Tíminn - 30.05.1990, Blaðsíða 5

Miövikudagur 30. maí 1990
Tíminn 5
Ný skýrsla Félagsvísindastofnunar um samanburð á lífsháttum á Norðurlöndum
leiðir í Ijós sérstöðu íslands:
Velferðarþjóðfélag
ekki velferðarríki
íslendingar búa við góð efnaleg lífskjör samanborið við
frændþjóðimar á hinum Norðurlöndunum, er niðurstað-
an í stórri skýrslu Félagsvísindastofnunar um saman-
burð á lífskjörum og lífsháttum á Norðurlöndum. Tíma-
kaupið er að vísu mun lægra hér en þar á móti vinna ís-
lendingar lengur og borga helmingi lægrí beina skatta.
Búa stærst og best
Islendingar búa iíka í stærstu og
bestu íbúðunum, sem þeir jafhframt
eiga oftast sjálfir. Þeir eiga langflesta
bila og eru algerlega sér á parti með
hrossaeign, fara meira í utanlands-
ferðir, eiga tvöfalt fleiri myndbands-
tæki og fara samt miklu meira í leik-
hús, óperu og í bíó. Þar á móti eru
þeir ffændum sínum „latari" við lík-
amlega ffístundaiðju og eiga færri
sumarbústaði.
Engir eftirbátar
Skýrslan sem hér er vitnað til er
unnin af Stefáni Ólafssyni og byggir
á lífskjarakönnun sem hér var gerð
1988 og sambærilegum könnunum
sem gerðar voru í hinum löndunum á
árunum 1986-1988.
Höfundur bendir m.a. á að mikill
fjöldi ffæðilegra rannsókna hafi leitt í
ljós að lífskjör Skandinava (Dana,
Norðmanna og Svía) séu að mörgu
leyti með þeim bestu sem þekkist í
heiminum. Það hljóti því að teljast
umtalsverður árangur að standa þeim
á sporði í þessu efhi, hvað þá að vera
þeim jafnfætis í samfélagi hinna þró-
uðu þjóða.
Vefíerðarríki og
velferðarþjóðir
Hins vegar vekur athygli sú niður-
staða höfundar að þótt íslendingar
standi nágrönnum sínum jafnfætis
hafi þeir í veigamiklum atriðum mót-
að lífskjör sín á annan hátt. Island tel-
ur hann til „velferðarþjóðfélaga"
(sem byggi á sjálfsbjargarstefnu) en
hin Norðurlöndin til „velferðarríkja"
(sem byggi á félagslegri forsjár-
stefhu).
Þeir treysta á ríkið...
Velferðarríki eru skilgreind sem
þjóðfélög þar sem ríkisvaldið hefur
tekið umtalsvert hlutverk í mótun
lífskjaranna. Velferðarríki beiti í rík-
um mæli almannatryggingum og fé-
lagslegri þjónustu til þess að tryggja
öllum þegnum sínum sem jöfnust
lífskjör um leið og skattakerfinu sé
beitt til að jafha lífskjörin. í velferð-
arríkjum greiði fólk alla jafna hærri
skatta til að fjármagna opinberu vel-
ferðarkerfin. Það fómi þannig hluta
ráðstöfunartekna sinna gegn því að fá
meira öryggi og jöfnuð í staðinn.
Auk skandinavísku þjóðanna em
Austurríki, Holland, Belgía og V-
Þýskaland nefnd sem dæmi um um-
fangsmikil velferðarríki.
...við á okkur sjálf
Sem velferðarþjóðfélag er ísland
talið í hópi með t.d. Sviss, Kanada,
Bandaríkjunum, Ástralíu og Japan. í
velferðarþjóðfélögum fái fólk að
halda stærri hluta af sjálfsaflafé sínu
þar sem markaðurinn eða sjálfsbjarg-
arviðleitni þegnanna sé í meira mæli
látin um mótun h'fskjara. Velferðar-
þjóðfélagið láti fólk meira um að
skapa sér sjálft sinn lífsstíl, afkomu
og öryggi. Og meiri munur virðist
þar á skiptingu lífskjaranna milli
þjóðfélagshópa en í velferðarríkjum.
Skattarnir
helmingi lægri
Hvað skattheimtu varðar sker ísland
sig líka mjög frá hinum Norðurlönd-
unuin (að Finnlandi undanskildu).
Þannig nema útgjöld hins opinbera í
Svíþjóð nær 65% vergrar landsfram-
leiðslu (50% í Noregi og 60% í Dan-
mörku), eða allt að tvöfalt hærri hluti
en 33% á íslandi (1980-84).
Skattheimta alls (í US $ á mann)
mældist frá 71-77% hærri í hinum
löndunum þrem en hér á landi 1986.
I tekju- og eignaskatta þurfa þessar
þjóðir líka að sjá af meira en helm-
ingi stærri hluta launa sinna eða 31-
36% að meðaltali borið saman við
15% hér á landi (1986). Á móti kem-
ur hins vegar að til velferðarmála (al-
mannatrygginga og heilsugæslu)
fóru um 14-15% vergrar landsfram-
leiðslu hér á landi, um 22% í Noregi,
30% í Danmörlai og 33% í Svíþjóð.
