Tíminn - 30.05.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 30. maí 1990
Miðvikudagur 30. maí 1990
Tíminn 9
—
—
--------I

NEW
ICEIAND
kjcmci |
Pl STFllfT
rA Afi ' T
‘of /</e£W
oe a
Ív‘Lli>Wí.'^
0ðK.-íylRV
PAÍX
íslenskir landnemar í Kanada á seinni hluta 19. aldar. í líf og starf þessa fólks sækir Bill Valgardson menningararfleið sína og skrif hans markast af veruleika landnemasamfélagsins í Manitóba þar sem eitt sinn var Nýja ísland.
Gamalt kort af Nýja íslandi, landsvæði vestan Winnipegvatns, sem íslensku landnem-
amir helguðu sér en var síðan sameinað Manitobafýlki. Ömefnin sýna þó hvers lenskir
landnemamir voru.
Bók eftir vestur-íslenska rithöfundinn W. D. Valgardson hefur verið bönnuð í skólum í Winnipeg:
Bók eftir Vestur-lslending í banni
Bók eftir Vestur-íslendinginn W.D. Valgard-
son, sem er einn af þekktustu rithöfundum
Kanadamanna, hefur verið bönnuð í skólum í
Winnipeg. Skólanefndin í Winnipeg segir að í
bókinni sé notað klúrt orðalag auk þess sem
höfúndurinn hvetji unglinga til uppreisnar
gegn foreldrum. Haraldur Bessason rektor á
Akureyri og vinur Valgardsons segir að þetta
bann muni auka sölu og lestur á bókum rithöf-
undarins.
Valgardson skrifar um
Vestur- íslendinga
Bill Valgardson er Snæfellingur að uppruna.
Langafi hans var Ketill Valgarðsson. Móðir
Valgardsons er ensk að uppruna en faðir hans
er vestur-íslenskur. „Valgardson eldri talar
góða íslensku og segir jafnvel betri sögur en
sonurinn“ sagði Haraldur Bessason.
Valgardson er alin upp meðal íslendinga
vestanhafs. Hann sækir söguefni sitt nær ein-
vörðungu til samfélags Vestur-íslendinga í
Manitoba. Hann gjörþekkir söguefnið og þykir
hafa næmt auga fyrir sérkennum samfélagsins.
Þrátt fyrir að Valgardson skrifi fyrst og fremst
um þetta litla samfélag höfða bækur hans til
fólks um alla Norður- Ameríku. Valgardson
kom til íslands á síðasta árí.
Valgardson hefur áður sent frá sér þrjú smá-
sagnasöfn, Bloodflowers, God Is Not A Fish
Inspector og Red Dust. í þessum mánuði sendi
hann ffá sér nýja skáldsögu. Hann hefúr skipað
sér á bekk með ffemstu rithöfúndum Kanada
og er auk þess vel þekktur víða í Bandaríkjun-
um. Valgardson er nú prófessor í ensku við há-
skólann í Viktoria í British Columbia.
„Ekki sama hvers konar
rusl er látiö í hendur
barna okkar“
Greint er ffá banninu á bók Valgardsons í
Lögbergi Heimskringlu, blaði Vestur-íslend-
inga í Kanada.
Hópur foreldra í skóla í Winnipeg óskaði
eftir því við skólanefndina í Winnipeg að bók
Valgardsons, „Gentle Sinners", yrði bönnuð í
skólum í héraðinu. Foreldramir segja að boð-
skapur bókarinnar sé að unglingar eigi að gera
uppreisn gegn foreldrunum og flýja að heiman.
„Okkur er ekki sama hvers konar rasl er látið í
hendur bama okkar" er haft effir einum foreldr-
anna.
„Bækur sem innihalda opinskáar kynlífs-
og ofbeldislýsingar eiga ekki að vera notaðar í
kennslustofúm. Það er ekki hægt að finna orða-
lag eins og notað er í þessari bók á fúndum
skólanefhdarinnar, i sjónvarpi eða í dagblöð-
um. Hætta er á að bókin hvetji nemendur til að
nota sóðalegt orðalag í samræðum við kenn-
ara“ sögðu foreldramir.
I Gentle Sinners er sögð saga Bobbys, 17
ára drengs sem flýr frá heimili sínu, þar sem
ríkir sterkur trúarlegur agi, og fer að búa hjá
ffænda sínum Sigfúsi Vigfússyni. Pilturinn
hjálpar ffænda sínum að yfirvinna gamalt hatur
sem hann ber til fjölskyldu sinnar. Hann lendir
auk þess í ástarævintýri og fleiri ævintýram.
Bókin hefúr verið notuð í skólum víða um
heim og hefúr verið mjög vinsæl bæði af kenn-
uram og nemendum. Sjónvarpsmynd hefúr
verið gerð eftir bókinni. Hún var sýnd í ríkis-
sjónvarpinu á annan dag hvítasunnu fyrir
tveimur áram síðan og nefndist þá „Sumarið
hjá ffænda".
