Tíminn - 15.06.1990, Qupperneq 14
14 Tíminn
Föstudagur 15. júní 1990
Þorbjörg Málfríður
Þorbergsdóttir
Fædd 13. janúar, 1896.
Dáin 6. júní, 1990.
I dag verður jarðsett frá Akrakirkju á
Mýrum, Málfríður Þorbergsdóttir frá
Svaríhóli í Hraunhreppi í Mýrasýslu.
Málfríður, eða Fríða eins og flestir
þekktu hana, fæddist þann 13. janúar,
1896, dóttir hjónanna Kristínar Páls-
dóttur ljósmóður og Þorbergs Péturs-
sonar bónda í Syðri-Hraundal í
Hraunhreppi. Hún var yngst þriggja
systkina, eldri voru bræðumir Pétur,
sem lengst af var bóndi að Nautaflöt-
um í Ölfusi og Páll Geir, verkstjóri í
Reykjavík.
Fríða ólst upp hjá foreldrum sínum í
Syðri-Hraundal og sinnti bústörfum
eins og venja var. Eftir að Pétur bróð-
ir hennar hóf búskap í Syðri-Hraun-
dal starfaði hún einnig á hans búi.
Síðar kynntist hún sveitunga sínum,
Guðjóni Guðmundssyni, og gengu
þau í hjónaband 19. september, 1925.
frá Svarfhóli
Ungu hjónin fóru til Reykjavíkur og
bjuggu þar í eitt ár. Árið 1927 réðist
Guðjón að Svignaskarði í Borgarfirði
þar sem hann var bústjóri fyrir refa-
rækt á einu stærsta refabúi landsins.
Þar fæddist þeim hjónum einkabam
þeirra, Bjami Valtýr árið 1929. Arin
urðu alls sjö á Svignaskarði. Árið
1934 fluttu þau að Svarfhóli í Hraun-
hreppi. Guðjón hafði nokkm áður
eignast jörðina og þar komu þau hjón-
in sér nú fyrir. Á Svarfhóli bjuggu þau
síðan ásamt Bjama Valtý syni sínum
allt til ársins 1976 er Guðjón lést. Ári
síðar bmgðu mæðginin búi og fluttu
til Borgamess þar sem þau hafa búið
síðan.
Ofanrituð orð, þessi stutta lýsing á
lífshlaupi Fríðu, segja fátt. Hvar er
hlýja brosið og glettnin, gestrisnin og
reisnin, létt klapp á vanga, bmgðið á
leik þrátt fyrir erfiðar stundir? Upp í
hugann koma minningar lítilla
drengja sem hlökkuðu ekki til að
koma á neinn bæ eins og að Svarfhóli.
Þar var litið jafnt til þess lægsta og
þess hæsta er komið var í hlað. Oft
þótti okkur bræðmnum sem við vær-
um aðalgestimir, ekki fullorðna fólk-
ið, svo vel var gert af heimafólki í að
sinna öllum með áhugaverð viðfangs-
efni við hæfi.
Fríða var einstök í að líta til bama á
sinn sérstaka hátt, að meðhöndla þau
eins og manneskjur en ekki sem
minni máttar. Og það sem hún gat
galdrað fram af viðurgjömingi. Eftir á
að hyggja, þegar raunsæi fúllorðins-
ára tekur yfir bamslegri gleði og æv-
intýmm, er með ólíkindum hvemig
Friða fór að. Húsakostur á Svarfhóli
var fremur lítill og þar var ekki þau
þægindi að finna sem nú teljast sjálf-
sögð á hveiju heimili. Allt vatn varð
lengi vel að bera í bæinn, tæki til eld-
unar vom lítil og því ærið erfíði að sjá
heimilinu fyrir daglegu brauði.
Allir vom leiddir til stofú á Svarfhóli
sem höfðingjar, jafnt ferðamenn sem
fömsveinar, ættingjar, vinir og félag-
ar. Upp vom dregnir „Bjama frá
Vogi“ vindlar og rætt um landsins
gagn og nauðsynjar. Þó Svarfhóll geti
í dag talist afskekktur vom ferðalög
fyrr á ámm mun algengari með Múl-
unum og reiðgatan lá við túnfótinn.
Fríða var músíkölsk og lék sjálf á
orgel, sem hún lærði að leika á hjá
Sigríði Hallgrímsdóttur á Grimsstöð-
um. Hún lék m.a. við messur í Staðar-
hraunskirkju á sínum yngri ámm.
Hún var mikið fyrir hannyrðir og var
laghent. Oft vom stundir þó stopular
til að stunda slíka iðju og vom það
því hennar bestu stundir að fylgjast
með Bjama Valtý þroska sína list-
rænu hæfileika í þessa átt.
Fríða var trúuð kona og sinnti sinni
kirkju vel. Henni var annt um kirkju-
legt starf og hafði yndi af kirkjulegri
tónlist og söng í kirkjukómum.
