Tíminn - 13.06.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 13. júní 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
Skrifstofiir: Lyngháls 9, 110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hernaðarbandalög
I lok vikunnar sem leið lauk íundi utanríkisráðherra
Atlantshafsbandalagsins í Tumberry í Skotlandi. Degi
fyrr var haldinn leiðtogafundur Varsjárbandalagsins í
Moskvu.
Þessir fundir leiddu í ljós ólíka stöðu þessara tveggja
hemaðarbandalaga, sem um langt skeið hafa staðið
hvort gegn öðm sem tákn um andstæður austurs og
vesturs og langvinnt ástand kalda stríðsins. Ekki fer
milli mála að Varsjárbandalagið er í upplausn. Það get-
ur ekki haldið upphaflegu eðli sínu eftir þær gerbreyt-
ingar sem orðið hafa í aðildarríkjum þess. Þótt það hafi
ekki verið leyst upp formlega er það lítið nema nafnið.
Innan þess er lítil sem engin samstaða um að viðhalda
því til langs tíma enn, enda ekki grundvöllur til þess,
þótt svo eigi að heita að hlutverk þess verði endurmet-
ið og látið eins og lífsmark sé með því.
Fundur utanríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins
bar það hins vegar með sér að á bandalaginu er enginn
bilbugur um að það skuli haldast sem samtök vest-
rænna lýðræðisþjóða sem beiti sér eins og fyrr á sviði
vamar- og öryggismála. Bandaríkjamenn leggja mikla
áherslu á að engin veikleikamerki sjáist á Atlantshafs-
bandalaginu, og önnur aðildarríki em því sammála. I
ályktun ráðherrafimdarins var m.a. haldið fast við þá
stefnu að Bandaríkjamenn hefðu heri í Þýskalandi
áfram og ekki yrði rætt um neina endurskipulagningu
öryggismála í Evrópu nema viðræður um fækkun
hefðbundinna vopna fæm að sýna árangur.
Á fundi NATO-ráðherranna virtist ljóst að vesturveld-
in ætla að knýja það fram að sameinað Þýskaland verði
í Atlantshafsbandalaginu, hvað sem líður andstöðu
sovétstjómarinnar. Raunar er sú andstaða að renna út í
sandinn, því að þar hafa Sovétmenn sífellt verið að láta
undan stig af stigi. Gorbatsjov hefur hreyft því að
Þýskaland verði hlutlaust, en því var ekki ansað né
heldur þeirri hugmynd að Þýskaland standi utan við
herstjóm bandalagsins, þótt það ætti annars aðild að
því og þá vísað til stöðu Frakklands í NATO. Og nú
leggur Gorbatsjov til að Þýskaland verði í báðum hem-
aðarbandalögunum. Sú tillaga sýnist fremur örvænt-
ingarfull. Veik áhrifastaða Grobatsjovs lýsir sér í öllu
þessu máli og ekki hlífst við að nota hana NATO til
framdráttar.
Ríkisstjóm Kohls í Vestur- Þýskalandi heldur fast við
þá stefnu að sameinað Þýskaland verði að fullu í
NATO. Hins vegar hefur kanslaraefni sósíaldemó-
krata, Oskar Lafontaine, haft uppi andóf gegn fullri að-
ild sameinaðs Þýskalands að bandalaginu og fer þar
sínar eigin leiðir. Hann er í raun talsmaður róttækrar
endurskoðunar á hlutverki NATO í vamar- og öryggis-
málum og vill gefa Helsinkisamkundunni (RÖSE)
meira vægi í þeim efnum, enda í samræmi við framtíð-
arstefnu sósíaldemókrata, þótt engin tímaáætlun liggi
fyrir um framkvæmd hennar. Þessi viðhorf Lafontaine
koma ekki aðeins þvert á yfirlýsingar ráðherrafundar
Atlantshafsbandalagsins, heldur benda til þess að
skiptar skoðanir séu meðal Þjóðverja um aðildina að
NATO og hvemig standa skuli að framtíðaruppbygg-
ingu vamar- og öryggiskerfis allrar Evrópu. Verður
fróðlegt að fylgjast með hvemig umræður um þessi
mál þróast á kosningaári í Þýskalandi.

