Tíminn - 21.06.1990, Síða 8

8 Tíminn Fimmtudagur 21. júní 1990
Jámbrautarvagnar, hlaönir stríösskaöabótum, streymdu út úr Þýskalandi. Meðal flutningsins vom m.a.s. jámbrautarteinamir!
Stríðsskaðabótakröfur á hend-
ur Þýskalandi vaktar upp á ný?
Helmut Kohl, kanslari V.- Þýskalands, varð loks nauöugur viljugur að
viðurkenna Oder-Neisse línuna sem austurlandamæri Þýskalands, án
þess að Pólverjar væm til viðtals um þau landsvæði sem vom þýsk til
loka síðarí heimsstyrjaldar en tilheyra nú Póllandi.
En umræðan varð til þess að Þjóðverjum rann kalt vatn milli skinns og
hömnds. Tvisvar á þessarí öld hafa þeir orðið að greiða gífurlegar
skaðabætur að töpuðum styrjöldum. Aðgangsharka sigurvegaranna í
fýrrí heimsstyijöld, 1914-1918, sem staðfest var með Versalasamning-
unum, leiddi þá eymd og fátækt yfir þýsku þjóðina sem varð jarðvegur
nasismans og síðarí heimsstyrjaldar.
Meiri aðgát var höfð þegar Þýska-
land var í rúst í lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar 1945 og þegar árið 1953
afsöluðu Rússar sér frekari skaða-
bótarétti til Austur- Þýskalands. Pól-
verjar voru enn stórbrotnari, þeir af-
söluðu sér frekari rétti til „Þýska-
lands alls“. Sama ár komust Vestur-
Þjóðverjar að samkomulagi við
vestrænu bandamennina um að fá
lækkaðar kröfumar, sem sumar
hverjar vom frá því fyrir stríð.
En formlegir friðarsamningar hafa
aldrei verið gerðir og mörg mál hafa
því aldrei fengið endanlega af-
greiðslu, þ.á m. skaðabótamál. Þjóð-
verjar kæra sig ekkert um að vekja
þann draug upp að nýju og kunna
þess vegna kanslara sínum litlar
þakkir fyrir að vekja athygli erlendra
stjómvalda á því að e.t.v. megi fara
að huga að þessum málum á ný. Frá
þessum áhyggjum er grcint í Der Spi-
egel nýlega.
Fjölskrúöugar
skaðabótahugmyndir
Meðal sigurvegararikjanna í síðari
heimsstyrjöld, sem áttu kröfu á
skaðabótum eftir að hafa komið
Þýskalandi Hitlers á kné, var Ástral-
ía. Þar fæddist sú hugmynd 1947 að
hið sigraða ríki bætti úr meðfæddum
ágalla fyrrum sakamannanýlendunn-
ar.
Frá upphafi var skortur á konum í
Ástralíu. I Þýskalandi aftur á móti,
þannig var röksemdafærslan, hlyti að
vera offramboð af konum þegar tekið
væri með í reikninginn þær mörgu
milljónir karlmanna sem hefðu fallið,
væru stríðsfangar eða í nauðungar-
vinnubúðum. Það væri þess vegna
vel til fundið að Þjóðverjar sendu
200.000 stúlkur til Ástralíu sem
stríðsskaðabætur. Auðvitað mættu
þær ekki vera eldri en 12 ára því að
annars væri mikil hætta á að þær
bæru með sér nasistabakteríuna til
fimmtu heimsálfunnar.
Öfúgt við aðrar vitlausar skaðabóta-
kröfur átti þessi hugmynd um ger-
manska kynblöndun hinum megin á
hnettinum, sem sjálfur Himmler
hefði getað látið sér til hugar koma,
aldrei möguleika á að rætast. Aðrar
skelfingarhugmyndir, eins og sú sem
Henry Morgenthau fjármálaráðherra
Bandaríkjanna bar fram að Þýska-
land yrði allt gert að einu allsherjar
beitilandi var a.m.k. hrundið í fram-
kvæmd á áætlunarstiginu.
Bretar tóku ekki aðeins í sundur í
stórum stil verksmiðjur, skipasmiðj-
ur og þungavinnukrana. Þeir fóru líka
í ræningjaleiðangur og lögðu í auðn
skóga Norður- Þýskalands þar sem
að því er Hudson, fýrrverandi akur-
yrkjuráðherra, sagði: „Þýskaramir
hafa komið sér laglega hjá því að af-
henda það sem við þörfnumst til end-
uruppbyggingarinnar okkar“ — og
bætti við: „Þess vegna fellum við
þýsk tré tillitslaust."