Fríða var létt á fæti og lipur í hreyf-
ingum. Oft gekk hún í leik með böm-
um og tók þátt í ærslum þeirra. Hún
tók þátt í smalamennskum að Svarf-
hóli, 78 ára hljóp hún fyrir fé svo fólk
undraðist.
Líf Friðu var ekki dans á rósum. Á
besta aldri varð hún tvívegis fyrir
þeirri raun að missa böm í fæðingu og
mörkuðu þeir erfiðleikar að vissu
leyti líf hennar upp frá því. Afkoma
einyrkja á fyrrihluta þessarar aldar
var heldur ekki öragg og mikið þurfti
á sig að leggja. Fríða var hagsýn og
sparsöm, hún var trú yfir sínu oggætti
ætíð hagsmuna lítilmagnans. Ástúð
hennar og umhyggja fyrir syni sínum
var mikil og eins var hún sérlega góð-
ur og mikill félagi þess fjölda bama
sem dvöldu að sumarlagi á Svarfhóli.
Þegar langri ævi líkur er margs að
minnast. Þakka ber það líf sem gefið
var og þá elsku sem sýnd var. Um sárt
á nú að binda sonur sem hin síðari ár
hefúr sýnt umhyggju og ástúð sem
engan hefúr látið ósnortinn, sem
kynnst hefúr. Guð gefi honum styrk
til að horfa ótrauður ffarn á veginn og
geyma með sér fallega minningu um
hlýju og vemd.
Fríðrik Krístján Hallgrímsson
frá Sunnuhvoli
Fæddur 14. janúar 1895
Dáinn 30. maí 1990
Hann afi minn Friðrik Hallgrímsson
er látinn og til moldar borinn, 95 ára
að aldri. Hann var fæddur „í lítilli bað-
stofúkytm að Úlfstaðakoti í Blöndu-
hlíð í Skagafirði 14. janúar 1895.“
Hvorki kytran né kotið varð sá stakk-
ur sem hæfði vexti afa. Því auk þess
að eiga af alúð og fyrirhyggju við-
skipti við móður jörð og breyta koti í
hvol, þar sem gætti sólar, sá hann til
þess að hin veraldlegu heimkynni
yrðu að auðlegð sem við afkomendur
hans búum við í minningunni um
hann í margslungnu mannlifi þjóðar.
Hann vildi ekki kenna bæ sinn við úlf
eða aukasól, kot eða hjáland, heldur
nefndi hann Sunnuhvol eða sólarhæð.
Ef til vill hafði hann í huga máltæki er
segir að sjaldan sé gíll fyrir góðu,
nema úlfúr eftir renni. Þannig tók
hann á sinn merkilega hátt þátt í þeirri
sögulegu þróun sem fært hefúr is-
lensku þjóðina út úr skugga fortíðar
og nær sól og birtu sem er forsenda
þess að hvers konar líf fái að dafha.
Hann vildi jú ÍSLANDI allt eins og
hann segir sjálfúr frá í ævisögu sinni.
Ég dvaldi tiltölulega ungur nokkur
sumur með afa mínum og ömmu að
Sunnuhvoli við vorverk, sauðburð,
heyskap og smölun. Þetta hefúr verið
um 1960. Afi ræddi stjómmál og frétt-
ir utan úr hinum stóra heimi við mig
10 ára snáðann. Ég held að hann hafi
gert mig að framsóknarmanni á þess-
um ámm. Seinna þegar ég átti leið um
Blönduhlíðina um 1970 ásamt nokkr-
um skólafélögum úr Menntaskólanum
á Akureyri var staldrað við hjá afa og
sníkt kaffí. Að venju vom mál kryfj-
uð. Afí hafði gaman af að ræða við
okkur ungmennin og hafði m.a. við
orð og kimdi að kalla mætti sig
kommúnista fýrir sér en þetta væri nú
samt sin skoðun! Svona var afí,
íhaldssemin jókst ekki með árunum,
heldur þvert á móti, andstætt þvi sem
svo oft gerist. Það var erfitt að leyna
aðdáun sinni á afa fyrir skólafélögun-
um. Aðdáun mín byggðist fyrst og
fremst á því að hann var örgáður al-
þýðumaður, vel lesinn og að sér um
heimsmál og þjóðmál engu síður en
dægurmál. Þessum mannkostum vildi
hann af alúð miðla til annara manna.
Hann var ræðinn við gesti og las fyrir
heimafólk, einkum ömmu sem gat
sinnt öðm á meðan. Auk þess skrifaði
hann nokkrar greinar og tók þátt í fé-
lagsmálum sveitarinnar.
