Tíminn - 20.06.1990, Blaðsíða 8

3 Tíminn
Miðvikudagur 20. júní 1990
Miðvikudagur 20. júní 1990
Tíminn 9

Eftir
Krístrúnu
Maríu
Heiðberg
Voövabolga,
Nýlokið er í Reykjavík ráðstefnu um vinnu-
vemdarmál. Vinnueftirlit ríkisins og Norræn
stofnun um framhaldsmenntun á sviði vinnu-
vemdarmála (Nordic Institute for Advanced Tra-
ining in Occupational Health) stóðu fyrir ráðstefn-
unni sem fjallaði um vamir gegn vinnuslysum og
atvinnusjúkdóma. Þátttakendur vom um fjömtíu
talsins víðs vegar að úr heiminum.
Margt kemur í ljós þegar staða Islendinga í þess-
um málum er skoðuð og þó svo ýmislegt sé gert til
að koma í veg fyrir atvinnusjúkdóma og vinnuslys
verður að gera enn betur. Mun fleiri Islendingar
þjást af ýmiss konar vöðvasjúkdómum miðað við
nágrannaþjóðir en hægt er að koma í veg fyrir
slíka sjúkdóma með ffæðslustarfsemi og bættum
vinnuaðstæðum. Einnig kemur það fram að
vinnuslys em tíðari á Islandi en á öðmm Norður-
löndum. Af hveiju stafar þetta og hvað hefur ver-
ið gert til að koma í veg fyrir þetta? Leggja Islend-
ingar meira upp úr öðmm hlutum en þeim sem
viðkoma heilsu og öryggi vinnandi fólks?
Vöövasjúkdómar
algengir hér
Samkvæmt niðurstöðu könnunar, sem gerð var
af Vinnueftirliti ríkisins 1986, em óþægindi ffá
hreyfi- og stoðkerfí og vöðvasjúkdómar mjög al-
geng meðal íslendinga og valda þeir vemlegum
fjarvistum frá vinnu. Ekki hafa verið gerðar
rannsóknir sem skýra ástæður þess að einkennin
em svo algeng meðal Islendinga. Leiða má lík-
um að því að langur vinnudagur auki tíðni slíkra
einkenna. Því er rétt að hafa í huga að vinnudag-
urinn er lengri hér á landi miðað við annars stað-
ar, þar á meðal Svíþjóð. Fleiri atriði geta haft
áhrif. Sem dæmi má nefna slæmar vinnuaðstæð-
ur, streitu og kalda veðráttu.
Niðurstöður könnunar Vinnueftirlitsins sýndu
að karlmenn höfðu einkenni frá neðri hluta baks,
herðum eða öxlum og hálsi eða hnakka. Ein-
kenni ffá neðri hluta baks komu helst í veg fyrir
að karlamir gætu stundað dagleg störf sín. Nið-
urstöður úr svömm kvenna sýndu að flestar
höfðu einkenni ffá herðum eða öxlum, neðri
hluta baks, hálsi eða hnakka og frá höfði. Ein-
kenni ffá neðri hluta baks og höfði komu helst í
veg fyrir að þær gætu stundað sína daglegu
vinnu.
Atvinnusjúkdómar geta falið í sér alls kyns sjúk-
dóma. Það sem aðskilur atvinnusjúkdóma ffá
öðmm sjúkdómum er að þeir eiga orsakir sínar í
vinnuaðstæðum. Þetta geta verið efnamengun,
hávaðamengun, vinnuálag, síendurtekin vinnu-
brögð, kuldi á vinnustað, smit af ákveðnum smit-
efnum og vírusum og síðan era atvinnusjúkdóm-
ar sem stafa af andlegu og sálarlegu álagi.
Vöðva- og stoðkerfissjúkdómar em fyrst og
ffemst í störfum sem krefjast þess að starfsmað-
ur endurtaki sömu hreyfingamar affur og aftur
og þar sem vinnan krefst þess að ávallt sé haldið
sömu líkamsstellingu. Tölvuvinna krefst þess
t.d. að hendur og axlir séu í læstri stöðu allan
daginn og ef starfsmaður tekur sér ekki reglulega
hvíld þá geta menn ofgert vissum vöðvum sem
leiðir til vöðvasjúkdóma. Hin ýmsu „kvenna-
störf* bjóða sérstaklega upp á þessa áhættu þar
sem þau era þess eðlis.
Lungnakrabbi tíður
hjá múrurum
í dánarmeinarannsókn sem gerð var fyrir
nokkmm áram hjá Vinnueftirliti ríkisins
kom í ljós að lungnakrabbamein var mun tíð-
ara meðal múrara en annarra íslenskra karla.
Þetta stafar aðallega af efni sem múrarar
nota og kallast asbest og er krabbameins-
valdur. Reynt hefur verið að draga úr notkun
efnisins hér og jafnvel verið gengið svo langt
að banna notkun þess en veittar hafa verið
undanþágur samt sem áður. Þetta efni er
einkum í hitaveitulögnum og hinum ýmsu
vélum.