Miðað við að Islendingar kvarta lík-
lega meira vegna skatta sinna en Sví-
ar er líklega langt í að landinn sætti
sig við að greiða „sænska" skatta til
þess að fá „sænska“ velferðarþjón-
ustu.
- HEI
Fundur miðstjórnar og þingflokks
Sjálfstæðisflokksins:
Vilja njóta sín
í ríkisstjórn
Sjálfstæðismenn gera þá kröfu að
fijálslynd umbótastefna flokks
þeirra fái notið sín í Iandsstjóminni.
Þetta er sameiginleg niðurstaða
miðstjómar og þingflokks Sjálf-
stæðisflokksins sem haldin var í
Keflavík 28. þessa mánaðar.
Sjálfstæðismenn benda á einstakan
árangur sinn í borgarstjómarkosn-
ingunum þar sem flokkurinn fékk
ríflega 60% greiddra atkvæða og
draga þá ályktun að fylgi flokksins
sé nú tæp 50% á landsvísu að lokn-
um þessum kosningum. Þeir túlka
niðurstöðumar á þá lund að Alþýðu-
bandalagið virðist vera að hljóta
svipuð örlög og sambærilegir flokk-
ar erlendis, viðleitni krata til að
ganga á móti straumnum í fang alla-
balla hafi ekki gengið upp og að
flokkur Júlíusar Sólness, Borgara-
flokkurinn hafi þurkast út í kosning-
unum. Borgaraflokkurinn bauð
hvergi fram í sveitarstjómarkosn-
ingunum og hlaut því ekkert at-
kvæði.
Ný lögreglustöð
opnuð á Selfossi
Frá fréttaritara Tímans á Selfossi,
Sigurðl Boga Sævarssyni:
Ný lögreglustöð lögreglunnar í Ár-
nessýslu sem hefur aðsetur á Selfossi
var tekin formlega í notkun sl. fostu-
dag. Það var fýrrum forystumaður
Selfossbúa, ÓIi Þ. Guðbjartsson,
dómsmálaráðherra, sem lýsti stöðina
formlega tekna í notkun.
Lögreglan í Amessýslu hefur lengst
af búið við ófullnægjandi húsakost
og verið í gömlu íbúðarhúsi síðustu
26 árin. Til marks um þetta aðstöðu-
leysi má nefna að eftir aö hætt var að
taka við mönnum frá lögreglunni til
næturgistingar á Litla Hrauni hefur
orðið að aka mönnum suður til
Reykjavíkur til slíkrar vistunar.
Neptúnus NS 8 á strandstað á Suðurljörutanga.
Tímamynd S.A.
Neptúnus NS 8 strandaði við Hornafjarðarós:
Losnaði lítt skemmdur
Neptúnus NS-8 frá Seyðisfirði,
sem strandaði við Suðurfjömtanga
vestan við innsiglinguna í Homa-
fjarðarós um klukkan hálf sjö á
mánudagsmorgun, var dreginn á flot
skömmu fyrir klukkan sjö á mánu-
dagskvöld. Varðskipið Öðinn kom
fljótlega á vettvang og var tveggja
manna áhöfn Neptúnusar bjargað um
borð í varðskipið.
Talsvert brim var þegar strandið átti
sér stað og skorðaðist báturinn í stór-
grýti undir Einholtskletti. Varðskips-
menn komu taug milli skipanna og
tókst á flóðinu um kvöldið að draga
bátinn á flot. Enginn leki kom að
Neptúnusi en stýrið datt af við
strandið. Báturinn var dreginn inn til
Hafnar þar sem laga átti stýrið og
landað var úr bátnum.
Neptúnus er 10 tonna stálbátur
smíðaður 1987. Hann hefur róið frá
Höfn að undanfömu.
—ABÓ
Kosið til búnaðarþings á Suðurlandi:
B-LISTI SIGRAÐI
Kosið var til búnaðarþings hjá Bún-
aðarsambands Suðurlands samhliða
kosningu til sveitarstjómar. Boðnir
vom fram tveir pólitísldr listar en ekki
er vitað til að kosið sé til búnaðarþings
eftir pólitískum línum annars staðar á
landinu. Listi Framsóknarflokksins
fékk 836 atkvæði og þijá menn kjöma
og listi Sjálfstæðisflokksins 461 at-
kvæði og tvo menn kjöma. Framsókn-
arflokkurinn vann mikið á i kosning-
unum. Af B-lista vom kosnir Jón
Hólm Stefánsson Gljúfri, Páll Sigur-
jónsson Galtalæk og Einar Þorsteins-
son Sólheimahjáleigu. Af D- lista vom
kosnir Hermann Sigurjónsson Raft-
holti og Jón Ólafsson Geldingaholti.
Næsti maður til að komast inn var
Halla Aðalsteinsdóttir af B-lista.
Á kjörskrá vom 1.698 og 1.354 kusu
sem er 79,7% kjörsókn. -EÓ