Það sem ég dái hann afa minn mest
fyrir er hversu vel honum tókst að
halda hug sínum opnum víðs fjarri
þrengslum hrokafúllrar heimóttunnar
sem svo oft einkennir þjóðmálaum-
ræðuna í dag. Hann var stoltur af hlut-
skipti sínu enda þótt ekki væri alltaf úr
miklu að spila.
Ömmu og honum auðnaðist að koma
tólf af þrettán bömum sínum til
manns. Er það nokkur mælikvarði á
þann aðbúnað sem þau gerðu sér far
um að veita bömum sínum. Á þessum
árum var dánartíðni bama miklu hærri
en hún er í dag og stafaði gjaman af
lélegum aðbúnaði og umhirðu, en
einnig af hlut manna. Einungis eitt
bama þeirra dó á unga aldri. Ellefú
þeirra lifa föður sinn.
Það er ekki öllum auðið að öðlast
nægilegt innsæi til að skilja hin flóknu
tengsl einkalífs og samfélags. Mörg-
um er þetta algerlega ofviða og aðrir
hirða ekki um það. Afa mínum var
öðravísi farið. Honum var ljóst að
mannlífið er margslungið og um það
fjallaði hann í ævisögu sinni sem ein-
mitt heitir því nafni. Lifsreynsla
flestra er mörkuð samskiptum tiltölu-
lega þröngs hóps fjölskyldu, ættingja,
vina og sveitunga, þar sem reynsla og
viðhorf hvers og eins til samfélagsins
mótast. Afi gerði sér far um að skynja
og skilja þau samfélagslegu öfl sem
áhrif hafa á einkalíf manna. Þannig
öðlaðist hann þá heildarsýn yfir sam-
félag sitt sem einkenndi orð hans og
æði. Honum var ljós sögulegur skyld-
leiki forlaga og landslaga, og pólitísk-
ur munur þjóðarhags og einkahags-
muna. Hann varaði við þeirri hættu
sem í því felst að gefa fjármagninu -
tilbeiðslu gullkálfsins - lausan taum-
inn þvi það hefði ekki mannlegt and-
lit, ætti sér engan náttúmlegan sama-
stað og stjómaðist af villtum dansi
eiginhagsmuna og áfergju. Fjármagn-
ið varðar einungis arðinn, hvar og
hvenær hann er mestur. Þar sitja engin
almenn mannleg sjónarmið í fyrir-
rúmi. Hvorki byggðarsjónarmið né
menningarsjónarmið. Þetta áleit hann
afi minn vera hættu nútímans og vísan
veg til skulda, andlegrar fátæktar og
ósjálfstæðis þjóðarinnar.
Ég kveð þig afí minn að sinni í þeirri
vissu að þú lifir áffam í minningunni.
í þeim skilningi ert þú hluti af lífi okk-
ar enn um hríð sem eftir lifúm á sama
hátt og við vorum hluti af þér um
stundarsakir. Þannig er arfúrinn eftir
þig, óháður tíma og rúmi, svo óskap-
lega stór og miklu meira virði en öifá
orð fá lýst.
Hermann Óskarsson
Siguijón Sigurðsson
Grænanesi
Fæddur 26.10.1903
Dáinn 15.5.1990
Ég ætla að minnast míns góða vinar
og nágranna, hans Sigurjóns á
Grænanesi.
Hann lést þann 15. maí á Borgar-
spítalanum og hafði verið þar um
einn sólarhring. Hann var búinn að
vera á sjúkrahúsinu á Hólmavík frá
því 26. júní 1989.
Siguijón fæddist á Grænanesi í
Afmælis- og
minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar
á afmælis- og/eða minn-
ingargreinum í blaðinu,
er bent á, að þær þurfa
að berast a.m.k. tveim
dögum fyrir birtingar-
dag. Þær þurfa að vera
vélritaðar.
Hrólbergshreppi, sonur hjónanna
Sigurðar Guðmundssonar Sveinsson-
ar ffá Gestsstöðum i Kirkjubóls-
hreppi og Sigríðar Bjömsdóttur
Sveinssonar sem bjó á Kaldrananesi
og víðar í Kaldrananeshreppi og Ár-
neshreppi. Móðir Sigurðar á Græna-
nesi var Þórey Jónsdóttir frá Mið-
dalsgröf í Kirkjubólshreppi, sem bjó
á Fitjum í Hrófbergshreppi. Móðir
Sigurðar á Grænanesi var Sigurlaug
Jónsdóttir sem bjó á Bjamarnesi í
Kaldrananeshreppi en var úr Ámes-
hreppi. Sigurjón varyngstur af böm-
um foreldra sinna, móðir hans gekk
með hann þegar þau fluttu að Græna-
nesi, en þau vom þar húshjón hjá
systur Sigríðar, Amdísi Bjömsdóttur,
og hennar manni Guðmundi Guð-
mundssyni. Foreldrar Siguijóns áttu
5 böm, þau vom Bjöm bóndi á
Kleppustöðum, dáinn 1980. Sígur-
mundur dmkknaði eftir 1920 og
Guðmundur og Þórey sem dóu ung.
