Tíminn - 21.06.1990, Blaðsíða 7

Fimmtúdagur21. júní 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR

Halldór Kristjánsson:
Til ungra framsóknarmanna
Það gladdi mig að sjá orð ykkar um fíkniefnin í kosn-
ingaávarpi því sem þið dreifðuð fýrir kosningar. Ég end-
urtek orð ykkar:
„Fíkniefnavofan liggur nú á borgarbúum eins og mara.
Allir verða að taka höndum saman til að bægja henni
frá. Uppbygging íþróttastarfs er mikilvægt skref í þá átt,
en meira þarf til. íþróttir höfða ekki til allra ungmenna og
því þarf jákvætt æskulýðsstarf, bæði á vegum fijálsra
félagasamtaka og Reykjavíkurborgar.
Okkar tillaga er að Reykjavík-
urborg gangist fyrir samræmdu
forvamarstarfi með því að sam-
hæfa starf skólanna, íþróttafélag-
anna og annarra ffjálsra félaga-
samtaka, kirkjunnar og starfs-
manna félagsmiðstöðva í barátt-
unni gegn fikniefnum. Þessir
aðilar verða að vinna saman for-
dómalaust og berjast gegn eitur-
lyfjavofunni hver á sínu sviði.
Aðgerða er þörf, nú þegar.“
Þetta er vel mælt og skynsam-
lega. Hér þarf samræmt forvam-
arstarf.
I stuttu máli er ekki unnt að fara
mikið í sundurliðun. Því látið þið
nægja að tala um flkniefni. En nú
vil ég minna á það sem sr. Hjálm-
ar Jónsson segir í Morgunblaðinu
Það er áberandi
hversu oft og víða má
heyra orðalagið: Áfengi
og vímuefni. Þetta er
vitleysa. Við segjum
ekki: Brauð og matur,
heldur brauð og annar
matur og áfengi og
önnur vímuefni. Það
fer betur á því að
hugsa og tala rökrétt
- vita hvað við segjum.
20. maí sl.:
„Fréttir berast gegnum Qölmiðl-
ana, margan manninn setur hljóð-
an við tíðindi af óhæfu- og of-
beldisverkum, sem oft em ná-
tengd því að fólk hefur áður verið
að vinna á sjálfu sér með eitri og
ólyfjan. Allir geta fordæmt neyslu
eiturlyfja og harmað hvemig
óprúttnir menn eitra fyrir ung-
linga. Þar er alvarlegt mein á
ferðum og duga engin vettlinga-
tök gegn því. Hitt vill stundum
gleymast að áfengi er líka vímu-
efni. Það er útbreiddasta tegund
vfmugjafa og veldur mestum
skaða í íslensku samfélagi. Vímu-
efnið áfengi — alcohol — er efst
á blaði um skaðleg efni heilsu
fólks og heilbrigðu samfélagi
þess.“
Svo mælist sr. Hjálmari í hug-
leiðingu sinni um baráttuna við
myrkravöldin.
Þessu til áréttingar má minna á
það að meirihluti þeirra sem þessa
mánuðina leita læknishjálpar og
meðferðar vegna vímuefnaneyslu
kemur þar vegna áfengis ein-
göngu. Svo er það bæði hjá SAA
og ríkisspítulunum. Og hinir sem
koma vegna blandaðrar neyslu
hafa svo að segja undantekningar-
laust byrjað með áfengisneyslu.
Um það segir Amar Jensson í
fíkniefnadeild lögreglunnar:
„Ferill þeirra neytenda sem við
kynnumst er venjulega sá að byrj-
að er í áfengi og það verður að
vandamáli, þá kynnast menn
hassinu. Við hassnotkun dofnar
yfir öllu og veröldin verður grá og
dofm. Til að losna við þennan
gráma fer fólk í amfetamín.“
Það er áberandi hversu oft og
víða má heyra orðalagið: Afengi
og vímuefni. Þetta er vitleysa. Við
segjum ekki: Brauð og matur,
heldur brauð og annar matur og
áfengi og önnur vímuefni. Það fer
betur á því að hugsa og tala rök-
rétt — vita hvað við segjum.
Tillaga ykkar er sú að borgin
beiti sér fyrir samræmdu forvam-
arstarfi. Undir þá tillögu tek ég
fagnandi. Ég hef dálítið fylgst
með bamastúkustarfi í borginni.
Það tengist skólahverfúm. En þar
vantar alla samhæfingu. Bömin
eru sitt á hvað í ýmiss konar auka-
tímum. Þar vantar samhæfinguna.
Þessi tillaga ykkar um samhæft
forvamarstarf gegn vímuefnum er
eitthvað það skynsamlegasta og
merkilegasta sem firam kom í
kosningabaráttunni. Auðvitað
kostar það talsverða vinnu að
framkvæma hana. En hér er til
mikils að vinna að samhæfa starf
skóla og frjálsra félaga, samstilla
skólakerfi ríkisins og frjáls sam-
tök áhugamanna.
Fylgið góðu máli fram til sigurs.
Gunnar Dal:
Deilur trúar og vísinda
A öllum tímum hefur trúarleg reynsla verið mönnum helgi-
dómur og andlegt leiðarljós. Á öllum tímum hafa menn líka
haft aðra ástæðu sem er engu síður sterk og áleitin. Þessi
ástríða er að vita hið rétta og skilja hið raunverulega sanna.
Fyrrí ástríðan er grundvöllurtrúarbragða, hin síðarí þekkingar
og vísinda. Og þessar tvær ástríður eru undirrót allra deilna
um trú og vísindi og þær halda áfram meðan sannleiksást og
trúarleg þörf eru hluti af eðli okkar.
