Tíminn - 15.06.1990, Side 7

Föstudagur 15. júní 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Þórarinn Þórarinsson:
Meginþorri Islendinga
hafnar aöalkröfu
Fyrir nokkru var sagt frá því aö sá embættismaður í fram-
kvæmdastjóm Efnahagsbandalags Evrópu sem ereins konar
sjávarútvegsráðherra þess, hafi hætt við ráðgerða ferð til ís-
lands og var ástæðan sú að tilgangslaust væri að ræða við ís-
lendinga um sjávarútvegsmál því að þeir höfnuðu þeirri kröfu
Efnahagsbandalagsins að aðildarríki bandalagsins fengju
leyfi til fiskveiða innan íslensku fiskveiðilandhelginnar. Þetta
hefur verið aðalkrafa bandalagsins allt frá 1946 er samningar
hófust við það um fiskveiðiréttindi því til handa.
íslendingar hafa jafnan hafhað
þessari aðalkröfu bandalagsins og
hafa gert það einna greinilegast í
nýlegri skoðanakönnun Félagsvís-
indastofnunar Háskólans. Þar var
lögð sú spuming fyrir fólk hvort
það vildi leyfa Efnahagsbandalags-
ríkjum að veiða innan fiskveiðilög-
sögu Islands gegn bættu aðgengi að
mörkuðum EB. Svarið var skýrt.
Um 14% þeirra sem svöruðu töldu
þetta geta komið til greina en 86%
svömðu neitandi.
Þetta stangast að vísu á við þá nið-
urstöðu sömu skoðanakönnunar að
39% vora fylgjandi umsókn að EB,
25% á móti en 36% óviss. Svör
þeirra sem fylgjandi era umsókn
virðast byggð á þeirri óskhyggju að
Efnahagsbandalagið falli ffá þeirri
aðalkröfú sinni að fá aðgang að ís-
lenskum fiskimiðum.
Það sýnir best að bandalagið er
ekki fallið frá þeirri kröfu að við-
skiptamálaráðherra Danmerkur
hefiir óskað eftir rannsókn á því
hvort nýsett íslensk reglugerð um
gæði á útfluttum fiski brjóti ekki i
bága við lög Efhahagsbandalags-
ins. I þessari ósk hans virðist felast
hótun um mótaðgerðir af hálfu EB.
Um líkt leyti barst hingað sú ffétt
að Grænffiðungar myndu krefjast
þess að íslendingar drægju úr fisk-
veiðum sínum til þess að hvalir
fengju næga fæðu.
Sagt var um Dani áður fyrr að þeir
væra drengir góðir og vinfastir.
Þetta virðist nú gilda bæði um Dani
og Grænfriðunga sem keppast um
að telja Islendingum trú um að þeir
séu vinir þeirra.
Annars þarf ekki að undrast það
þótt þeim fjölgi sem vilja sækja um
aðild að EB. Sá áróður er nú rekinn
af ýmsum íslenskum embættis-
mönnum að aðild að Efnahags-
bandalaginu muni bæði tryggja
bætt efnahagsleg kjör þjóðarinnar
og aukinn hagvöxt. Þetta er þó
órökstutt meðan menn vita ekki hve
mikilla fiskveiðiréttinda EB krefst í
staðinn fyrir tollfriðindi, en sá fisk-
afli sem Islendingar misstu af
vegna ffskveiðiréttinda sem EB
fengi gæti vel unnið upp hagnaðinn
af aðildinni. Það getur líka verið
umdeilanlegt hvort aukinn hag-
vöxtur tryggi þau lífsgæði sem
margir telja nú eftirsóknarverðust,
en það era m.a. hreint vatn, ómeng-
að loft og manneskjulegt umhverfi.
Þess ber samt að gæta að meðan
íslenskur fiskur nýtur þess álits að
vera gæðavara og fiskistofnamir
dragast saman þarf ekki að óttast að
illa gangi að selja fiskinn. Eftir-
spumin verður meiri en ffamboðið.
