Tíminn - 02.06.1990, Blaðsíða 3

Laugardagur 2. júní 1990
HELGIN
13
ÓKUM
Bimi brá að sjálfsögðu mjög í brún við
þetta. Hann lét senda sýnishom af vín-
inu til rannsóknar og kom þá í ljós að
áfengisinnihald vökvans var milli 6 og
8%, sem var auðvitað langt fyrir ofan
hið leyfilega áfengishámark.
Hér var um reginhneyksli að ræða og
sendi Bjöm ávítur til verslunarinnar,
ákvað að greiða tollvömgjald til ríkis-
sjóðs og sendi stúku sinni, Verðandi, úr-
sögn. í stúkunni hafði hann verið í tutt-
ugu ár. Templarar komust í mesta
vanda, skipuðu nefhd til þess að rann-
saka málið, og úrskurðuðu að Bjöm
hefði ekki gerst brotlegur, heldur væri
um hreinasta slys að ræða. En þessar
málalyktir urðu einnig árásarefni and-
stæðinganna: Þannig fengu „stórlax-
amiT‘ að sleppa við hina illa þokkuðu
endurreisn f stúkunni, það var annað
eða smámennin!
En eftir þvf sem nálgaðist gildistöku
bannlaganna 1912, urðu maigir reikulli
í rásinni. Fjórðungur af öllum tekjum
rikissjóðs vom víntollar og sem ráð-
herra þótti Bjöm bregðast skyldu sinni
að benda á aðrar tekjur í staðinn. Lögðu
maigir til að hækka gjöld af kafifi og
sykri, en þar með tók að fara um suma
þingmenn. Hvað mundu kaflfivinir í
hópi kjósenda segja um að þessi mun-
aður hækkaði um helming? Möig fleiri
vandamál komu upp í kringum vin-
bannið og verða þau ekki rakin hér.
Samkeppni
um siglingar
Eitt meiri deilumála á ráðherraferli
Bjöms Jónssonar varðaði siglingamál-
in. Er hér var komið sögu hafði Thore-
félagið lengi siglt til Islands ásamt
Sameinaða gufusjcipafélaginu og hafði
Bjöm ætíð stutt forstjóra þess, Þórarin
Tulinius, með ráðum og dáð. Hann leit
enda á félagið sem eitt af möigum tækj-
um í þjóðfielsisbaráttunni. Með þvi átti
að létta ánauðaroki Sameinaða gufii-
skipafélagsins af íslendingum. Hannes
Hafstein og Heimastjómarmenn studdu
hins vegar Sameinaða. Bjöm hélt því
fram að Thore-félagið hefði með sam-
keppni sinni sparað íslendingum millj-
ónaupphæðir í lækkuðum aðflutnings-
gjöldum og nyti það þó engra opinberra
styrkja.
Nú er Bjöm var kominn til valda þótti
það sjálfgefið mál að hann semdi við
Thore-félagið um póstflutninga og
strandferðir. En samheldnin um þetta
fór nokkuð út um þúfur og ollu því ým-
is óheppileg atvik, svo sem þau að
Sveinn Bjömsson, sonur ráðherrans,
blandaðist inn í málið. Hann hafði haf-
ið málaflutningsstörf hér árið 1908 og
hafði nú gerst umboðsmaður Thore-fé-
lagsins.
Hagur Thore-félagsins var ekki sem
bcstur þessi árin og kom Sveinn nú
þeirri tillögu á ffamfæri við Alþingi að
bjóða Landssjóði eignarhluttöku í fé-
laginu. Atti þetta að gerast með þeim
hætti að landstjómin legði ffarn 500
þúsundir króna sem hlutafé, er yrði not-
að til þess að kaupa ný skip og efla fé-
lagið. Þar með tæki það að sér miklu ör-
ari siglingar en áður, bæði til útlanda og
við landið sjálft. Skyldi landstjóm Is-
lands hafa meirihluta í stjóm félagsins
og ráðherra vera formaður stjómar.
Vafalaust var hér um stórmikið ffam-
faramál að ræða. Islendingar hefðu
eignast þama í einu vetfangi stærri
skipastól en Eimsldpafélag íslands var
síðar áratugi að koma sér upp. Sveinn
Bjömsson bendir og á það í minningum
sínum að þegar styijöldin íyrri var
skollin á hafi Islendingar keypt aðeins
eitt af Thore-félagsskipunum, Sterling,
fyrir sama verð og þeim bauðst að fá öll
skipin 1909.
En þessi upphæð, 500 þúsund, þótti há
og enn var það aðild Sveins að málinu.
Sögðu andstæðingamir að kaupa ætti
hálfónýta kláfa Thore- félagins, sem
Tulinius væri kominn í vandræði með
og væm þessi ódæma hneykslis- og
svindláform til komin vegna þess að
þar með yrði Bjöm hálaunaður stjómar-
formaður, en Sveinn fengi miklar
summur í umboðslaun. Svona var and-
inn í þessu máli. Þrátt fýrir þetta mun-
aði mjóu að meirihluti Alþingis sam-
þykkti þessa tillögu. En hér kom að því
tækifæri sem Skúli Thoroddsen hafði
i beðið eftir. Hann gat raðið úrslitum
með atkvæði sínu. Þar með var tilboði
Thore-félagsins vísað frá með rök-
studdri dagskrá.
Hins vegar samdi Bjöm við félagið
skömmu seinna um siglingamar og
samkvæmt þeim samningum vom m.a.
teknar upp beinar siglingar til Ham-
borgar, sem spömðu Islendingum stór-
fé. Einnig var skilið á um að skip Thore
væra búin kæliklefum og þannig sköp-
uð góð aðstaða fyrir kjötsölur til út-
landa. En þvi ver stóð þetta ekki lengi.
