Tíminn - 31.05.1990, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 31. maí 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR

Stöðugt minnkandi reykingar
meðal unglinga í Reykjavík
Nýlega gerði borgarlæknisembættið í Reykjavík könnun á
reykingavenjum bama og unglinga í grunnskólum Reykjavík-
ur. Könnunin sýndi að reykingar hafa enn dregist saman. Nú
reykja aðeins 6% 12 til 16 ára unglinga daglega. Árið 1974,
þegar slík könnun var fyrst gerð, reyktu 23% unglinga á aldr-
inum 12 til 16 ára á hverjum degi.
Reykingar 12 - 16 ára nemenda
í grunnskólum Reykjavíkur
Borgarlæknisembættið í Reykja-
vík hefur, í samvinnu við skóla-
stjóra og kennara í grunnskólum
Reykjavíkur, kannað reykinga-
venjur bama og unglinga í 3. til 9.
bekk. Þetta heíur verið gert á fjög-
urra ára fresti frá árinu 1974, sam-
tals fímm sinnum. Könnunin hefur
verið gerð á sama hátt í öll skiptin
og gefur því góðan samanburð
milli ára. Reynt er að ná til allra
bama og unglinga í þessum bekkj-
um og hefur þátttakan verið mjög
góð. I ár svöraðu yfir 8300 manns
spumingalistanum. Könnunin er
nafnlaus. Niðurstöðumar sýna, að
jafnt og þétt dregur úr reykingum
barna og unglinga.
Arið 1974 fiktaði 3. hverungling-
ur í 6. til 9. bekk við tóbak, en
fimmti hver reykti daglega. Nú
lætur nærri að tíundi hver ungling-
ur fikti við að reykja, en aðeins 1
af 16 reykir daglega. Daglegar
reykingar í 6. til 9. bekk hafa
minnkað í fjórðung þess, sem þær
vora fyrir 16 áram, úr 22,8% í
6,3%. Það er breyting sem skilar
sér ríkulega í bættu heilsufari og
minni kostnaði vegna heilsutjóns
hjá þessu fólki og þjóðfélaginu í
heild.
Spurt var um reykingar á heimil-
um. Aðeins 42% bama í 3.-9. bekk
svöraðu, að enginn á heimilinu
reykti. Hjá þeim bömum, sem
reykja, reykir einhver á heimilinu í
71% tilfella, en í 56% tilfella hjá
þeim sem ekki reykja. Þannig býr
meirihluti þeirra bama, sem ekki
reykja, við það að einhver á heim-
ilinu reyki. Ef haft er í huga að
mörg böm anda einnig að sér tób-
aksreyk annars staðar, sést að það
era tiltölulega fá böm, sem sleppa
alveg við að anda að sér þeim eit-
urefnum, sem era í tóbaksreyk.
Dæmi era um það frá nágranna-
löndum, þar sem dregið hefur úr
reykingum ungmenna, að þær hafí
aukist eitthvað aftur. Hér heyrist
stundum talað um auknar reyking-
ar meðal ungs fólks. Athuganir
benda þó ekki til þess, heldur þvert
á móti, að reykingar séu enn á
stöðugu undanhaldi, undantekn-
ingalítið í öllum aldursflokkum.
Kannanir tóbaksvamanefndar, sem
ná til fólks frá fimmtán ára aldri og
kannanir borgarlæknis meðal 9 til
16 ára renna stoðum undir það.
Skýringar á því, að sumum finnst
þeir verða varir við auknar reyk-
ingar, era líklega þær, að meira er
tekið eftir reykingunum. í fyrsta
lagi era reykingar ekki jafh sjálf-
sagðar og áður var. Mikil breyting
hefur almennt orðið á viðhorfi til
reykinga og afstöðu reykinga-
manna sjálffa til umhverfisins. Það
vekur því meiri eftirtekt að sjá
unglinga og ungt fólk með tóbak
en áður. Þeir unglingar sem reykja
fara þrátt fyrir þetta sennilega
minna í launkofa með reykingam-
ar en reykjandi unglingar gerðu
áður og stendur það í sambandi við
frjálslegri framkomu unglinga al-
mennt. Þar að auki getur orðið vart
við staðbundna eða tímabundna
aukningu af ýmsum ástæðum.
I könnun borgarlæknis á reyk-
ingavenjum bama og unglinga nú
kemur fram, að talsvert fleiri stelp-
ur en strákar reykja I öllum ár-
göngum frá og með 13 ára aldri.