GARRI

í
skarðið var brotið í
Berlínarmúrínn geröi hin opin-
bcra íslciiska fréltaslofa það að
scrstökum sigrí nicnntamálaráö-
hcrrans og Svavar nulti hjart-
nœma hugvekju um þann áfanga
kommúnhtnans. Þegar borgarl
Havel var koston forsetí Tékkó-
slóvakíu Og kommúnistum vísað
úr skárri manna híbýlum héldu is-
lenskir menningarforkóifar að það
Síðustu mánuðina hefurhjóðvilj-
inn vcrið átíka óskiljanlegur og
Nýr veltvangur og í gær vinnur
alismans. Leiðarinn skýrir sigri
hrósandl hrá að þaö sé einber mis*
skilningur að þjóðir Austnr-Evr-
ópu bafl snúið baki við fyrri efna-
hags- og stjórnmálastefnn, þ. e.
komniúnismanum.
í Búlgaríu fékk sósialistafiokkur-
inn sviþað fylgi og Sjálfstæðis-
flokkurinn á Islandi í sveitastjórn-
arkosningunum og í Tékkóslóvak-
íu fékk kommaflokkurinn 13% at-
kvæða, cða gott betur en allahallar
hér á landi. í kosningununj þar á
undan höfðu kommaflokkarnir
99% atkvæða. en af því frétti >jóð-
viljinn aldrci. Hvernig blaðið
kemst að því að þjóðir Austur-
Evrópu rilji righalda í gamla kerf-
ið þarf meíri hugsuð en Garra til
að skilja.
Svo er það vestrænn misskiining-
ur að Sovétríkinn séu í upplausn,
segir Þjóðviljinn, og er því iíkast
að félagi Brynjólfur sé farinu að
skrifa í blaðið öóruni heimi frá.
Vitnað í i Júri Andrópov, KBG
höföingja og seinna aðalritara, og
týnt upp úr grebi hans um Karl
Marx og Sovétrildn og fleyg orð
hans ero höfð innan gæsaiappa:
„Við þekkjum ekk| þjóðféiagið
sem við búum f.“
Svo upplýsir máigagn sósialisma
farið að gruna að ekki væri ailt
með felldu í Sovétltt
Svo huggar Brynjólfur, eða hvaða
afturganga það er sem fariu er að
skrifa í máigagnið, sanna sósíaiista
mcð þvi að vestrænir fjölniiðla
misskiiji Gorba og haidi að iiann
sé að segja að allt sé í ólagi þcga
hann er að segja að altt sé í þessu
flna lagi í Sovétríkjunum.
Vesfrænir fjðJmiðlar dekra vlð þá
viUusýn að Sovétríkin sén að liðas
I sundnr. Þjóðviljinn velt betnr og
er alls ekkl á þeim buxunum a
halda að allt sé að fara fjandans tí
i alþýðumannréttíndunum fyri
ausfan.
Að Eystrasaltsrikin, Georgia, Ar
menia og lðnd múhaincðstrúar
manrut vUji losna við tengsl Sot
rikjanna hefur enn ekki frést inn
þá andaheima sem Þjóðviljinn e
skrifaður i. Að Rússland vilji líka
losasigvið Sovétríkln verður aldr
ei viöurkennt af sönnum sósfalist
um þessa heims né annars og sís
af ðllu i Máigagninu.
