Tíminn - 06.06.1990, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 6. júní 1990
Tíminn 7

Niou Ceausescu fyrir rétti:
Sleppur með lífstíðar-
dóm þar sem dauðarefs-
ing hefur verið afnumin
Nicu Ceausescu, hataðasti eftiriifandi meðlimur kommún-
istaklíkunnar sem ríkti í Rúmeníu í 23 ár og lagði landið í rúst,
verður nú að svara til saka fýrír rétti, sakaður um þjóðarmorð.
Mál ríkiserfingja hins líflátnaNic-
olaes Ceausescu hefur vakið geysi-
legan áhuga. Um alla Rúmeníu hef-
ur almenningur safiiast saman
kringum sjónvarpstæki til að líta
augum glaumgosann íyrrverandi,
sem stendur tekinn og náfolur í
vitnastúkunni og reynir að bera
blak af sjálfum sér og gerðum sín-
um. Hann hefur rakað af sér skegg-
ið í fangelsinu og ber engin merki
hnífsstungunnar sem hann er sagð-
ur hafa hlotið við handtökuna. Nicu
er 38 ára.
Viðurkennir sumt —
ekki annað
Nú sést ekki tryllingslegi hrokinn
sem var svo áberandi þegar þessi
maður fór sínu ffam í borginni Si-
biu í Transylvaníu og sló um sig
með ofbeldi og óseðjandi kynsvalli
með konum sem voru dregnar inn
af götunni. í staðinn er þama kom-
inn óttasleginn, auðmjúkur maður
sem hlýðir á ákæmmar með lútandi
höfuð.
Bráðabirgðaréttarsalurinn, þar
sem smáatriðin í slarksömum lifn-
aðarháttum Ceausescu-sonarins
hafa komið ffam í dagsljósið, er í
leikhúsi í Sibiu sem faðir hans gaf
honum sem Ieikfang til að passa við
kvenfólkið hans, hraðskreiðu bil-
ana og ótæmandi drykkjarfongin.
Nicu neitaði að ganga fyrir dómar-
ann í gráröndótta fangelsisbúningn-
um, sem hann hefur klæðst síðan
hann var tekinn höndum í bylting-
unni í desember sl. I stað fangafat-
anna heimtaði hann að fá að bera
venjuleg fot, bláa skyrtu, vínrauða
peysu, gráan jakka og brúnar buxur.
En jafnvel dökk gleraugu geta ekki
dulið hversu taugaóstyrkur hann er.
Hann nýr stanslaust saman beina-
bemm höndunum þegar hann reyn-
ir í afsökunartón að skýra gerðir
sínar meðan á byltingunni stóð og
neitar ásökun um að hann hefði
skipað öryggisþjónustunni Securit-
ate og hersveitum að hefja skothríð
á óvopnað fólk í Sibiu, en á tveim
blóði drifhum dögum féllu þar 89
„Ætlaðist ekki til að
vopnum væri beitt gegn
fólki í Sibiu“
Fimm manna herdómstóll situr við
látlaust viðarborð á leiksviðinu,
umkringdur sjónvarpsvélum og
ljósum. Nicu er sjálfur í bráða-
birgðavitnastúku á gólfinu, upplj-
ómaður af skini fjölda sjónvarps-
ljósa þegar hann gefur sína lýsingu
á gangi mála. í salnum sitja um 300
manns og fylgjast með.
Nicu viðurkennir að hann hefði
gefið fýrirskipun um að skjóta „án
viðvörunar" eftir að hann hafði ffétt
að bylting væri hafin. En hann
sagði að áður en uppreisn hefði haf-
ist í Sibiu hefði hann afturkallað
skipunina. „Þetta vil ég að sé alveg
ljóst,“ sagði hann lágri röddu og
lýtur höfði. „Ætlun mín var að grípa
til vopna færi ástandið úr böndun-
um, en ég ætlaðist ekki til að vopn-
um væri beitt gegn almenningi í Si-
biu.“
Hann útskýrði að faðir hans hefði
sagt honum í símtali 17. desember
að útlendingar hefðu ráðist til at-
lögu við Timisoara og aðra hluta
landsins.