Einnig, að meiri samdráttur hefur
orðið á reykingum stráka en
stelpna í aldursflokknum 15 til 16
%
Reykja alls
Reykja daglega
Borgarlæknir
ára frá því síðasta könnun var
gerð. Daglegar reykingar og
strjálli reykingar koma eins út að
þessu leyti. Hins vegar var spurt
um afstöðu til þess að hætta að
reykja og kom þá fram að 71%
stelpna sögðust óska eftir að hætta
en 53% stráka. Niðurstöður úr
könnunum Tóbaksvamanefndar
sýna einnig meiri reykingar meðal
ungra k'-'enna en karla.
Daglegar reykingar 14 ára ung-
linga hafa einnig minnkað en hlut
fallslega ekki eins mikið og hjá
þeim sem eldri era. Fikt 14 ára
unglinga við tóbak stendur hins
vegar alveg í stað. Það skyggir
nokkuð á jákvæðar niðurstöður í
heild að 13 ára böm reykja nú
heldur meira en 13 ára böm gerðu
fýrir fjórum áram. Enn era það
stelpumar sem reykja meira en
strákamir.
Reykingar 12 til 16 ára unglinga í
grannskólum Reykjavíkur (%,
daglegar og strjálli)
1986 1986 1990 1990
aldur i drcngir stúlkur drcngir stúlkur
12 ára 2,8 1,7 2,0 1,2
13 ára 4,2 6,1 6,6 7,9
14 ára 12,6 15,0 12,6 14,2
15 ára 25,2 29,3 20,6 24,3
16 ára 31,5 32,9 22,9 29,1
Niðurstöður kannana borgarlæknis
sýna, að tóbaksvamastarf síðustu
20 ára hefur borið góðan árangur.
Niðurstöðumar sýna einnig að þrátt
fyrir þetta eru enn allt of margir
sem taka upp þennan kjánalega og
hættulega sið. Það veldur vissum
vonbrigðum, að þótt daglegar reyk-
ingar hafi minnkað jafn mikið og
raun ber vitni, hefúr þeim, sem alls
ekki snerta tóbak, ekki fjölgað að
sama skapi. Þetta er áhuggjuefni
vegna þess, að nikótín er fikniefni
og allir þeir, sem filcta við notkun
tóbaks í hvaða formi sem er eiga á
hættu að ánetjast því. Það er því
ljóst að áfram verður að halda uppi
öflugu tóbaksvamastarfi meðal
bama og unglinga á Islandi.
Hamingja hefðarmanns
Kamival eða Áttundi áratugurinn er
hið tíunda í röðinni af leikritum Er-
lings E. Halldórssonar, er hafa verið
birt, en leikrit hans hafa m.a. verið
flutt í Iðnó (Minkamir), Þjóðleikhús-
inu (Hákarlasól), Hljóðvarpi (Gráir
hestar, Eg heiti Lísa) og Sjónvarpi
(Birta). Erlingur mun fyrstur ís-
lenskra leikhússmanna hafa sótt til
náms í leiklistarfræðum á sjötta ára-
tugnum, jafnt í París (við Section
d’Art Dramatique) og Vínarborg, en
var auk þess enn síðar við nám í leik-
stjóm hjá Berliner Ensemble (Erich
Engel), og í Lyon (Roger Planchon).
Allar götur frá 1961 hefúr hann
(meðffam kennslu á köflum) starfað
ffjálst sem leikstjóri og rithöfúndur: á
að baki yfir 60 sviðsetningar (m.a. í
Iðnó, Þjóðleikhúsi, Hljóðvarpi
o.s.ffv.), en hin síðari árin hefúr hann
snúið sér meir að ritstörfúm, þýtt og
flutt í útvarp allmargar ffamhalds-
sögur (Basilio ffændi, Strætið, Dúl-
síma), þýtt, samið og stjómað leikrit-
um fyrir leiklistardeild (m.a. eftir F.
Durrenmatt). Heildarverk Francois
Rabelais, öndvegis-höfundar
ffanskra bókmennta (allar bækumar
fimm), bíður nú útgáfú í þýðingu
hans.
I Kamival eða Áttunda áratugnum
birtast ævafom minni „kamivalsins":
leikritið gerist í fertugsaffnæli reykv-
ísks hefðarmanns, sem hefur leitrað á
sitt garðshlið: Hér býr hamingjan, en
eftir settum reglum kamivalsins
kemur djöfullinn í heimsókn í líki
heillandi „poppara". Hinum frægu
„framandleikaáhrifum“ Brechts er
beitt af kunnáttu og listfengi og hvert
leikatriði bundið sínum grundvallar-
gestus!
„Lciklistarstöðin" gefur bókina út,
en hún fæst í Reykjavík, hjá M&M,
Laugavegi 18, og Bókav. Sigfúsar
Eymundssonar í Austurstræti; á Ak-
ureyri í Bókabúð Jónasar.
Erlingur E. Halldórsson.