Tíminn - 15.06.1990, Blaðsíða 6

Tíminn - 15.06.1990, Blaðsíða 6
6 Tíminn Föstudagur 15. júní 1990 Tíminn MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU Otgefandi: Framsóknarflokkurinn og Framsóknarfélögin (Reykjavík Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm. Ingvar Gíslason Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson Eggert Skúlason Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason Skrifstofun Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Síml: 686300. Auglýslngasími: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300, ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f. Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri Póstfax: 68-76-91 Þjóðarsátt Ekki er vafi á því almenningur í landinu vill leggja sitt af mörkum til þess að verðbólguhjöðnun verði raunveruleg og standi til langs tíma, að eðlileg verð- lagsþróun eigi sér stað frá ári til árs eins og gerist í nálægum löndum, sem við viljum eiga viðskipti við og okkur er gjamt að bera okkur saman við. Gamla verðbólguhugarfarið er að hverfa, sem er að líkind- um mikilvægasta framfaraspor sem stigið hefur ver- ið í íslenskum eftiahagsmálum á síðari árum. Menn gleyma því stundum að hugarfar heftir áhrif á efna- hags- og íjármál. í byrjun febrúar í vetur voru undirritaðir kjarasamn- ingar milli launþega og atvinnurekenda, þ. á m. rík- isvaldsins og sveitarfélaganna, að svo miklu leyti sem það náði til þeirra sem atvinnurekenda, þar sem gengið var út frá sáralitlum og hægum launahækk- unum á 18 mánaða samningstíma gegn því að allt yrði gert sem unnt er til þess að halda aftur af verð- lagshækkunum. Þetta voru engir venjulegir kjara- samningar að umbúnaði og eftii því að bókstaflega öll mikils ráðandi öfl í þjóðfélaginu settust við sama borð og sömdu hátíðlegt ákall til þjóðarinnar um að hún sameinaðist í baráttunni gegn víxlverkunum kaupgjalds og verðlags, sem er viðurkennt hreyfiafl verðbólgu, og verðbólgufyrirbærið óskiljanlegt nema menn átti sig á þessum átökum mikilvægustu efnahagsstærðanna í þjóðfélaginu. Það kom auk þess fram að mikil stefhu- eða við- horfsbreyting hefur orðið hjá launþegahreyfingunni varðandi samninga- og kjaramál. Þar hefur orðið hugarfarsbreyting að því leyti að verkalýðsforystan viðurkennir samráðsskyldur sínar við önnur ráðaöfl þjóðfélagsins og lítur ekki á kjaramál sem einhverja örlögþrungna baráttu við óvinveitt þjóðfélag eða efnahagskerfi sem helst þurfi að ganga af dauðu. Þess háttar barátta er löngu liðin tíð, enda ekki leng- ur við að styðjast neinn pólitískan stórasannleik sem hægt er að leita uppi í ritum óskeikulla spámanna. Biblíur stórasannleikans eru nú hafðar í uppkveikju og styttumar af spámönnum hans em seldar brota- j ámskaupmönnum. En hvað sem þessu líður, þá er verkalýðshreyfmgin ekki á fallanda fæti, þvert á móti fara áhrif hennar vaxandi því fremur sem hún lítur á sig sem meðráða- mann í því að stjóma landsmálum farsællega með öðmm áhrifaöflum þjóðfélagsins. Stjómvöldum og atvinnurekendum ber auðvitað skylda til að virða samtök launafólks og verkalýðsstéttarinnar og var- ast að láta kenna aflsmunar í slíkum samskiptum eða gefa tilefni til að svo verði talið. Það er gmndvallaratriði í stjóm efnahagsmála sam- kvæmt hátíðlegri þjóðarsátt, að varast kollsteypur í verðlags- og kaupgjaldsmálum. Það er því eðlilegt að rikisvaldið vilji hægja á þeim öflum sem valda árekstmm milli efnahagsþátta. Um það þarf ekki að vera ágreiningur. En með jafhvægið milli verðlags og kaupgjalds í huga, geta launþegar treyst því að álagningu og milliliðagróða sé haldið í skefjum? Því ættu atvinnurekendur að svara. WmgM GARRI I Fyrlr skömmu var Akureyringur á ferð á Ermarsundseyjunni Jers- ey, sem er sérstakt sjáifstjórnar- iand og heyrir undir bresku krún- una, en stendur að mestu utan við iögsðgu Luudúnaveldis að ððrn ieyú, samkvæmt stjórnskipniagi sem þar um gjldir. Hitt er jafnaug- ijóst að Jersey er bresk hjáienda, enda tæpast gerð tilraun tiil að dylja það. Velmegun er sögð vera á Jersey og lifir eyjan á ferðaþjón- ustu og þvi að vera griðiand al- þjóðlegra auðhrtnga og stúrbanka. Þetta fámenna smáríki er m.