Siguijón var yngstur og átti heima
alla sína ævi á Grænanesi. Og þeim
stað unni hann, sérstaklega í æsku hjá
foreldmm og allt til dánardægurs. Á
Grænanesi bjuggu líka framan af
frændsystkini hans, böm Amdísar og
Guðmundar, Helga og Guðmundur,
sem bæði em dáin. Siguijón bjó í
mörg ár með móður sinni og hugsaði
um hana og hlynnti að henni og alveg
sérstaklega þegar hún var orðin las-
burða og þar til hún lést 20. júní
1954, þá 87 ára gömul og hann á sér-
stakar þakkir fyrir það sem hann
gerði öðram ffemur með sóma. Síðan
hefúr hann búið einn í 36 ár.
Siguijón og bræður hans vora mjög
góðir söngmenn sem og móðir þeirra
var. Eins var ffændi þeirra, Guð-
mundur, góður söngmaður. Sigurjón
og bræður hans vom miklir léttleika-
menn og framúrskarandi miklir
hlauparar. Sigurjón var alltaf kátur og
hress heim að sækja, það var gaman
að koma til hans, spjalla saman og
gerði hann þá oft að gamni sínu.
Hann var mjög laghentur maður og
hugmyndaríkur, til dæmis útbjó hann
ýmis verkfæri og áhöld þannig að
það gerði honum miklu léttara að
vinna með þeim. Hann smíðaði sér
lítinn og fallegan bát. Hann átti alltaf
skepnur, kýr, hesta, hænur og kindur
nokkrar og heyjaði alltaf fram á
þennan tíma upp á gamla mátann,
slegið með orfi og ljá. Hann fór mjög
vel með allar skepnur. Þegar hann
þurfti að ná til kinda, hvort sem þær
vom utan eða innan garðs, fékk hann
sér fóðurköggla í box og fór með það
og hristi, þegar þær heyrðu til komu
þær strax og eltu hann í hús. Hann
átti lengi gráa hryssu sem hét Brynja,
sem var afbragðs hross, góð til reiðar
og eins til allrar brúkunar, hann dró
með henni og notaði til hvers sem
var. Svo átti hann fleiri hesta mjög
þæga.
Grænanes og Hrófberg standast á
sitt hvomm megin við mynni fjarðar-
ins og sást því nokkuð vel víðast hvar
hvað ýar að gerast utanhúss beggja
býlanna og var því reynt að fylgjast
með honum eins og hægt var, bæði
utan- og innanhúss, þá í síma, eða þá
skroppið yfir ef því var að skipta. Oft
komum við hér yfir til hans og alltaf
vildi hann taka vel á móti okkur, sem
hann og gerði, hitaði þá súkkulaði
eða kakó sem var alveg sérstaklega
gott ásamt bakkelsi,.og ef það var af-
þakkað þá var komið með bijóstsyk-
ur, konfekt eða súkkulaði því ekki
mátti svo þaðan fara að eitthvað yrði
ekki hjá honum að þiggja. Við Sigur-
jón ræddum oft mikið saman í síma
um daginn og veginn og var mjög
gaman og ffóðlegt að ræða við hann,
hann var mikið lesinn og hafði oft frá
mörgu að segja. En nú er þar mikil
breyting á, engan þar að sjá eða þar
að svara í síma, sem em mikil við-
brigði og eftirsjá góðum vini.
Sigurjón giftist ekki og átti ekki
böm, en Bjöm bróðir hans giftist El-
ínu Sigurðardóttur ffá Geirmundar-
stöðum í Hrófbergshreppi og varð
þeim 12 bama auðið og af þeim em
lOálífi.
Þau hjón bjuggu á Kleppustöðum
þar til 1974 en það sumar dó Elín. Ég
þakka kæmm vini alla þá tryggð við
mig og fjölskyldu mína. Og fyrir allt
og allt í gegnum árin fyrr og síðar.
Ég veit að nú líður honum vel, hjá
foreldram, systkinum og kunningj-
um. Ég votta ættingjum hans samúð
mína og þakka öllum sem hafa verið
honum góðir og rétt honum hjálpar-
hönd og ekki síst þeim nágrönnum
sem það hafa gert.
Einnig fyrir hans hönd vil ég sér-
staklega þakka Hannesi lækni og öllu
starfsliði á sjúkrahúsinu á Hólmavík
fyrir sérstaklega góða umönnun, haf-
ið þið öll góðar þakkir fyrir.
Veri Sigurjón svo ætíð kært kvadd-
ur, með innilegum þökkum fyrir allt
og allt. Guð blessi hann og varðveiti.
Svava Pétursdóttir, Hrófbergi
/