Nokkurt dæmi um þetta er það að
verð sem íslendingar fá fyrir salt-
fisk í löndum EB fer nú hækkandi
þrátt fyrir 13% toll. Neytendur
þessara landa verða að kaupa fisk-
inn þeim mun dýrara verði sem toll-
inum nemur.
UR VIÐSKIPTALIFINU

Swissair - Singapore,
Airlines - Delta (- SAS
í árslok 1989, 14. desember,
gerðu Swissair og Singapore Air-
lines með sér samning um sam-
vinnu og nokkurskipti á hlutabréf-
um sín á milli 1990, en bæði eiga
þau í slíkri samvinnu við þriðja
stærsta bandaríska flugfélagið,
Delta Air Lines. Spanna áætlun-
arferðir flugfélaganna þriggja nær
allan hnöttinn. Þau halda uppi
áætlunarflugi á 237 áfangastaði í
64 löndum.
Swissair á 55 flugvélar og stundar
áætlunarflug til 110 áfangastaða í 68
löndum. Flutti það 8,1 milljón far-
þega og 267.000 tonn vamings 1988.
— Singapore Airlines á 39 flugvélar,
flaug á 57 áfangastaði í 37 löndum,
flutti 6,2 milljónir farþega og
240.000 tonn vamings 1988.
A milli SAS og Swissair var í sept-
ember 1989 gerður áþekkur samn-
ingur um samvinnu og nokkur skipti
á hlutabréfum þeirra á milli.
Tölvur frá Matsushita
Japanska fyrirtækið Matsushita,
sem utan lands selur rafmagnsvörar
sínar undir heitunum National og
Panasonic, sneri sér ekki fyrr en 1989
fyrir alvöra að framleiðslu tölva og
búnaðar í þær. í fyrra keypti það fyr-
irtæki utan lands, í fyrsta sinn í 15 ár,
breskt fyrirtæki á sviði hugbúnaðar
með aðsetri i Edinborg, Office
Workstations Ltd. Keypti Matsushita
61,7% hlutafjár þess af fjórum hlut-
höfum, sem áttu 69% hlutafjárins.
Laxeldi í Chile
I Chile hófst laxeldi nokkra eftir
1980, en það flutti út 12.000 tonn af
eldislaxi 1989, tíunda hluta útflutn-
ings Noregs, helsta eldislandsins. Frá
1985 hafa fleiri en 100 eldisstöðvar
tekið til starfa í Chile sunnanverðu,
svo að veltuskeið hefur verið í Puerto
Montt. I Chile sunnanverðu renna
bergvatnsár úr hlíðum Andesfjalla og
þar era mörg tær stöðuvötn. Að lax-
eldi standa útlendir aðilar að miklu
leyti.
Stærsta laxeldisfélagið í Chile er
breskt, Marine Harvest Intemational,
dótturfélag Unilever, sem setti upp
fýrstu eldisstöð sína 1987. „Arangur
varð langt umfram vonir okkar. Til
tókum við með hrogn, flutt frá Skot-
landi, í janúar 1987 og (1989) ffarn-
leiddum við 1400 tonn af Atlants-
hafslaxi," sagði forstöðumaður fé-
lagsins, Ralph Baillie, í Financial
Times 9. febrúar 1990. Um 70% af
eldislaxi félagsins vora flutt fersk til
Bandaríkjanna, en að öðram hlutum
var hann fluttur frystur til Japan. I ár
mun Marine Harvest væntanlega
flytja út 3.800 tonn.
1 Chile hafa líka japönsk, norsk, hol-
lensk og arabísk félög komið upp
laxeldisstöðvum. Munu útlend félög
hafa fest 70 milljónir sterlingspunda í
laxeldi í Chile.
Stígandi
Efnahagsstefn
an i Pollandi
Efnahagsvandi Póllands er nú sagður eiga upptök sfn í lán*
stökum ríkisstjómar Giereks utan lands á áttunda áratugnum.