Litlar varnir gegn
atvinnusjúkdómum
Vilhjálmur Rafnsson, yfirlæknir hjá Vinnu-
eftirliti ríkisins og jafnframt stjómandi ráð-
stefnunnar á Hótel Sögu, sagði að því miður
beindist athyglin ekki að atvinnusjúkdómum
þegar um bætur væri að ræða. Sagði hann
tryggingakerfið gefa möguleika á að bæta at-
vinnusjúkdóma en það væri mjög sjaldan sem
slíkar bætur væra greiddar. Ástæðuna fyrir
þessu sagði hann ekki vera á hreinu, en um
leið og yrði byrjað að bæta atvinnusjúkdóma
á sama hátt og vinnuslys myndi athygli
manna beinast að atvinnusjúkdómum og for-
vömum gegn þeim. „Þetta gerir það að verk-
um að atvinnurekendur þurfa ekki að bera
kostnaðinn af þeim tryggingum sem vera ber
af atvinnusjúkdómum. Þannig að þeir leggja
ekki aðaláheyrslu á að fyrirbyggja atvinnu-
sjúkdóma," sagði Vilhjálmur.
Fleiri slys úti á landi
en í Reykjavík
Á Reykjavíkursvæðinu era skráð árlega meira
en sex þúsund vinnuslys. Það leita þrisvar sinn-
um fleiri slasaðir til Slysadeildar Borgarspítal-
ans á ári vegna vinnuslysa en vegna umferðar-
fiskvinnslu. Samkvæmt tölum frá heilsugæslu-
læknum era vinnuslys algengustu slysin úti á
landi. Hins vegar era heimaslysin algengust í
Reykjavík. Mun fleiri karlmenn sækja slysa-
deild vegna vinnuslysa eða um tíu prósent á
móti tveimur prósentum kvenna.
Tíðari vinnuslys hér á landi
en í nágrannalöndum
Þegar bomar era saman tölur um vinnuslys á
Islandi og í nágrannalöndum kemur í ljós að
fleiri vinnuslys era hér á landi. Sérstaklega
miðað við Svíþjóð og Danmörku. Það sama er
uppi á teningnum þegar miðað er við tölur frá
Bandarikjunum. Ekki era til einhlítar skýringar
á þessu en Vilhjálmur sagði þó að fiskveiðar
okkar Islendinga gætu verið ein skýringin. „Það
er almennt viðurkennt að í þessari grein, físk-
veiðum, felist mikið af hættum og þar er einnig
mikið af alvarlegum slysum. Við íslendingar
eram kannski ekki nógu duglegir í okkar slysa-
vömum. Ég trúi því að það sé hægt að gera mik-
ið meira en gert hefur verið í okkar slysavöm-
um,“ sagði Vilhjálmur.
Algengustu vinnuslysin hér á landi era fall á
jafnsléttu, fall úr stiga og stillönsum. Vinnuslys
vegna véla em einnig mikil og er það vegna
þess að fólki er ekki kennt nógu vel á þær. Vil-
hjálmur sagði það mikilvægt að vélar hefðu
góðan hlífðarbúnað þannig að ekki væri hægt
að fara með hendumar inn í þær.
Hver er réttur
starfsmanna?
Starfsmenn eiga að kynna sér reglur ffá Vinnu-
eftirliti ríkisins um öryggisbúnað og vita þar af
leiðandi hver réttur þeirra er. Ef öryggisreglum
er ábótavant geta starfsmenn neitað að vinna
ákveðin störf. í slíkum tilvikum eiga starfs-
menn að vekja athygli verkstjóra eða yfirmanns
á málinu. Ef ekki er tekið tillit til kvartana
starfsmanns á viðkomandi vinnustað er hægt að
leita til Vinnueftirlits ríkisins og Iáta stofnun-
inni málið eftir. Vilhjálmur sagði það koma fyr-
ir um það bil einu sinni í hveijum mánuði að
Vinnueftirlit ríkisins þurfi beinlínis að loka eða
innsigla vélar sem ekki era með réttum búnaði.
Það er sérstakt tryggingakerfi frá Trygginga-
stofnun ríkisins sem bætir vinnuslys og em um
1.000-1.200 manns sem fá bætur gegnum það
kerfi. Það em alvarlegustu slysin sem fá þá
meðhöndlun. Þetta era slys sem hafa valdið
fjarvistum í meira en ellefu daga eða leiða til
örorku starfsmanns. Einnig er hægt fyrir þann
sem verður fyrir vinnuslysi að fara í mál við at-
vinnurekanda og krefjast bóta. Slík málshöfðun
er einnig hugsanleg þegar imi atvinnusjúkdóma
er að ræða en er þó erfiðara að fá í gegn.
-KMH
Sviösett mynd. Tímamynd Ami Bjama
slysa sem em um 1.500 manns. Þetta era himin-
háar tölur en samkvæmt rannsókn, sem Vinnu-
eftirlitið gerði, kom í ljós að vinnuslys em tvö-
falt fleiri úti á landsbyggðinni en í Reykjavík.
Stafar þetta af því að hér í höfuðborginni er
mikið um þjónustugreinar banka, verslanir og
viðskipti, þar sem slysahætta er minni en í alls
konar verksmiðjustörfum, s.s. við fiskveiðar og