Tíminn - 14.06.1990, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 14. júní 1990
Tíminn 7
í fýrrí grein var rætt nokkuð um viðhorf til iandbúnað-
ar og því haldið fram að féttamenn m.a. hjá Ríkissjón-
varpinu væru óeðlilega neikvæðir í garð landbúnaðar
á íslandi.
Það má vel vera að þeim sé þetta ómeðvitað og þyki
því ómaklega að sér vegið. Við því er ekkert að gera.
Hitt er deginum Ijósara að landbúnaðurinn hefur um
langan aldur búið við það að annað útbreiddasta blað
landsins DV hefur sí og æ ófrægt hann, bæði með
greinaskrifum og fféttum en þó einkum með ritstjóm-
argreinum annars ritstjórans.
Lögmál þeirra félaga Hitl.ers
og Göbbels um áhrif síbylju
áróðursins og að með því að end-
urtaka rangfærslumar nógu oft
verði þær að sannleika í hugum
fólks, á svo sannarlega við í
þessu efni. Þetta skýrir m.a. af-
stöðu bæði allmargra stjómmála-
manna og fréttamanna. Land-
búnaðinum og bændastéttinni er
brýn nauðsyn að skapa sér já-
kvæðari ímynd hjá þjóðinni en
nú er.
Því verður ekki mótmælt að
landbúnaðurinn er þjóðinni mik-
ilvægur í mörgu tilliti. - Þjóðin
og landið yrðu óumræðanlega
fátækari ef hann legðist af og
flestar sveitir eyddust.
Samningar viö
viðskiptabandalög
Nú er ekki um annað meira tal-
að en hina nýju Evrópu. Utanrík-
isráðherra vaknaði upp á miðjum
vetri við þann vonda
draum að almenningur vissi
sáralítið um Evrópubandalagið
(EB) um Fríverslunarbandalag
Evrópu (EFTA) og þá væntan-
lega einnig lítið um Alþjóða
tollabandalagið (GATT). Þetta
em þó þær stofnanir sem talið er
að muni varða okkur mestu í ná-
inni framtíð.
Sjálfsagt hefur þegar allvem-
lega verið bætt úr þessu, enda
mikið verið um þessi mál fjallað
síðan í ræðu og riti.
En þó að margir ágætir menn
hafi þar lagt hönd á plóg með
greinargóðum kynningum, svo
langt sem þær hafa náð, hefur
nær ekkert komið fram um þátt
landbúnaðar í þessum mikilvægu
umræðum. Nær ekkert hefur ver-
ið fjallað um hlut eða afdrif land-
búnaðar hér á landi ef þetta eða
hitt yrði ákveðið í þessum stór-
pólitísku viðræðum - annað en
þá það að svo virðist sem flestir
reikni með að innflutningur
hljóti fyrr eða síðar að verða
ieyfður til Islands á flestum land-
búnaðarvömm.
Ekkert liggur þó fyrir, t.d. í
GATT viðræðum sem segir að
svo hljóti að verða. Samninginn
á eftir að útfæra nánar m.a. heim-
ildir til að taka tillit til sérað-
stæðna. Vitað er að svonefndum
„tæknilegum hindmnum“ er
mjög beitt í sambandi við versl-
un á milli þjóða. Þó má reikna
með að þær verði sífellt undir
smásjá. En hindranir á innflutn-
ingi geta verið allt annað en það
sem venjulega er átt við með
tæknilegum hindmnum, þegar
hugtakið er nánast notað sem yf-
irvarp til að koma í veg fyrir
samkeppni.
Best er að kalla hlutina réttum
nöfnum. Bann við innflutningi
búfjárafúrða til íslands veitir is-
lenskri búfjárrækt afar mikla
vemd.
Ógn af innflutningi
búfjárafuröa til ís-
lands er raunveruleg
Astæðan fyrir þessu algera
banni er hins vegar fyllilega gild.
Hún er sú að með óheftum inn-
flutningi búfjárafurða væm ís-
lensku búfjárkynin, sauðfé, naut-
gripir, geitur, hross og svín sett í
hættu, fyrr eða síðar mætti eiga
von á mjög alvarlegum búfjár-
sjúkdómum, hugsanlega svo al-
varlegum að kynin (sem öll em
sérstæð og þar með verðmæt sem
slík, einnig í augum erlendra bú-
fjárræktarmanna) gætu verið í
hættu.
Við höfum mýmörg dæmi inn-
lend sem erlend, gömul og ný,
sem sýna að seint er of varlega
farið í þessum efnum. Eitt nýj-
asta dæmið er að fyrir um þrem-
ur ámm kom skyndilega upp
riðuveiki í nautgripum á Bret-
landi, sem gert hefur mikinn
usla. Sú veiki hefur nú borist til
Irlands.
Fjölmörg lönd hafa strangar
reglur um innflutning á kjöti og
er hann aðeins leyfður frá lönd-
um sem talin em trygg gagnvart
sýkingarhættu.
