Tíminn - 21.06.1990, Síða 6
6 Tíminn
Fimmtiidagur 21. júní 199CT
Í-Sv n- A DDI — = - :
GARRI :j;%%i;i;i;i;i;%i;Si;-ji£i;i;i;i&i;Í:i;i;i&i&i88:S:i:i:i;i8;i;iS;i;i;%i;£i;^^
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gfslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Siml: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Óviss Grænlandsþorskur
íslendingum er ógjamt að líta á þorskinn sem
flökkufisk á íslandsmiðum, svo staðbundinn
sem hrygningarstofninn sýnist vera og ferðir
þorsksins kringum landið kunnar og oft tengdar
árstíðum.
Við setjum traust okkar á hinn staðbundna ís-
lenska þorskstofn. Fiskveiðistjóm og fiskvemd-
arstefna snýst að sjálfsögðu að verulegu leyti í
kringum skynsamlega nýtingu þessa heima-
stofns og séreignar íslensku þjóðarinnar, sem
gefur ríkulega af sér til þjóðarbúsins þegar hann
er rétt nýttur.
En þótt okkur þyki þorskurinn heimakær á Is-
landsmiðum og leggist ekki í flakk hafsvæða á
milli, vill samt svo til að hluti af þorski sem
veiðist á íslandsmiðum er ekki eins heimaalinn
og almenna reglan segir til um. A nokkurra ára
fresti gerist það að þorskgöngur flakka milli
Grænlands og íslands. Fiskur sem gotinn er við
veshirströnd Grænlands, margra dægra siglingu
frá íslandi, stefnir þá í torfum upp á vertíðarmið-
in við ísland og eykur auðvitað fiskigengdina,
enda þarf gagnkunnuga menn til að þekkja mun-
inn á Grænlandsþorski og Selvogsbankaþorski.
Þetta ról á þorsktorfum milli Grænlands og Is-
lands hefur vafalaust átt sér stað frá ómunatíð og
ekki víst að útróðramenn fyrri tíðar hafi ætt-
greint fiskinn sem þeir drógu ýkja nákvæmlega
nema hvað þeir gerðu mun á trosi og málfiski.
Nú sjá fiskifræðingar það fyrir að von geti ver-
ið á Grænlandsgöngu þorsks næsta vetur og er
hún einu til tveimur árum á undan því sem áður
hafði verið spáð. Þessi ganga eykur þorskgengd-
ina við ísland svo að um munar, og haft eftir
fiskifræðingum að viðbótin gæti numið 100 þús-
und tonnum, þótt þess sé jafnframt getið að sú
tala sé afföllum háð, sem í rauninni þýðir það að
best sé að spá sem minnstu um aukna aflavon og
gera ekki meira út á spádómana en vert er.
Sjávarútvegsráðherra hefur lýst yfir því að
hann telji ekki ástæðu til að breyta áætlunum um
hámarksveiði þorsks vegna hugsanlegrar Græn-
landsgöngu og styðst þar við álit fiskifræðinga.
Þetta er rétt afstaða, sem vonandi verður studd af
sjómönnum og útgerðarmönnum án teljandi
ágreinings. Fiskveiðistjóm og aflamörk verður
að miða við afkastagetu heimastofnsins en ekki
flökkutorfur sem slæðast á miðin í meira eða
minna óvissu magni í óreglulegri hringrás sem
hlaupið getur á mörgum ámm. Ef Grænlands-
gangan kemur á ekki að líta á hana sem viðbót-
arveiðistofn heldur sem stækkun hrygningar-
stofnsins. Það eitt er í samræmi við þá fiskveiði-
og fiskvemdarstefnu sem Islendingar hafa sett
sér.
Nú er hafl efíir Mifterrand Frakk-
landsforseta aö hann ætli að gang-
ast fyrír saretökum vestræona ríkja
um eilda efnahagsaðstoð við Sovét*
ríkin. Vafalaust er þessi hugmyiul
timabært umlnigsuuarefni fyrír
Vesturveldin, þðtt ekki liggi ijóst
fyrir hvemlg slik aðstoð mætti
Þrátt fyrir allar slórbyltingamar
sem oröið hafa í Sovéírikj unum sió-
mánuði. hefur lýðræðis- og mann-
réttiodaþróunJn engo skilað í þvf
sem allt átti að snóast um, nefWIega
að það væri að le.vsast upp í sínu
gamla fonni.