ö.o. undiriagt af útlendingum og hið mesta sælurfki alþjóðatjármái- Það kom Akureyringi þvi á óvart að rekast á myndartega kaupfé- lagskjörbúð í miðju verslunar- hverfl í höfuðstað eyjarinnar, þar sem ekki virtist skorta viðskipta- vini, þótt út yfir tæki þegar stúlk- an við kassann byrjaði á því að spyrja hann um „féiagsnúmerið" áður en hún tðk til við að stimpla inn vörurnar sem komu upp úr innkaupakörfunni. Þetta var citt- hvað svo viðkunnanlega akur- eyrskt frá þcim árum þegar aiiir voru í kaupféiaginu, áttu sitt fé- Íagsnúmer og versiuðu út á það t sinni cigín búð og héjdu saman arðmiðunum. Staóa kaupfélaga Þetta litla dæmi mætti verða til upprifjunár á því að iangt er því frá að kaupfélagsverslun sé eitt- hvert úrelt viðskiptafyrirkomuiag ckki farí niilli máia að Samband ís- lenskra santvinnufélaga á í miki- um rckstrarvanda og hefur orðið aðgrípa til róttækra eodurreisnar- ráðstafana á fjárhag stnum og rekstrarfyrirkomuiagi, er skylt að minnasf þess að viða um iand eru kaupféiög vel stæð og umsvifamik- il fyrirtæki með margþættan rekstur, þótt vissulcga biasi hitt einnig við að tnikii grisjun hefur orðið innan samvinnuféUtgakerfis- ins. Kaupféiögttm fækkar. Til þess iiggju margvislegðr ásiæður sem hiutu að hafa ðntnflýjanlegar af- ieiðingar fyrir mðrg kaupféiög. Sams konar þróun á sér stað um alian heim, þar seni samvinnu- hreyfingin starfar. Hin hraða þró- un nútímaþjóðfélaga hefur snert santvinnuhrcyfinguna cins og öli viðskiptafyrirtækí og sagt fii sín með ýmsum hætti. Samvinnu- hreyfingin er víöar i uppstokkun en a ísiandi. „Evrópukaupfélagið(< En þótt samvinnufélagsskapur er enginn uppgjafartónn fforystu- mönnum hans. Þetta á m.a. við um neytendakaupfélögin i Evrópu- bandalaginu. Þau hafa styrkt fé- iagsleg samtök sín innan hetidar- samtaka sem þau kalla EURO- COOP - Evrópukaupfélagið - og hefur aðaiskrifstofu sfoa i Brössei í tiágrenni við höfúðstöðvar sjáifs Evrópubandaiagsins. „Evrépu- kaupfélagið“ hefur sett sér ýmiss knnar markmið, sem hæði eru hagnýt og félagsieg. Tíl hagnýtra mála telst sú stcfha EURO-COOP aó fylgjasf mcð þróun Evrópu- handalagsins og leiðbeina kaupfé- lagsstjórnum á því sviði. Þá hafa samtök þessi afiað sér viðurkenn- ingar yfirstjórnar Evrópubanda- lagsins og hafa öðiast rétt tii tiinefningar fulitrúa I ýmsar nefndir á vegum bandalagsins. Allt er þetta gert tii þess að tryggja kaupfélagsrekstri eðiilegt rými í því volduga efnahagskerfi sem Kvrópubandalagið er og verður. Kaupféiögin ætia ekkert að iáta kapitalismans. Pélagshyggjan á hka sinn rétt. varðandi starfsemi EL'RO-COOP, hversu mikla kaupfélögin sýni sérstöðu og láti það rækilega vitnast að þau séu fí- lagslegum grunni. Það er þó sýnu atbyglisverðast sem haft er eftir framkvætndastjóra Evrópukaop- is, AJbrecht Sehöne, að ef styrkja eigi hinn „rétta“ kaupfé- iagsanda meö virkum og félags- Iyndum félagsmönnum, sé nauð- synlcgt að starfsfólk kaupfélaga sé vel upplýst um eðli samvinnufé- laga og áhugasaml um starfsemi Hér kemur það skýrt fram, sem er grnndvaiiarstefna samvinnu- breyfingarínnar, að haida uppi vakandí félagsanda og lýðræði i samtökum sínum, en hregðast ætíð iaga sig að rekstrarumhverfinu. Málræktarátak á þjóðhátíð Senn líður að þjóðhátíð með lúðra- blæstri, blöðruflugi og pylsum og út- synningurinn lætur sig sjaldan vanta í höfuðborginni og þar um kring og er næsta hefðbundinn þáttur hátiðar- haldanna. Dagsins er minnst með margvíslegu móti og er mikið í munni og riti dagana fyrir og eftir sem og á þjóðhátíðardaginn sjálfan. Margir þurfa að auglýsa hvað þeir ætla að selja eða þjónusta þennan dag og fféttaflutningur varðandi há- tíðina