Þannig leyfa Norðurlöndin;
Noregur, Svíþjóð og Finnland,
yfirleitt ekki að flytja inn kjöt
nema frá öðmm Norðurlöndum
og þá frá Nýja-Sjálandi.
Landbúnaður
í brennidepli,
2. grein
Það er mjög brýnt að þeir
stjómmála- og embættismenn,
sem um þessi mál fjalla fyrir
hönd þjóðarinnar, kynni sér
þessa hluti vel. Enginn vill setja
öryggi þjóðarinnar í hættu. Þeir
em ömgglega fáir sem er sama
um framtíð landbúnaðar og
sveita á íslandi. Menn geta hins
vegar ekki varast þær hættur,
sem þeir þekkja ekki.
Ef einhver skyldi telja að lög-
gjöf og öryggisreglur varðandi
innflutning dýra og búfjárafurða
séu einungis yfirvarp til að
vemda innlenda framleiðslu ættu
þeir að athuga eða láta athuga
allt þetta mál mjög gaumgæfi-
lega.
I öllum þeim viðræðum og
samningum sem íslendingar taka
nú þátt í um þessi mál, verðum
við vitanlega að meta hagnað og
hvers konar hagræði jafnt sem
óhagræði og áhættu sem því
fylgir að ganga til samninga.
Hér hljóta þó ákveðnir gmnd-
vallarhagsmunir og öryggisatriði
að standa öðmm ofar. Enginn
vill fóma meginauðlindum
landsins, óskorðuðum yfirráðum
okkar yfir fiskveiðum, orkulind-
um og landinu sjálfu.
Væntanlega vill enginn fóma
framtíðaröryggi fyrir stundar-
hag.
Jarðarbúum fjölgar
og jaróvegs-
eyóing eykst
Nú horfir svo í heiminum að ör-
yggi matvælaframleiðslunnar er
ógnað. Mannkyninu fjölgar
miklum mun hraðar og heldur
sjáanlega lengur áfram að fjölga
en menn hafa gert áætlanir um.
Ekki em sjáanlegir neinir mögu-
leikar á að auka matvælafram-
leiðsluna í samræmi við fólks-
fjölgunina.
„Varðstöð veraldar‘% (World-
watch Institute), metur það svo
að mjög erfitt muni reynast að
auka komframleiðslu heimsins
meira en sem svarar 1% á ári -
næsta áratuginn á sama tíma og
fólkinu mun fjölga um nær 2% á
ári.
Kombirgðir heimsins hurfu því
sem næst eftir þurrkasumarið í
Norður- Ameríku 1988. Það var
fyrsta árið í gjörvallri sögu
Bandaríkjanna sem þau fram-
leiddu minna kom en þau notuðu
innanlands. Ekki náðist betri
birgðastaða á árinu 1989 þrátt
fyrir nokkuð hagstæða veðráttu.
Jarðvegseyðing af ýmsum or-
sökum er nú svo mikil í helstu
komræktarlöndum heims að
meira tapast af jarðvegi á hverju
ári en sem svarar til allra hveiti-
akra í Astralíu. Þessari dökku
mynd mætti lýsa með mörgum
fleiri dæmum. Kom er langmik-
ilvægasti fæðugjafi mannkyns.
Svo mikilvægt er komið að nota
má það sem beinan mælikvarða á
heildarmatvælaframleiðsluna.
Nú nota jarðarbúar, einkum hin-
ar ríku þjóðir, meira en einn
fjórða af komframleiðslu heims-
ins í fóður fyrir búfé. (Árið 1989
var korframleiðsla heimsins
1685 milljónir lesta en 450 millj-
ónir lesta vom notaðar sem fóð-
ur).
Ef litið er á heildina og svo fer
fram sem horfir, hefur mannkyn-
ið alls engin efni á að nota kom
sem skepnufóður (aðeins einn tí-
undi af orku komsins skilar sér
sem orka í búfjárafurðum).
Komverð hlýtur að hækka stór-
lega á næstu ámm (hveitiverð
hækkaði um 48% árið 1989 og
hrísgrjónaverð um 38%). Því er
reyndar spáð að komverð muni
margfaldast.
Þetta hlýtur að leiða til stór-
felldrar hækkunar á búfjárafurð-
um einkum þeim sem mest
byggja á komnotkun.
Sú búfjárframleiðsla sem
grundvölluð er á grasrækt og
beit hlýtur því að styrkja sam-
keppnisstöðu sína í framtíð-
inni.
Það em hins vegar þau lönd og
þau hémð innan landa, sem hag-
ræðingapostular heimsbyggðar
telja að hljóti að fara í eyði ef
„skynsamleg“ landbúnaðar-
stefna kæmist á, sem einmitt
stunda þess konar búskap. ísland
er að sjálfsögðu í þeim hópi.