Nú er það að flestra dómi stað-
reynd að menn eru alltaf að bæta
við reynslu sína og þekkingu. En
það hefúr aftur í fór með sér að
bæði trúarhugmyndir og vísinda-
legar kenningar eru í stöðugum
vexti og þess vegna alltaf að breyt-
ast. Enginn vísindamaður getur í
dag verið að öllu leyti sammála
Galileo eða Newton. Og svo örar
eru breytingamar að enginn vís-
indamaður getur í dag að öllu leyti
verið samþykkur skoðunum sem
hann hélt að væm réttar fyrir ein-
um aldarQórðungi.
Trúmönnum hættir oft til að álíta
að skoðanir og skýringar þeirra á
helgum bókum séu svo sannar og
réttar að þær séu óhagganleg undir-
staða trúarinnar. En þessar trúar-
skoðanir sem menn héldu óhagg-
anlegar niðurstöður um hvemig
skilja bæri ritningamar hafa engu
síður breyst en vísindalegar „stað-
reyndir". í frumkristni skýrðu
menn ritninguna þannig að enginn
kristinn maður gæti efast um að
heimsendir væri í nánd. Þegar tím-
inn leiddi í ljós að þetta var mis-
skilningur gerðist ekkert annað en
það, að menn breyttu kenningu
sinni og útskýringum. Lærðir guð-
fræðingar á 6. öld töldu það eina af
gmndvallarkenningum biblíunnar
að jörðin væri flöt. Munkur einn,
Cosmos að nafni, skrifaði bók um
þessi efni árið 535 þar sem hann
hugðist finna óyggjandi ritningar-
greinar i biblíunni sem sýndu að
jörðin væri ferhymingur og lengd
hennar væri helmingi meiri en
breiddin. Hvað gerðist þegar menn
urðu að viðurkenna að þetta var
rangt? I raun og vem ekki neitt.
Kenningunni var breytt án þess að
kristin trú missti við það gildi sitt á
nokkum hátt. A sautjándu öldinni
var það ein gmndvallarkenning ka-
tólsku kirkjunnar að jörðin stæði
kyrr. Sú kenning að jörðin snerist
var þá bannfærð sem trúvilla. Leið
trúin undir lok þegar þessi mis-
skilningur var leiðréttur? Nei,
skilningur kirkjunnar óx en trúin
hvarf ekki. A öldinni sem leið
gerðu guðfræðingar það að sálu-
hjálparatriði að menn tryðu því að
heimurinn væri um sex þúsund ára
gamall. Nú era þessar deilur jarð-
fræðinga og guðfræðinga löngu
þagnaðar og enn sést hversu auð-
velt það er að leiðrétta gamlar vill-
ur. Á fýrri hluta þessarar aldar urðu
illvígar deilur með vísindamönn-
um og guðfræðingum um þróunar-
kenningu Darwins. Nú era þær
deilur einnig hljóðnaðar og þótt
skýringar guðfræðinganna hafi
augljóslega reynst rangar í þessum
efnum og kenningar Darwins raun-
ar líka hefúr það ekki rýrt gildi
kristinnar trúar. Trúarhugmyndir
okkar hafa aðeins þróast eins og
allt annað. Hinu er ekki að neita, að
þessi tregða kirkjunnar manna til
að fallast á augljós sannindi sem
fylgja ffamþróuninni hefur hrakið
marga frá kirkjunni og gert áhrif
hennar minni. Þessu er öfugt farið
með vísindin. Þeirra menn hafa oft-
ast skilið að ný sannindi og nýr
skilningur er ávinningur en ekki
tap.
Af öllu þessu mætti draga þá fljót-
fæmislegu ályktun að í deilum trú-
manna við vísindamenn hafi trú-
menn alltaf haft á röngu að standa
en vísindamenn haft rétt fyrir sér.
Þessu er ekki þannig farið. Vís-
indamenn hafa engu síður þurft að
endurskoða og breyta sínum kenn-
ingum. Lítum t.d. á hina frægu
deilu Galileos við rannsóknarrétt
katólsku kirkjunnar. Kenning Gal-
ileos varð auðvitað þýðingarmeiri,
en hafði hann rétt fýrir sér? Galileo
sagði að jörðin hreyfðist en sólin
stæði kyrr. Rannsóknarrétturinn
hélt því hins vegar fram að sólin
hreyfðist en jörðin sé kyrrstæð.
Hvor hafði í raun og vem rétt fyrir
sér? Stjömufræðingar sem aðhyll-
ast heimsmynd Newtons sögðu að
hvoragur hafi haft fyllilega á réttu
að standa þar sem bæði sól og jörð
hreyfast. Nú segja vísindamenn
hins vegar að allar þessar þrjár
staðhæfingar megi til sanns vegar
færa. Þótt skoðun Galileos reyndist
þýðingarmeiri fýrir vísindalegar
rannsóknir síðari tíma þá hafði
hvorki hann né rannsóknarrétturinn
neinn skilning á því sem menn nú
kalla afstæða hreyfingu. Staðhæf-
ingar beggja byggðust á ónógri
þekkingu. En menn vísindanna
leituðu að nýjum sannindum og
víðtækari skilningi. Þessi jákvæða
afstaða til nýrra sanninda leiddi til
mikilla landvinninga á sama tíma
og tregða margra leiðtoga kirkj-
unnar til að skoða trúarhugmyndir í
nýju ljósi nýrrar þekkingar gerði
áhrif kirkjunnar minni en æskilegt
hefði verið. Þessar deilur hafa fýrst
og fremst staðið milli vísinda-
manna og trúarlegra stofnana. Trú-
menn láta þær sig litlu skipta. Þær
breyta ekki hinum innri trúarlega
veraleik'a.