Tíminn - 20.06.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 20. júní 1990
Tíininn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinssoh ábm.
Ingvar Gíslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Orð dómprófasts
Sr. Guðmundur Þorsteinsson, dómprófastur í
Reykjavík, ritar athyglisverða grein í Morgunblaðið
14. þ.m., þar sem hann gerir að umtalsefni vaxandi
ofbeldishneigð í íslensku samfélagi og hvemig hún
er samofin vímuefnanotkun.
I greininni tekur hann svo til orða að víst sé að of-
beldisverk og afbrot verði alvarlegri og háskalegri sé
árásarhvöt mannsins örvuð með neyslu vímuefna,
enda sé það margra mál að löggæsla yrði mikið til
óþörf, ef unnt væri að halda fólki frá vímuefnum.
Ofbeldis- og vímuefnavandamálið er að sjálfsögðu
stærst í stórborgum, segir dómprófasturinn, en það
er einnig raunvemlegt í Reykjavík og stærri kaup-
stöðum landsins, svo e.t.v. megi með sanni tala um
vísi að undirheimalýð, enda séu menn varla óhultir
einir síns liðs að kvöld- eða næturlagi í höfuðborg-
inni. „Hér er að sjálfsögðu um óviðunandi ástand að
ræða,“ segir sr. Guðmundur Þorsteinsson. „Við
verður að bregðast með öllum tiltækum ráðum ...
þótt engar algildar lausnir séu í sjónmáli.“
Dómprófasturinn bendir á að nauðsynlegt sé að
gera sér grein fyrir eðli vandans eins og hann blasir
við í okkar fámenna þjóðfélagi og fá svarað þeirri
spumingu, hvers vegna fólk gefist vímuefnaneyslu á
vald og láti hana svipta sig ráði og rænu. Hann rekur
síðan ýmsar orsakir þess að svo illa fer fyrir mönn-
um að þeir verða vímuefnum að bráð með hryggileg-
um afleiðingum og nefnir til lífsflótta og firringu,
sem geta beinlínis átt rætur í lífsháttum nútímasam-
félags og neikvæðum uppeldisskilyrðum bama og
unglinga vegna lausungar í heimilislífí og óhófs-
skemmtunum og sinnuleysi um hollt uppeldi og um-
hyggjusemi gagnvart bömum og unglingum. Slíkt
geti komið fram sem tilfinningadofí hjá uppvaxandi
æskulýð sem lýsi sér í tillitsleysi gagnvart samferða-
mönnum og umhverfi og fæðir af sér þá ofbeldis-
hneigð sem saklausir menn verða fýrir og raskar al-
mannafriði, sem lögregla fær ekki við ráðið.
Sr. Guðmundur segir réttilega að margs konar félög
og samtök leggi sig fram um að ráða bót á þessum
margþætta vanda ofbeldis og vímuefnaneyslu. Þar
bendir hann m.a. á að kirkjuþing hafi tekið málið til
sérstakrar meðferðar og hvetji til átaks í því efni.
Hann segir jafnframt að eðlilegt sé að þjóðfélagið líti
náið til kirkjunnar um að láta til sín taka á þessu
sviði og hvetur til þess að kirkjan beiti af alefli þeim
ráðum sem hún býr yfír í trúar- og kærleiksboðskap
sínum og stuðli auk þess að hvers kyns jákvæðu for-
vamarstarfi sem hún getur átt samleið um með öðr-
um félagsskap og samtökum.
Hugvekja dómprófastsins í Reykjavík er tímabært
framlag af hálfu kirkjunnar manna til umræðu um þá
þjóðfélagsmeinsemd sem samspil vímuefnaneyslu
og ofbeldis er orðið. Kirkjan hefur hér verk að vinna,
sem hún verður að leggja alúð við, enda á hún fulls
trausts að vænta af hálfú almennings, ef hún beitir
sér að því aðkallandi verkefni sem það er að vinna
gegn þessum vanda.

11B1 GARRI — ;
Fyrir nokkrum dögum bárust
frcgnir af róslum vcstur á ísafirði
milti nokkurra hcimamanna og
grsenlenskra sjómanna. Áflog
þessi enduöu nu-ö (>vf aö einn
grœnlensku sjóraannanna var
fluttur á spitala, eftir aö um hann
haföi verið jafnaö og lögregla
skakkað leikinn. Ekki teist til tíð-
inda þótt drukknir sjómenn lendi í
róstum í útgerðarbæ og skal hér
cngum getum að því ieitt hvorir
sekari voru, heimamenn eða
Greenlendingaroír, enda skiptir
það ekki mikhi máli.
Aftur á raóti varð undfrrituðutn
hugsaö hve sárasjaldan við vcróu in
vör við þessa nágranna okkar og
iæðist að manni sá grunur að áhugi
sé hér mjög iitiil á þessu landi og
þjóð þess ekki i miklum hávegum
höfð. Ilclst er á Græniand minnst
hér í Sambandi við cinhver ótiðindi
vegna ofdrykkju. betta er satt að
segja dálítiö furðulegt, vegna þess
að ekkerf iand er nær okkur og
eiga þjóðirnar mjög raargf saraeig-
iniegt, svo sem hvað ioftslag, lands-
lag og atvinnuhætti varðar. Ósann-
gjarnt væri þð að segja að islensk
stjórnvöld hafi ekki oröið vci við,
þegar Grænlendingar hafa viljað
afla sér þekkingar á ýmsum grein-
um iandbúnaðar og fiskveiða hér
og því langt fró að saraskiptin séu á
einhvern háttslæra. Það sem furðu
má vekja er aðeins hve lítil þau eru.