Ljóst má vera að mannkynið má
ekkert land missa frá matvæla-
framleiðslu. Enn fremur er ljóst
að ef hvergi væri rekin vemdar-
stefna fyrir landbúnað og öll
verslun með búvömr yrði alfrjáls
tæki alger glundroði við. I góð-
um ámm kynni að verða verðfall
vegna - tíma og st^ðbundinnar
offramleiðslu en í þeim slæmu
miklu meiri nauð en menn geta
gert sér grein fyrir.
Er ekki rétt að hafa þessa hluti í
huga þegar gildi íslensks land-
búnaðar fyrir þjóðina er metið?
LESENDUR SKRIFAlli
Nauðsyn hugarfarsbreytingar
Flest er nú farið að nota til þess að
lokka fólk til utanfarar í sumarleyf-
um, einnig sumt það sem síst skyldi.
Hér er eitt dæmi: Samvinnuferðir-
Landsýn auglýsir (6.5. á heilli síðu í
Morgunblaðinu) dvöl í sæluhúsum í
Frakklandi meðal annarra staða.
Þama stendur orðrétt: „... og kunna
foreldrar sérlega vel að meta þann
sannkallaða íjölskylduanda sem ríkir
í ffönsku sæluhúsunum. Mönnum
•líður t.d. seint úr minni hin ósvikna
stemmning froskaveiðanna i fyrra."
Hér er með öðrum orðum verið að
fullyrða að hinn „sannkallaði fjöl-
skylduandi" byggist t.d. á „hinni
ósviknu stemmningu froskaveið-
anna“, sem þama hafi verið stundað-
ar í fyrra.
Já, hvílík dásemd sem boðið er upp
á! Það er ekki lítið varið í það fyrir
böm og fúllorðna að komast í þessa
„stemmningu", fá hér óáreitt að
dunda sér við það að kvelja lífið úr
froskum. Tilvonandi dvalargestum á
seint að líða úr minni sú „ósvikna
stemmning", þ.e. sú hamingjutilfinn-
ing sem hafa má af þessari athöfn.
Hið rétta er að hér er um andstyggi-
legt athæfi að ræða, eins og raunar öll
skemmtidráp. Hér er verið að gefa
fólki tækifæri til að ala á illum hvöt-
um sínum, ginna það til að murka
með harmkvælum lífið úr þessum
litlu meinlausu dýmm, ffoskunum,
sem engum em til ama.
(Froskar em raunar allmerkileg dýr.
Snemma á þróunarskeiði lífsins tókst
þeim fýrstum að ganga á land úr
vötnum og tjömum. Þessi dýr urðu
fyrst til að fá á sig nokkra líkingu við
mannlegt útlit með höndum sínum og
fótum, tám og fingmm. Og þetta
gerðist 200 ármilljónum áður en
maðurinn kom hér ffam á sjónarsvið-
ið. En þetta var nú víst eins konar út-
úrdúr um froskana.)
En höldum okkur enn að éfninu.
Svo er að sjá sem blessuð bömin eigi
ekki að fara varhluta af þessari
„ósviknu stemmningu" fjölskyldunn-
ar. Það á að venja þau á að njóta þess
að sýna dýrum miskunnarleysi, upp-
ræta hlýhug í garð dýranna úr ungum
brjóstum bamanna. Mildi og samúð á
að víkja fyrir grimmd og hörku.
Reynt hefur verið í nokkur ár að
skipuleggja veiðidaga fjölskyldunn-
ar, þ.é. að veíða smásilunga hér á
landi í vötnum og tjömum. Nú dugir
þetta víst ekki lengur. Til annarra
landa skal fara og veiða þar froska.
Það er líklega enn meira „sport".
Hvílík skemmtiatriði sem farið er að
bjóða fólki upp á í útlendum sumar-
dvalarstöðum.
Ég hélt, satt að segjá, að fólk færi til
sumardvalar sér og bömum sínum til
hollrar skemmtunar og upplyftingar
og jafnvel til nokkurrar heilsubótar í
hlýju loftslagi, en ekki til að gefa ill-
um hvötum lausan taum. Hér þyrfti
hver og einn að spoma gegn.
Ahrifin frá hinu lengra komna lífi í
öðram stöðum alheims þyrftu vissu-
lega að ná hér áhrifameiri tökum en
enn er orðið. Nú þegar má raunar sjá
þess nokkur merki að öldu mannúðar
og mildi er tekið nokkuð að gæta um
víða veröld og ber vissulega að fagna
því heils hugar, enda er slík breyting
hugarfars undanfari allra mannbóta
og þar með einnig þjóðfélagslegra
umbóta eins og svo mjög er þörfin á í
þessum heimi okkar sem stundum er
vissulega harðneskjulegur um of. Og
í mannbótum ættum við íslendingar
að geta stáðið framarlega og sem
sannir menn ætti okkur ekki að vanta
til þess viljann.
Ingvar Agnarsson