Forystustaða Gorbaf sjovs, sem átti
að styrkjast með þvi að hann yrði
valdamikill forseti alríkisstjórnar-
innar, sem hefðl m.a. rétt tíl að grípa
i taumana með hervaldi ef svo langt
gengi að alríkið væri að liðast t
sundur vegna þjóðernis- og sjáif-
stæðishreyfmga einstakra lýðvelda,
er svo veik, að skammlaust getur
hann ekki beitt formlegum alræðis-
völdum sínum og áhrifavald hans
fer dvfnandi eftlr þvi sem fleirí
stjðmarandstððusamtök verða til
Hitt er svo annað mál, hvort cfna-
er cinhver lausn á vanda Gorbat-
sjovs. Þrátt fy rir allt eru þeir herrar
Francois Mitterraud, George Bush
og Hdmut Kohl og frú Margrét
gera úr þvi virkt markaðshagkerti,
og hæfilega hraðrar þróunar.
Það er alveg eins vist að 70 ára
anna fái að brynja til grunna án
kerfi Sovétríkjanna með það fyrir
augum að það leiddj til tneiti þjóð-
arframleiðslu og betrí lífskjara al-
mennings. Ilingað til hefur árángur
„ttpn u narstefn unna rí* eingöngu
komið fram í stjórnkerfisbreyting-
um, m.a. formlegu afnárni á for*
ystuhlutverki kommúuistaflokksins
sem auðvítað hefur leitf fil stofnun*
ar nýrra stjórnmáiasamtaka, sem
setf hafa sig í stjórnarandstöðu sem
hefur ekki aðeins iðkaó mæiskulist
heidur tekið til við að breyta stjóm-
kerfinu eftir sínu höfði, þar sem
stjórnarandstöðuöfl voru nægilega
sterk til þess að láta að sér kvcða.
Þctta hcfur m.a. gcrst i sjálfu Sovét-
lýðveldinu Rússlandi, þar sem Bor-
is Jeltsin, atkvæðamikili stjðmar-
andstæðingur, hefur veríð kosinn
forseti og boðar m.a, sömu stefnu og
Eystrasaltsþjóðir, að þessu kjama-
iýðveldi Sovétríkjanna sé heimllt að
ríkisstjórninni í Krend. Ef svo yrðí í
rauti er erfitt að sjá hvað cftir vrúi
af Sovétbandalaginu annað en það
um sér að atvinnuástand, matvöru-
framboð og Hfskjör fara sfður en
svo batnandi.
Svo fær stjórnmálamaöur sem
Gorbatsjov hefur sýnt sig að vera,
er cigi að síður þaonig komið fyrir
honum, að nú finnst mörgum sovét-
borgurum eins og frægð hans komi
öll að utan, að nó sé úr honum allur
kraffur, Hann hafðí þrek og þor til
þess að kveikja endurbófaneistann
og gera hann að báli, en hefur síðan
misst stjórnmáiaþróunina úr hönd-
um sér, fær engum böndum koniið á
hana. Sá grunur læðist að manni að
i rauninni hafi Gorbatsjov leyst
fleiri öfl úr læðingi með iýðræðis-
byitingunni en hann hafði getu til að
iiemja. E.t.v. byrjaði hann á öfugum
enda að þvi leyti aö hann lagði
áherslu á eínahagsumbætumar á
undan þvf að Iosa um stjórnskipu-
lagið og flokkseinneðið. Það er
a.m.k. víst að honum hefurekki tek-
ist að setja fram neina heildarstefnu
fífverknað heimamanna, áður en
Vestorveldin fara að taka tll siuna
sjov sé tekið með hliðu og forystu-
menn Vesturveldanna þykist veðja
á hann, finna þeir til vanmáttar síns
að ráða miklu um stjómmála- og
efnahagsþróun Soyétríkjanna.
Þrátf fyrir tiða fundi Gorbatsjovs
rænna stórvelda hafa þessi fundir
ekki verið slikar Uennslustundir í
hagnýtum þjóðarbúskap, að það
mætti verða forseta Sovétríkjanna
að gagnL Póiitískur vandi Gorbat-
sjovs verður heldur ekki leystur
með útlendum góðvilja einum sam-
an. Enginn efi er að Gorbatsjov hef-
ur heppnast utanrikisstefna sín, þar
iiefur hann markaö djúp spor »
samstarfi við forystumenn vest-
rænna ríkja. En hvernig siíkur ór-
angor f utanríklsmáiuro nýfist í inn*
anlandsmálum er eins og óskrífað
blað, um það er allt á huldu.
eftir.