Hér á árunum var þó áhugi á Ak
þingi að efla teugslin við Græn-
iand og má mikið vera ef Einar Öl-
geirsson var ekki einn helsti for-
göngumaður um það mál. Var efnt
til styrks handa íslendingi að Iæra
grænlensku og brestur oss minni
tii að segja um hvorí einhvcr þáði
hann eða ekki. Hafi svo verið þá
hefur vcrið Idjótt um styrkþegann
og starf hans að auknum sam-
skiptum.
Mfkiu fyrirferðarmeiri var áhug-
inn á Grænlandi meðal þing-
manna, þegar ýmsir VUdu fara að
tillögum Jóns heitins Dúasonar og
láta ísland gera kröfu tii Græn-
iands sem fornrar nýiendu sinnar.
Sáu suroir menn, svo sem Pétur
Ottesen og flciri, í hiilingum ís-
lenskar útgcrðarstöðvar handan
við álinn, svo og mögulcika á
grænleuskum námum sem stór-
fengiegri auðsuppsprettu. Þessi
áform urðu þó aö engo, eftir að
góður maður i þingmannahópi
benti á aö „fóikið sem á Grænlandi
býr á Grænland*1.
Nú hefur „fólkið scm á Græn-
Iand“ fcngið heimastjórn og berst
við að viðhalda tungu sinni og
menningu í straumi aðsópsmikilta i
áhrifa frá umheiminum á timum
örra samgangna. Eiuuig siíka bur-
áttu þekkjum við íslendlngar
mætavel. Fámennis vegna eiga
Græniendingar þó við enn ramm-
ari relp að draga en við. Væri
ástæða til að menn hér á landi
hefðu frumkvæði að því að styrkja
þessa baráttu granna vorra mcð
auknuin menningariegum sam-
skiptura, sem orðið gæti þeim
hvatning og lyftistong á ýrasa
vegu. Segja má að nágrenuið og
gömul sögulcg tengsl gefi ríka
ástæðu til þess að við á ný fetum i
fótspor Græniendinga hinna
forau og uppgötvum þetta mikla
iand að nýju, sem cnn er satt best
að segja „landið gleymda“ hvað
meginhiuta þjóðar okkar snertir.
Garri
VITT OG BREITT
Rammagerð hagfræðinnar
Hvort hagfræðin er merkileg vís-
indagrein eða marklaus fer líklega
eftir því hver á heldur. Margt er spak-
lega ályktað í nafni hagfræðinnar og
mikið er bullað undir yfirskini hag-
fræðiþekkingar. En mestan part eru
hagvísindin óskiljanleg af manna-
völdum og læðist að manni sá grunur
að þá hallist ekki á sljóleikann hjá
þeim sem setja fram þannig rök-
studdan þokumökk og þeim sem
reyna að rýna í ómyndina og reyna að
komast að hvort mistrið umlykur eitt-
hvað.
Hagfræðin á það sameiginlegt með
heimspekinni að endanleg niðurstaða
er hvergi til og leika vísindin Iausum
hala eins og kálfur á vordegi og það
sem eru bjartsýnar staðreyndir í dag
em svartagallsraus á morgun og spá-
dómar allir byggðir á sandi.
Samt er öll efnahagsleg tilvera okk-
ar byggð á hagspcki.
Oft ber til að hagfræðingar gefa al-
múganum innsýn i hugrenningar sín-
ar þegar þeir segja stjómvöldum fyrir
verkum eða gagnrýna gjörðir þeirra. I
mánudagsblaði DV er birt grein eftir
Brynjólf Jónsson, hagfræðing, og á
að vera um „hinn íslenska efnahags-
ramma". Þar ber hagffæðingurinn
saman þýskt og japanskt efhahagslíf
eftirstriðsáranna og lífsbaráttu Islend-
inga sama tímabil.
Niðurstaðan er þessi: „Ef við hefð-
um búið við sama efhahagsumhverfi
og Japanir og Vestur-Þjóðveijar hafa
haft allt frá lokum síðari heimsstyrj-
aldar stæðum við þessum þjóðum
framar í dag — og þá mundi enginn
tala um það að lífskjörin í þessu landi
takmörkuðust við þau verðmæti sem
hafið gefur af sér.“
Hæfileikarnir utangátta
Greinarhöfundur telur að efjapansk-
ir ráðamenn hefðu sagt þegnunum að
efnahagsleg afkoma þeirra byggðist á
því sem landið og hafið gefa af sér, þá
væri ekkert japanskt efnahagsundur
til. En undrið mikla byggist á dugn-
aði, fómfysi og góðu stjómskipulagi
japönsku þjóðarinnar og engu öðru,
skrifar hagfræðingurinn. Þar fá
mannkostimir að njóta sín.