Árið eftir að Bjöm féll úr ráðherrastóli
gafst félagið upp á siglingunum og Is-
land komst á ný í einokunarklær Sam-
einaða. En þá beitti Sveinn Bjömsson
sér fyrir stofnun Eimskipafélags ís-
lands.
Viðskiptaráðunautur
við glaum og gleði
Það var löngum baráttumál Isafoldar-
liðsins að leitast við að afla sem víðast
markaða og viðskiptasambanda til jiess
að hnekkja Kaupmannahafnarvaldinu.
Heimastjómarflokkurinn, sem vildi
varðveita hið góða samband við Dan-
mörku, lét hvatningar um markaðsleit
að mestu sem vind um eyru þjóta, nema
hvað Hermann Jónasson fra Þingeyrum
var einu sinni sendur út með nokkrar
saltkjötstunnur til að selja þær í Noregi.
En það varð víst úr að hann kom þeim
út sem gallaðri vöm í Kaupmannahöfh.
En nú þegar Isafoldarmenn vom
komnir til valda, settu þeir inn í fjárlög-
in nýjan lið um að greiða um 24 þúsund
krónur næsta tveggja ára fjárhagstima-
bil til viðskiptaráðunauta, sem skyldu
hafa það hlutverk að reyna að koma
viðskiptasamböndum á við önnur lönd.
Það varð þó úr, þvert ofan í ákvörðun
Alþingis, að Bjöm lét greiðslu þessa
mestalla fara til eins manns. Hann réð
Bjama fra Vogi sem viðskiptaráðunaut í
næstu tvö ár með tíu þúsund króna
launum á ári, og varð Bjami þar með
langsamlega tekjuhæsti embættismaður
landsins. En taka verður fram að af
þessari greiðslu varð hann sjálfiir að
kosta ferðir sínar og uppihald erlendis.
En vist er um það að Bjami var mjög
öfundaður af þessari stöðu — að mega
vera á lúxusflakki úti um alla álfúna á
háum launum og starfið fólgið í þvi, að
menn sögðu, að sitja við glasaglaum
með heldri mönnum i stórboigunum.
Vom andstöðumenn í litlum vafa um
það að skipun Bjama væri aðeins sá
risavaxnasti bitlingur, sem nokkum
tíma hefði verið veittur. Varð þetta nú
stöðugt árásarefni á Bjöm ráðherra.
Eflaust stuðlaði starf Bjama að land-
Reitur A: Skattskyld velta, þ.m.t.
úttekt til eigin nota, sala rekstrar-
fjármuna og innborganir fyrir
afhendingu. Fjárhæðin færist án
virðisaukaskatts.
Reitur B: Undanþegin velta. Hér er
m.a. átt við útflutning, sölu dagblaða
og aðra sölu sem ber „núllskatt". Ekki
skal færa hér upplýsingar um
undanþegna starfsemi.
Reitur C: Útskattur, sá skattur sem á uppgjörs-
tímabilinu hefur fallið á skattskylda veltu,
þ.e. reiknaður útskattur af allri sölu eða
afhendingu skv. reit A,-
Reitur O: Innskattur, sá skattur sem á uppgjörs-
tímabilinu hefur fallið á kaup eða eigin innflutning
á vörum eða þjónustu til nota í rekstrinum, þ.e.
aðföng sem varða sölu á vöru, vinnu eða þjónustu
skv. reitum A og B.
Reitur E: Fjárhæðtil greiðslu eða
inneign. Ef útskattur, skv. reit C, er
hærri en innskattur, skv. reit D, skal
merkja við í reitinn „Til greiðslu" en
ef innskattur er hærri en útskattur
skal merkja við í reitinn „Inneign".
Athygli skal vakin á því að ef
skilafjárhæð er núll eða engin
starfsemi hefur farið fram á
tímabilinu ber samt að fylla
skýrsluna út og skila henni.
Fyrirfram áritaðir gíróseðlar
irðisaukaskattsskýrslan er í formi
gíróseðils. Gjaldanda ber að nota þá skýrslu sem
honum berst árituð. Berist skattskyldum aðila ekki
árituð skýrsla skal hann nálgast hana hjá skattstjóra
eða innheimtumanni í sínu umdæmi og árita hana.
Athygli skal vakin á því að bankar, sparisjóðir
og pósthús taka aðeins við skýrslum sem áritaðar
hafa verið af skattyfirvöldum. Ef aðili áritar skýrsluna
sjálfur eða breytir áritun verður að skila henni til
innheimtumanns ríkissjóðs.
Hvenær á að skila skýrslu?
jalddagi virðisaukaskatts er 5. júní.
Til að komast hjá álagi þarf greiðsla að hafa borist á
gjalddaga. Athygli skal vakin á því að ekki nægir að
póstleggja greiðslu á gjalddaga.
Inneignarskýrslur
JL f innskattur er hærri en útskattur, þ.e.
gjaldandi á að fá endurgreiðslu á virðisaukaskatti,
skal skila skýrslunni til skattstjóra í viðkomandi
umdæmi.
Hvar má greiða?
kýrslum til greiðslu, þ.e. þegar
útskattur er hærri en innskattur, og núllskýrslum má
skilatil banka, sparisjóða eða pósthúsa. Einnig má
greiða hjá innheimtumönnum ríkissjóðs en þeir eru
tollstjórinn í Reykjavík, sýslumenn og bæjarfógetar I
kaupstöðum, bæjum og sýslum, og lögreglustjórinn
á Keflavíkurflugvelli.
vlgiiá vírÖisaQkaskÁttser ■
RSK
>^r