Sú sfaðreynd er aðeins viður
kennd í Moskvu og þar eru þeir
hættír að vita hvað þeim er sjáll
um fyrir bestu. Garri
VITT OG BREITT

Skoðanamyndandi fáfræði
Fróðleikssetrið á Melunum fæst
við aðskiljanlega rannsóknariðju
auk tilrauna til að útbreiða þekk-
ingu. Félagsvísindadeild rýnir í
hug og hjörtu þjóðarinnar til að
reyna að komast að því hvað hún
vill og hvað hún vill ekki eða hvað
hún heldur um tiltekin efni. Svona
vísindarekstur er kallaður skoðana-
kannanir. Deildin tekur þær að sér
eftir pöntun.
Vinnuveitendasambandið og fé-
lagsskapur sem nefnist því liðlega
heiti Samstarfshópur atvinnulífsins
um evrópska samvinnu fengu vís-
indin til að setja stimpil sinn á að
hugur íslendinga stæði til að sam-
einast Evrópubandalagi á sem víð-
tækastan hátt.
Merkasta niðurstaðan úr þeirri
könnunarviðleitni er að 59% Is-
lendinga á aldrinum 18-75 ára gátu
ekki nefnt eitt einasta EFTA land.
Væntanlega hefur það farið fram-
hjá þeim stóra meirihlutahópi að
Jón Baldvin var formaður ráð-
herranefndar EFTA síðasta ár og er
eins og einhvem reki minni til að
að það hafi aðeins verið nefnt í ís-
lenskum fjölmiðlum.
53% fúllorðinna íslendinga gátu
ekki heldur nefnt neitt ríki sem er í
Evrópubandalaginu.
Hins vegar komust háskólavísind-
in að því að 69% atkvæðisbærra
manna vilja aukið samstarf við
þjóðir sem þeir vita ekki hverjar
eru og heil 73% hafa fengið þann
heilaþvott, að efnahagurinn muni
skána með því að tengjast banda-
lagi sem mikill meirihluti fólks veit
ekkert hverjir eru í.
Menntun slyng
Nýlega var opinberuð í Banda-
ríkjunum skýrsla sem sýndi að
ólæsi eykst hröðum skrefúm í því
ríkjabandalagi. Mörgum varð um
og ó þá vitneskju að yfir 50% 12
ára bama vita ekki hvar New York
er niðurkomin og gátu ekki nefnt
þrjú ríki í Nató. Var m.a. býsnast
yfir þessum staðreyndum í þessu
homi Tímans.
En að 59% fullorðinna og jafnvel
læsra Islendinga þekki ekkert ríki
með nafni sem er í Fríverslunar-
bandalagi Evrópu er með þeim
endemum að kannski er einskis
misst þótt þjóðemi, land og auð-
lindir verði þinglýst og fært til bók-
ar hjá kompaníum sem fæstir kæra
sig neitt um að vita i hvaða regi-
mentum þjóna.
Menntakerfi sem teygt er og togað
þar til það spannar 10 til 20 ára
skólagöngu hið minnsta og veitir
stimplaðar þekkinc ráður í tug-
þúsundavís skilar frá sér nemend-
um sem sýnast ekki þekkja neitt til
evrópskra málefna. Ekki einu sinni
grandvallaratriða í íslenskri utan-
ríldstefnu, sem EFTA- aðild hlýtur
að heyra til.
Réttast að félagsvísindi Háskólans
fari að spyija sjálf sig könnunar-
spuminga og reyni að komast að
því hvar menntakerfið er á vegi
statt.
Núll og aftur núll
Eftir þessa niðurstöðu félagsvís-
indadeildar getur íslensk fjölmiðl-
un gefið sjálfri sér núll i einkunn.
Eftir því sem fjölmiðlunin belgist
út og eflist að fullkomnum tækja-
búnaði og mannafla gengur verr að
koma einföldum staðreyndum til
skila. Fréttafárið skilur neytend-
uma eftir galtóma og skilningssljóa
á það sem síbyljan eys út úr sér ár
og síð og alla tíð.