„Við áttum í stríði. Ég vissi ekki
nákvæmlega hvemig ástandið væri
en var sagt að trlend öfl ættu hlut
að máli,“ sagði hann. Fyrirskipan-
imar til hersins sagðist hann hafa
gefið „til að verja okkur gegn ein-
hveijum erlendum öflum, eins og
okkur hafði verið sagt í Búkarest. A
þessari stundu vissi ég ekki hvemig
ástandið raunverulega var.“
Nicu Ceausescu er ekki lengur hrokafúlli dekurdrengurinn sem hann áður var. Nú verður hann að standa
fýrir máli sínu fýrir rétti og er greinilega brugðið. M.a.s. dökk gleraugun geta ekki dulið hversu tauga-
óstyrkur hann er.
Nýtur nokkurrar
samúðar í Sibiu
Auk þess sem Nicu Ceausescu er
sakaður um þjóðarmorð sætir hann
ákærum fyrir að hafa haft skotfæri í
fómm sínum, ólöglega. Skýring
hans á mörg hundmð byssukúlum
af ýmsum stærðum, þ.á m. skot í 9
mm sjálfvirka byssu, sem fundust á
heimilinum hans fjómm, er einfold.
„Þau vom ætluð til veiða," sagði
hann.
Þrátt fýrir ákæmmar og það orð
sem fer af Nicu annars staðar i
Rúmeníu, nýtur hann furðulega
mikillar samúðar meðal íbúa Sibiu,
en þar var hann yfirmaður Komm-
únistaflokksins í tvö ár. „Hann
reyndist okkur vel,“ segir blaða-
kona á staðnum. „Ef honum féll vel
við einhvem gat hann hjálpað til
við leysa ýmsan vanda viðkomandi,
s.s. útvegað honum hús snarlega.
Og þegar hann kom hingað fýrst,
1987, fengum við meiri mat en við
höfðum áður haft.“
Nágrannar við húsið hans í um
hálfs kílómetra fjarlægð ffá mið-
borginni sem líkist helst virki, segja
að fýrir hafi komið að Nicu hafi
stansað og talað við þá, og jafnvel
stundum leikið fótbolta við krakk-
ana.
Tröllasögumar sem ganga um
kynsvall Nicus herma að það hafi
átt sér stað annars staðar, einkum í
kastala í hlíðum Transylvaníu. Þar
voru haldnar taumlausar svallveisl-
ur þar sem kynlíf, drykkjuskapur og
eiturlyíjaneysla var í hávegum höfð
og Nicu reyndi að seðja að því að
sagt er óseðjandi kynþörf sína.
Sumar konur nutu góðs af þessu
atlæti og var launað ríkulega fýrir
þátttökuna. En aðrar vom einfald-
lega dregnar inn af götunni seint á
kvöldin og þeim síðan nauðgað.
Frægust fómarlamba hans er fim-
leikakonan og Olympíuverðlauna-
hafinn Nadia Comaneci, sem sagt
er að hafi verið þvinguð til kynlifs-
þjónustu við Nicu að því marki að
henni er ekki lengur mögulegt að
eiga eðlilegt ástarsamband við
nokkum mann, að því er Adrian
bróðir hennar segir.
Veröur Nicu Ceausescu
sakfelldur?
Sönnur á íburðarmiklum lifnaðar-
háttum hans komu fram við réttar-
höldin. Hann sagði dómstólnum að
hann ætti þijá bíla og sem svarar
650.000 ísl. kr. í bankanum. Sömu-
leiðist upplýsti hann að allur matur
sem hann hefði lagt sér til munns í
Sibiu hefði verið fluttur flugleiðis
ffá Búkarest og það daglega.
Búast má við að réttarhöldin
standi dögum saman. Ef Nicu Ce-
ausescu verður sakfelldur fær hann
lífstíðardóm, sennilega við erfiðis-
vinnu, þar sem dauðarefsing var af-
numin í janúar, eftir að aftökusveit
tók foreldra hans af lífi.