Haraldur Bessason, rektor við Háskólann á
Akureyri, var forstöðumaður íslenskudeildar
Manitobaháskóla í rúm 30 ár. Haraldur kenndi
Valgardson í nokkur ár og þekkir hann því vel.
Haraldur sagði að Gentle Sinners væri nokkuð
svæsin á köflum. Hann sagði þetta þó vera gert
með þeim hætti að menn þyrftu að beita athygl-
isgáfú til að sjá það.
Persónurnar í bókunum
eiga aö vera snyrtilegar
og fara oft í bað
Haraldur sagði að ætlast væri til að ensku-
deildir skólanna kynntu nemendum það merk-
asta sem er að gerast í kanadískum bókmennt-
um. Skólanefndimar, sem era pólitískt kjömar
og hafa allmikil völd, hafa í mörg ár valið úr
nokkrar bækur og skilgreint þær sem óhæft les-
efni handa nemendum. „Skólaneffidimar eiga
allar eitt sameiginlegt. Þær hafa ekkert vit á
bókmenntum,“ sagði Haraldur.
Haraldur sagði að skólanefndimar væra
viðkvæmar fyrir lýsingum I skáldsögunum,
einkanlega ef bakgrannur bókanna er þekkjan-
legur. „Nefhdimar vilja að fólkið í bókunum sé
snyrtilega klætt og fari nokkuð reglulega í bað.
Þetta á að vera heldur þelgott og dagfarsprútt
fólk,“ sagði Haraldur.
Margir frægir höfundar
hafa verið bannaðir
Margir ffægir rithöfundar hafa verið bann-
aðh í skólum í Kanada og Bandaríkjunum. Þar
má m.a. nefna Margaret Laurence, Margaret
Atwood, Alice Munro, Mark Twain að
ógleymdum sjálfúm Shakespeare.
Valgardson er ekki eini vestur- íslenski rit-
höfúndurinn sem hefur lent á bannlistanum.
Fyrir nokkram árum var bók Davids Ámasonar
prófessors, „Sieeping Jesus and the Scaven-
gers“, bönnuð í sínu heimahéraði. Ámason
þótti fara ógætilega með fyrirmyndir, einkum
þó Jesú Krist.
I Bandarikjunum er starfandi hópur sem
kallar sig Móralski meirihlutinn. Þetta fólk
berst fyrir því að bækur og kvikmyndir sem
hafa að geyma það sem hópurinn kallar klám
og ofbeldi verði bannaðar. Móralski meirihlut-
inn lætur sig einnig mikið varða hvemig bækur
og kvikmyndir fjalla um trúmál. Ekki er þó alls
kostar rétt að bera skólanefndar saman við
móralska meirihlutann í Bandarikjunum.
í Lögbergi-Heimskringlu segir orðrétt:
„Bann á bókum, sem er aðeins skref ffá bóka-
brennum, er skaðlegt tjáningarffelsi og tilraun
til að skoða samfélagið frá þröngu sjónarhomi.
Þetta vekur andstyggð hjá fólki af íslenskum
upprana vegna þess að prentffelsi er því heil-
agt. Lögberg-Heimskringla er andsnúið slíkri
árás á Vestur-íslending sem hefúr skipað sér á
bekk með ffemstu rithöfúndum Kanada."
Bannið eykur sölu
bókanna
Haraldur sagði að oftast nær hefði bannið
þau áhrif að sala á bókunum stórykist. Bækur
Margaret Laurence, sem er einn frægasti rithöf-
undur Kanadamanna á þessari öld, hafa mjög
víða verði bannaðar. Talið er að bannið hafi
aukið mikið sölu bóka hennar, sérstaklega eftir
að rætt var við hana í sjónvarpi um bannið.
Haraldur sagðist stundum grana höfúndana
sjálfa um að stuðla að því að þeir verði settir í
bann. „Ég bar það á vin minn David Ámason
þegar hann var settur í bann að hann hefði stað-
ið fyrir því sjálfur. Hann sagði að það væri hin
mesta firra. Ég hef gran um að Valgardson hafi
gaman af að lenda í þessu. Þetta er gott fyrir
Valgardson, hann á eftir að græða á þessu. Ég
spái því að þessi bók verði mest lesin af þeim
stúdentum sem er meinað að líta í hana. Ég hef
trú á að bannið verði til þess að þetta verður
eina verkið sem nemendumir gætu tekið sóma-
samlegt próf í“ sagði Haraldur.
Þetta virðist vera rétt mat hjá Haraldi því að
Valgardson sjálfúr segir í viðtali við Lögberg
Heimskringlu að hann sé skólanefndinni þakk-
látur fyrir að hafa bannað bókina. Hann segist
ekki í nokkram vafa um að bannið muni auka
sölu á nýju bókinni sem er að koma út.
Eftir
Egil
Ólafsson

1 lifPAtUtJAJU*

stiXA*~ t- X+i+u

k' A-A' A'rt'A'A'A' A'A A A'A'A'A'A /