I'X'XWX'WXW! VITT OG BREITT ' ' - ' - '
Almenningsflór
Þegar glæsileiki franska konungs-
veldisins var hvað mestur á yfir-
borðinu var einna grynnst á sóða-
skapnum og óhroðanum undir fág-
uðu yfirborði. Að stjómarfari
slepptu var subbuskapurinn svo
gegndarlaus í bókstaflegri merkingu
að nær ólíft var við hirðimar fyrir
ódauni og óvæm. Hreinlæti hirð-
anna fólst ekki í því að fara í bað eða
þvo sér, heldur hrúga pelli og purp-
ura utan á skítinn. Hárkollur huldu
flösu og geitur, púður kaunin og yfir
ailt var úðað ilmvötnum til að auð-
velda sóðunum að draga að sér and-
ann.
í höfúðborg elegansins, Versölum,
vora rennur meðfram veggjum
glæsisalanna sem tóku við úrgangi
úr kroppum og koppum. I þær var
pusað miklu ilmvatni.
Þessi hreinlætisaðstaða hefúr vald-
ið síðari tíma viðhaldi miklum erfið-
leikum. Óhollar sýrur úr hlandstein-
inum em enn að éta upp gólf og
veggi aðseturs sólkonungsins og
viðgerðir og viðhald taka engan
enda.
Ilmandi hlandkrár
I Reykjavíkurborg er gnótt renn-
andi vatns og yfirleitt mun hreinlæti
borgarbúa viðunandi þótt brösug-
lega gangi að koma frá sér úrgangi
og sorpi. Svo em ilmvötn svo dýr að
að fólk hefur ekki efni á öðra en að
þvo sér, helst daglega.
En lítil Moggafrétt um hreinlæti í
höfuðborginni okkar rifjar upp skít-
uga stórveldistíð sólkonungsins og
hirðar hans. Farið er að þvo gang-
stéttir og port miðbæjar Reykjavíkur
með ilmefnum.
llmefni em borin á veggi og gang-
stéttar umhverfis Hlemm, Laugaveg
og allt niður undir Grjótaþorp, en
þar er allt vaðandi í möl og drullu og
engu við bjargandi næstu manns-
aldra og engum þvotti verður þar við
komið af varðveislusökum og er þar
óopinber hlandkrá í hveiju skoti.
Ilmmeistarar Reykjavíkurborgar
segja að sóðaskapurinn og fnykur-
inn af þeim almenningspissóar, sem
nær frá Hlemmi að ráðhúsi, hafi
aukist um allan helming siðan
áfengur bjór var lögleiddur fyrir
rúmu ári.
Migið er í öll skot og gáttir og á
gangstéttar og er hjarta Reykjavíkur
orðið eins og Versalir áður en sá flór
var mokaður með kóngum, aðli,
hirðíiflum og þeim sora öllum sem
þar þreifst undir gljáandi yfirborði.
Subbur
Miklu hugviti er beitt til að drepa
niður miðborg Reykjavíkur sem
miðstöð viðskipta og mannlífs. En
innan um stjómsýsluna og minja-
geymslu er risið kráa- og gleðihverfi
af því tagi sem helst er að finna í
hafúarhverfúm stórborga. Ösku-
tunnuport, húsagarmar í eigu æðstu
stofnana ríkis og borgar em á tvist
og bast á milli ölbúllanna og drabb-
ast niður innan um ömurlega og
skellótta bmnagafla sem engum til-
gangi þjóna öðmm en þeim að
standa sem minnismerki ljótleikans.
En innfæddir sjá þá ekki.
Þau illu álög hvíla á miðbænum, að
þar er ekkert hægt að varðveita í
sæmilega heilu lagi og hvergi er
hægt að' rífa og byggja upp svo að
einhver borgarbragur verði á. Vondir
og hugmyndasnauðir skipuleggj-
endur, mglaðir vemdunarsinnar,
ráðleysi og ósamkomulag ráða-
manna opinberra bygginga og eign-
arréttur einstaklinga, sem hvorki
hefúr vilja né getu til að halda eign-
um við eða endurbyggja með nein-
um myndarbrag, leiðir til óreiðu sem
aldrei er hægt að koma neinu lagi á.
Svo kemur lýðurinn og mígur yfir
allt saman.
Borgaryfirvöld bregðast við með
þekktum hætti. Hreinsunardeildin er
send á vettvang með sprautur og
ilmefhi og úðar yfir fúykinn.
Það er til of mikils mælst að fólk
gangi um borgina af snyrtimennsku
og kurteisi. Deila má um hvort það
er nokkuð verra að gera allar sínar
þarfir á almannafæri, eins og þorri
gesta í skemmtanahverfinu gerir,
eða glenna öskutunnur og ömurleg
port og niðumídda húsagarma ffam-
an í gesti og gangandi, eins og gert
er um alla gömlu Reykjavík og hafi
allir þeir umhverfissóðar skömm af,
ekki síður en hinir, sem nota borgina
eins og búfé flór.
OÓ