er mikill, þótt sjaldnast gerist neitt fféttnæmt, sem betur fer. Þegar maður fjallar um svona hátíð heyrir til að vera dálítið þjóðlegur og merkilegur með sig og skal nú fetað í gamla slóð menntamálaráðherra, hleypt af stokkunum málræktar- átaki, þótt í litlu sé. Málblómið „á 17. júní“ hefur verið í þungri sókn undanfarin ár og er notað jöfnum höndum af auglýsend- um, þeim sem tekið hafa próf inn í orðabelgslið Rikisútvarpsins og rit- stjómar Mogga og almúganum, sem tekur mark á þvi sem fyrir honum er haft. Málffóðir, sem vert er að taka mark á, telja rangt að segja „á 17. júni“ og óbrengluð málkennd hlýtur að sam- sinna því, eða þeir sem hana hafa. Það sem veldur ruglandanum er að það er rétt að segja „á þjóðhátíðar- daginn" á sama hátt og „á páskum, á jólurn," en varast ber að yfirfæra for- setninguna þegar aðeins er talað um almanaksdaginn 17. júní. Vel má vera smekksatriði hvort málfarsruglið með 17. júní er nokk- uð lakara en mörg önnur ásókn á ís- lenskt mál, en ósköp er það hallæris- legt að geta ekki nefht sjálfan þjóð- hátíðardaginn án þess að klúðra þjóðtungunni. Ábending þessa málræktarátaks: Sleppum öllum forsetningum þegar almanaksdagur þjóðhátiðar er nefndur. ,Á 17. juní“ er rangt og „þann“ eða „hinn“ er óþarft. 17. júní er nóg. í lausum skorðum Oft er það þegar fólk er spurt um hveiju það fylgist með í sjónvarpi, að svarið er að það vilji síst missa af fféttunum. Skoðanakannanir benda einnig til þess að glápt er meira á fféttatíma en annað það sem kassinn hefur upp á að bjóða. Þetta vita skipuleggjendur sjón- varps og urðu mikil átök þegar rikis- sjónvarpið fór að rugla með ffétta- tímann í samkeppninni við Stöð 2. Umræðan um endurskoðun ffétta- tíma er sífellt í gangi og nýlega lét ríkisrekna stöðin gera skoðanakönn- un þar sem í ljós kom að fféttaneyt- endur vilja fá sin fféttaljós klukkan átta og ekkert múður. Skítt með það hvort keppinauturinn er með sínar fféttir á undan. Um helgar eru stjómendur sjón- varps svo sljóir og skilningsvana á hlutverk sín, að þeir halda vera snið- ugt að vera með fféttir á sama tíma til að storka keppinautnum. Heima í stofunum sitja pirraðir neytendur og óska öllu sjónvarpi norður og niður og á sumum heimilum er fólk svo skynsamt að slökkva á öllu móverk- inu og líta heldur hvert á annað og fara að tala saman. Áskrifendur blaða vilja fá sitt blað á réttum tíma. Sé ekki hægt að verða við þeirri kröfu er eins gott að hætta að gefa viðkomandi blað út. Áheyr- endur ljósvakamiðla vilja líka fá fféttir á þekktum timamörkum. Hljóðvarpið bregst aldrei í þessu og er því talið áreiðanlegt, sama hvað bullað er í fféttatímunum. Ríkissjónvarpið er aftur á móti eins og hver önnur óreglusöm drusla, sem aldrei er hægt að reiða sig á. Ruðningur nokkurra fótbolta- áhugamanna yfir allt tímaskyn og reglusemi ríkisrekinnar fféttamiðl- unar sýnir að þama fer stjómlaust re- kald sem ffekjudallar tröllríða til að þjóna þröngum áhugamálum sínum og grenja svo undir tekur í ljósvak- anum að ekkert skipti neinn máli nema það sem þeir hafa smekk fyrir. Fréttamenn, útvarpsráð og aðrar yf- irstjómir geta rifist eins og þeim sýnist um hver eigi að ráða ríkis- reknu stofhuninni og hvað í hana er látið, en allt það lið lætur í minni pokann fyrir tuðrumennum sem heimta beinar útsendingar af leikara- skap og ekkert annað. En þegar upp er staðið skiptir engu máli hvað sýnt er í fféttatímunum. Félagsvísindastofnun Háskólans hefur sannað að fféttaneytendur hinna öflugu ljósvakamiðla hvorki skilja né muna hveiju fféttaljósin kasta hvert yfir til annars. Því er það sennilegast bara heimskulegt að vera að vonskast út í hvort verið er að sýna myndir af EFTA og EB eða boltaleik milli Tanganijka og Seilon. Sjónvarp er hvort sem er ekkert annað en afþrey- ingartæki og misskilningur að eitt- hvað annað sé á því að græða. OÖ

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.