Hégómleg og sjálfhælin sjónvörp
og útvörp kaupa vísindamenn til að
kanna hlustun og gláp og stæra sig
af að svo og svo stór hluti þjóðar-
innar góni eða hlusti á fréttir og
aðra umfjöllun. Þar með er tak-
markinu mikla náð, að vekja at-
hygli á sjálfum sér.
Umfjöllun svona fjölmúlamiðla
um málefhi Fríverslunarbandalags
og Efnahagsbandalags hefur verið
mikil og hafa dagskrárgerðarmenn
og fréttamenn varið miklum tíma í
þvaður um EFTA og EB og saman-
lagður sýningartimi galtómu sjón-
varpanna á húsi því sem aðalstöðv-
ar EB em í, skiptir sólarhringum
fremur en klukkustundum á ári
hverju. Samt vita 59% fullorðinna
íslendinga ekki í hvaða landi þessi
með sýnda bygging er.
Stjómmálamenn hafa látið mörg
orð falla um efnið og fféttamenn
komið þeim til skila, en fæstir virð-
ast hafa hugmynd um hvað verið
að flalla um í sambandi við banda-
lögin.
Heilu dagskrárseríumar em búnar
til um EB og afstöðu þessara og
hinna til fyrirbærisins og ráðherrar
rífast og utanrikisráðherra gefúr
kollegum í Danmörku og Svíþjóð
langt nef og biður þá hvergi þrífast
vegna afstöðu til bandalaga og ís-
lands og allt fféttagengið marg-
tyggur hvað fram fer á milli herr-
anna. Frakklandsforseti kemur til
Islands og ræðir máleíbi EFTA og
EB og allar fféttaflóðgáttir em gal-
opnaðar og svo er brosað og sýnd
handabönd og hattar og ríflega
helmingur þjóðarinnar veit ekkert í
sinn haus um að eitt einasta ríki sé í
EFTA eða EB. Hvað þá hvers kon-
ar fyrirbæri þessi bandalög em.
Blöðin fá auðvitað líka núll fyrir
frammistöðu sína við að veita fólki
skiljanlegar og einfaldar upplýs-
ingar um eðli efnahagsbandalag-
anna og hver er tilgangur þeirra og
stefnumörkun. Fréttir af málefnum
sem tengjast samvinnu Evrópuríkja
era einatt yfirborðskenndar og
staglsamar. Sífellt er verið að þylja
hvað einhver karl eða kerling sagði
um málin í gær á fúndi með öðram
karli eða kerlingu og hvort þeim
kemur vel saman eða leiðist hvert
annað.
Allar þessar fféttir og fféttaskýr-
ingar með viðtölum við stjóm-
málamenn em síst til þess fallin að
veita innsýn fféttaneytenda í eitt
eða neitt.
En von er að mönnum séu mis-
lagðar hendur að ffamleiða fréttir
af atburðum og málefnum sem þeir
skilja ekki sjálfír. Ekkert er eðli-
legra en að hinir verði líka mglaðir.
Og varla verður þessi pistill um
málefni EB og þekkingu íslend-
inga á fyrirbærinu til að bæta neinu
við almennan skilning á hvaða
þjóðir era í Evrópu yfírleitt.
Annað er einnig meira en lítið
skrýtið í niðurstöðum háskólavís-
indanna. Það er að þótt aðeins 40%
fullorðinna eybyggja geti nefnt
nafn á ríki í EFTA, telja þrír fjórðu
þeirra að mikill akkur væri fyrir
þjóðina að nátengjast EB.
Þótt meirihluti vilji æða í Evrópu-
bandalagið vilja aðeins 13% leyfa
aðilarríkjum að veiða í landhelg-
inni okkar.
Hvemig fáfræðingamir halda að
þetta komi heim og saman ætti fé-
lagsvísindadeildin að komast að og
ætti að fá sálfræðingagengi HÍ sér
til aðstoðar. OÓ