður að láta prenta. Þá
var látið að því liggja að gengið yrði
að Einari með 8000 króna skuld hans