En útlendar skuidir Póliands nema um 40 milljörðum dollara
eða liðlega hálfrí annarri áriegri landsframleiðslu þess. Þegar
horfið var frá nýjum lántökum frá 1979 til 1983 fýlgdi á eftir al-
menn óánægja og upp úr henni spratt Samstaða.
framt tvlsvar og hálfu sinnl meira
en verðlag. Allmikill halll varð 1989
á fjárlögum sem hallalaus liöfðu
verið 1988. Haustið 1989 opnuðust
gáttir: Matvælí sexfólduðust í verði
í águst og verðlag yfirleitt, sam-
kvæmt opinberum tölum, um 39%.
Um siðustu áramót reyndi ríkis-
stjórn Samstöðu að snúa við blað-
inu i efnahagsmálum með upptöku
strangrar stefnu í samráði við Al-
þjóða gjaldeyrissjóðinn en megin-
Með herlögum 1981 kora rílds-
stjórn Rakowski á verðstöðvun en
hún stóð skammt. Magn peninga í
umferð tvöfaldaðist frá 1982 til
1986, jókst um 33% 1987 og 63%
1988. Síðastnefnda árið hækkaði
verðlag ura 60% og kaupgjakl enn
meira, 84%. Hömlur brustu 1989.
Samkvæmt opinberum tölum
hækkaði kaupgjald liðlega tvöfalt
meira fyrstu sjö mánuði ársins
1989 en á sama tíma 1988 og jafn-
atriði hennar eru: 1) Fjárlög án
hafla. 2) Aflögn niðurgreiðsina á
verði matvæla. 3) Fimmföldun á
verði kola, helsta orkugjafa lands-
manna. 4) 30% grunnvextir verði á
mánuði tU að allháir raunvextir ná-
isk 5) Lækkun gengis pólsks gjald-
miðils, zloty, um 67%. 6) Launa-
hækkanir 1990 verði innan við
80% af hækkun vcrðlags, þannig
að raunveruleg laun landsmanna
lækki kringum 25% á árínu.
Sýnilegs árangurs af þessari að-
haldsstefnu væntir pólska ríkis-
stjórnin ekki 1990, heldur á kom-
andi árum. Á árinu 1990 er vænst
5% samdráttar i iðnframleiöslu og í
árslok atvinnuleysis 400.000
manna.
Japönsk
fjárfesting í
Vestur-Evrópu
Japan festi 60 milljarða $ utan
lands 1989, liðlega fimmtung
þeirra í Vestur-Evrópu. Samt sem
áður era horfur á enn vaxandi jap-
anskri fjárfestingu þar á tíunda
áratugnum og þá einkum á sviði
hátækni, rannsókna og þróunar
sem og í verksmiðjum, sem vinna
úr evrópsku hráefni. En á níunda
áratugnum var fjárfesting þess að
miklum hluta í verksmiðjum, sem
settu saman hluta í vélar og muni,
unna í Japan. Framleiðsla bíla er
ein þeirra greina, sem Japan
hyggst efla, og verður væntanlega
framleidd ein milljón japanskra
bíla í Vestur- Evrópu 1995, þrisv-
ar sinnum fleiri en 1989. Mark-
aðshlutdeild þeirra verður þá
sennilegaum 16%.
Fjárfestingu utan lands hóf Japan
á sjöunda áratugnum, í fyrstu að-
allega í Suðaustur-Asíu og Suður-
Ameríku, en eftir fyrri olíukrepp-
una 1973 lét það til sín taka í ná-
lægum Austurlöndum. Eftir síðari
olíukreppuna og fram eftir níunda
áratugnum hafa japönsk risafyrir-
tæki reynt að skapa sér aðstöðu
víða um heim, ekki síst í helstu
iðnaðarlöndunum.
Fjárfesting Japans í EBE-lönd-
umá fjárhagsári sínu 1.4.1989-
31.3.1990
$-milljarðar
Bretland 6,67
Vestur-Þýskaland 1,27
Frakkland
Holland
Ítalía
írland
Spánn
Belgía
Lúxemborg
Heimild:
1,04
3,39
0,35
0,06
0,35
0,27
1,04
Intemational
Tribune, 29. maí 1990.
og%
46,2
8,8
7,2
23,5
2,4
0,4
2,4
1,9
7,2
Herald
Fáfnir