Sama er uppi á teningnum í Þýska-
landi.
Svo spyr hagfræðingurinn, af hveiju
hefur ekkert efnahagsundur orðið á
Islandi? Svarið er að atvinnulífinu
hefur ekki verið búinn sá grundvöllur
að hæfileikar þjóðarinnar fái að njóta
sín.
A íslandi verður ekki neitt efnahags-
undur fyrr en stjómskipulagið leyfir
að þjóðin fái að njóta sín.
Undirstöðunni sparkað
Svona fjasar Brynjólfhr Jónsson,
hagffæðingur, og sér engan mun á
þrem ólíkum þjóðum sem búa við
mismunandi skilyrði hvað varðar
hnattstöðu, fólksfjölda, nýtingu auð-
linda og ótal margt fleira. En gaman
væri ef Brynjólfur hagfræðingur gæti
sýnt framan í svo sem eins og einn
japanskan stjómmálamann, hagfræð-
ing, eða jafnvel forstjóra stórfyrirtæk-
is, sem segði þjóð sinni að ekki ætti
að nýta auðæfi sjávar eða gróðurmátt
landsins eða að það skipti ekki máli
hvað snertir efhahagslega afkomu
þjóðarinnar hver affakstur þeirra at-
vinnugreina sem afla fæðu er.
Kannski rétt að gleyma líka öllum
þeim iðnaði og fjármálastarfsemi
sem þrifst á þjónutu við þær atvinnu-
greinar sem nýta land og haf. Að
sama leytinu væri ffóðlegt að vita
hvað þessi séríslenska hagffæðistefha
veit um nýtingu Þjóðveija á landi og
auðlindum sjávar.
Vel er hægt að taka undir að á Islandi
hefúr ekki orðið neitt efnahagsundur.
Frá striðslokum hafa atvinnuvegir að
vísu verið byggðir upp og er ffam-
leiðnin orðin slík að takmarka verður
framleiðslu með kvótum. Húsakost-
ur, bílaeign, menntakerfi og fleira og
fleira er hið mesta í heimi. Sjónvörp,
flugfélög, fjármálastofhanir, fleiri og
stærri en nokkurs staðar þekkist á
byggðu bóli. Virkjanir og íþróttahús,
tölvuvæðing, tryggingakerfi og guð
má vita hvað og hvað hefur verið
byggt upp hér á landi síðustu áratug-
ina og auðlindalögsagan færð út
meira en nokkum óraði fyrir um mið-
bik aldarinnar.
Allt em þetta smámunir miðað við
efnahagsundur hagffæðinnar og er
kallað „mistök íslendinga“ í tilvitn-
uðu skrifi.
Svo er að heyra á mörgum aðdáend-
um fjármagnsflæðanna, að hinn ís-
lenski efnahagsrammi, eða efnahags-
legt umhverfi og hvaða nöfnum þetta
er gefið, hamli allri eðlilegri sam-
keppni og takmarki fijálsræði at-
hafhamannanna.
Aldrei fæst upp gefið hvaða frelsi
það er sem á vantar. Ekki skortir lána-
stofhanir, ekki skortir erlendu lánin,
ekki þarf innflutningsleyfi fyrir
hveiju sem er, nógir em leppamir fyr-
ir erlent fjánriagn og útflutningsfyrir-
tæki, hver sem er fær að stofna fyrir-
tæki og setja á hausinn og yfirleitt em
sáralitlar takmarkanir á athafnaffelsi.
En íjárskortur háir mörgum og er það
ekkert séríslenskt fyrirbæri. Það er
t.d. vel þekkt í Japan og hvergi em
gjaldþrot fleiri en þar. Þau era liður í
efhahagsundrinu.
Þegar menn tala og skrifa í nafni
hagffæðinnar ættu þeir að temja sér
að skilgreina hugtök, þótt ekki væri
nema til að þeir skilji betur sjálfir
hvað þeir em að meina með „efha-
hagsundri", „efhahagsramma" og
jafnvel „stjómskipulagi". Svo mætti
sú hugmyndffæði missa sig, að hér á
landi sé eitthvert sérstakt neyðar-
ástand i efhahagsmálum, að því að
manni skilst vegna þvingana stjóm-
valda. Frelsi í viðskiptum á að vera
takmarkað en aldrei er hægt að benda
á í hveiju frelsinu er ávant og síðast
en ekki síst dettur engum hagfræði-
legum spámanni eða vandlætara í
hug að kenna vanhæfúm stjómend-
um fyrirtækja eða glannalegum
lukkuriddurum fjármálalífsins um
það efhahagslega umhverfi sem þeir
búa sjálfúm sér.
Ef auðlindir sjávar og það sem land-
ið gefúr af sér er orðinn baggi á efna-
hagslegum ffamfömm er eðlilegast
að íslendingar fari að hugsa sér til
hreyfmgs.
Skyldu Jótlandsheiðar enn vera
óbyggðar? Þær er þó fjandakomið í
Evrópubandalaginu.
OÓ