lUR VIÐSKIPTALIFINU
Þrettánda fimm ára áætlunin
Nýtt málgagn sovéska utanríkisráðu-
neytisins á ensku, Vestnik, 1. tbl.,
mars 1990, flytur viðtal við Aleks-
andr Snokhin, efhahagslegan ráð-
gjafa í ráðuneytinu. Sagði Snokhin
m.a.: „Að sönnu fer ástand efnahags-
mála versnandi. Náð var ekki settum
mörkum í hinni félagslegu og efha-
hagslegu áætlun landsins 1989... ráð-
gerð var 5,7% aukning þjóðartekna,
en raunverulegur vöxtur var helmingi
minni. Framleiðsla iðnaðar jókst að-
eins um 1,8%, en var sett 2,9% vaxt-
armörk. Framleiðsla neysluvara jókst
um 5,5% í stað 10,0%. Eitt fárra
settra marka, sem náð var, var smá-
sala á rikjandi verðlagi, — sem jókst
um 10,1%, en var sett 7,6% vaxtar-
mörk í áætluninni ... aðallega sakir
meiri verðhækkana en vænst var.“
„Margar efhahagslegar mælistikur
valda nú meiri áhyggjum en á stöðn-
unarárunum og eru sumar á núlli eða
jafnvel neikvæðar. Taka þarf líka til-
lit til vaxandi verðbólgu. Að opin-
beru mati hækkaði verðlag um 7,2%
1989 ... Hins vegar mega menn ekki
láta sér sjást yfir jákvæða þætti. Ég
nefni tvo þeirra ... I fýrsta lagi breyt-
ingar á efhahagslegri stöðu sakir
aukningar félagslegrar fjárfestingar
m.a. sakir tilfærslu frá hergagna-
framleiðslu. Hinn þátturinn felst í því
að losa um vinnuafl og ftamleiðslu-
starfsemi og að taka upp örvandi at-
vinnulega tilhögun svo sem sam-
starfsfélög, útleigu fýrirtækja,
sameignarfélög með útlendum aðil-
um.“
„En að sjálfsögðu stafa núverandi
vandkvæði efnahagslífsins líka af
ferlum undanfarandi tveggja eða
þriggja ára. Þau eru litin ýmsum aug-
um. Sumir telja allan vandann eiga
rætur að rekja til uppörvunar mark-
aðs-búskapar og aflagnar hefðbund- j
ins eftirlits. Aðrir telja núverandi erf-
iðleika stafa af hálfvelgju og
ósamkvæmni í efnahagslegum um-
bótum, sem þeim þykja ekki á veg
komnar. Að mínum dómi er síðari
skoðunin sennilegri.“
„Nú er fimm ára áætlunin 1991-95
hinn endanlegi tengiliður á milli að-
gerða til að endurlífga efnahagslífið
og að efla efhahagslegar umbætur ...
Rikisstjómin hyggst koma stefnu-
miðum sínum fram í tveimur áfong-
um: Fyrri áfanginn tekur til 1990-92
og er þá höfuðáhersla á að koma á
stöðugleika í efnahagsmálum, þ.e. að
halda halla á fjárlögum á viðunandi
stigi, að taka fýrir vöxt útlendra
skulda, að draga úr iðnaðarbygging-
um, að hemja verðhækkanir, að
spyma við óréttlætanlegum vanhöld-
um, að fella laun að framleiðslu
vamings. A áfanganum fer að segja
til margra liða í hinni nýju efnahags-
legu virkni, en þeir era grandvallaðir
á löggjöf um útleigu eigna, athafna-
svið fýrirtækja, skattlagningu, banka
og hlutafélög, umbætur á verðlagn-
ingu, launamál og skipan velferðar-
mála svo og skorðum við einokunar-
fýrirtækjum ... í neyslugeiranum
mun forsögn stjómvalda taka til
100% framleiðslu. Sú tala fýrir
grann- greinar iðnaðar er 90% ...“
„Á síðari áfanganum 1993-95 verð-
ur stefnt að því að upphefja misvægi,
tilkomið á undanfarandi áram og að
koma að fúllu á hinni nýju efhahags-
legu skipan ... Hún byggist á fjóram
meginreglum. í fýrsta lagi á ýmiss
konar formum eignarhalds og jöfh-
uði þeirra innbyrðis og samkeppni. í
öðru lagi á minni (modified) stjóm
ríkisins á efnahagslífi ... I þriðja lagi
á því, að hagræðanlegur (controíla-
ble) markaður verði helsta tækið til
samræmingar ffamleiðslustarfsemi. í
fjórða lagi á ffamvindu félagslegs
vemdarkerfis.“
„S. Shatalin, meðlimur í Vísinda-
akademíunni, kunnur sovéskur hag-
ffæðingur, sagði eitt sinn, að við
þörfnuðumst Harvard-áætlunar
fremur en Marshall-áætlunar. Með
öðram orðum er ekki þörf á efha-
hagslegri aðstoð, heldur á þátttöku
risa í náttúravísindum, fjármálum og
hagffæði Vesturlanda í mótun viðeig-
andi stjómbúnaðar í sovéskum mark-
aðsbúskap.“
Stígandi