í Suðvestur-Þýskalandi stunduðu
Frakkar skógarhögg og lögðu hald á
tæki klukkusmiða í Schwaben sem
verkfæri til „hættulegs iðnaðar" þar
sem með þeim mátti gera tíma-
sprengjur. Rússar, sem í febrúarmán-
uði 1947 einum sendu í austurveg frá
jámbrautarstöðinni í Frankfurt an der
Oder 11.000 vöruflutningavagna
fulla af skaðabótavamingi, minnk-
uðu ríkisjámbrautimar á hemáms-
svæði sínu í einspora jámbrautar-
teina. Teinana sem þá losnuðu fluttu
þeir líka austur á bóginn með flutn-
ingalestunum. Það olli mikilli
beiskju í allri eymdinni að til ársloka
1946 vom fiuttir frá Magdeburg
133.000 hektólítrar af hráspritti til
Sovétríkjanna og varð tilefni ótelj-
andi skrípasagna um „Ivan“.
Allslausir Þjóðverjar eftir stríð Hitl-
ers gátu ekki hlegið lengur að því að
alls kyns skrautlegir meðlimir í 53ja
sigurvegarablokkinni settu fram
kröfur. Guatemala t.d. reiknaði sínar
skaðabótakröfúr upp í 85 milljónir
dollara, þó að Guatemalamenn hafi
ekkert haft með Þjóðverja að gera all-
an stríðstímann. En forsendan fyrir
kröfúgerð mið-ameríska sigurvegar-
ans var sú að þeir hefðu orðið að
ryðja hemaðarlega mikilvægar leiðir
um framskóginn!
Júgóslavar, undir stjóm Títós, kom-
ust að þeirri niðurstöðu að þeir hefðu
misst 1,7 milljón manna af völdum
stríðsins — svo margir komu fram í
hagtölunum sem „lýðfræðilegur
missir", og vora þar meðtaldir menn
af þýsku bergi brotnir sem Júgóslav-
ar frömdu á fjöldamorð. Fyrir þennan
gífurlega skaða lögðu Júgóslavar
fram bótakröfur 1947 um 46,9 millj-
arða gulldollara, mynt sem löngu var
farin úr umferð.
Jafnframt lagði ríki Títós, sem lof-
aði þegnum sínum „eilíffi velferð án
skatta", fram kröfu til þeirrar stofn-
unar bandamanna, sem útdeildi
skaðabótunum, um að hinum gersigr-
uðu Þjóðverjum yrði gert að greiða
þau 300 milljarða dollara útgjöld sem
safnast höfðu saman á bókum þeirra
innan eins árs eftir stofnun ríkisins
1946. Bandamenn höfðu þó í Jalta
komist að þeirri niðurstöðu að Þjóð-
verjum bæri „aðeins“ að greiða 20
milljarða dollara, og þar af fengju
Sovétríkin helminginn.
Endanlegt uppgjör viö
gerö friðarsamninga
Komið er ffam á árið 1953. Þýska-
landi hefúr löngu verið skipt og hlut-
amir orðnir mikilvægur burðarás í
því kalda stríði sem fyrrverandi
bandamenn stunduðu nú af kappi.
Þetta ár afsöluðu sigurvegaramir sér
frekari skaðabótum, með fyrirvara
um endanlegt uppgjör við gerð frið-
arsamninga.
Sumarið 1953 losuðu yfirvöld t
Moskvu Austur-Þýskaland undan
ffekari skuldbindingum, eftir að þau
höfðu til þess tíma kreist yfir 66
milljarða marka verðmæti út úr her-
námssvæði sínu. Pólverjar fylgdu í
kjölfarið og þeirra niðurfelling á
skaðabótakröfúm náði til „alls
Þýskalands", sem núverandi pólsk
yfirvöld líta á sem ófyrirgefanleg
mistök hjá óffjálsri leppstjóm.
Vestrænu bandamennimir gerðu
samkomulag við Sambandslýðveldið
í febrúar 1953, hið svokallaða Lund-
únaskuldasamkomulag, þar sem
samningamanni Adenauers, Her-
mann Josef Abs tókst að semja um
rúmlega 14 milljarða marka lækkun á
kröfum kröfulandanna 19, en að
hluta til vora kröfúmar dagsettar ffá
því fyrir stríð.
Opinberlega hafði Sambandslýð-
veldið til þess tíma greitt skv. bók-
haldi bandamanna um þriggja millj-
arða marka bætur. Að mati Þjóðveija
var verðgildi niðurrifsins, nauðung-
arvinnu, brottfiutnings vísindamanna
og ráns á þýskum einkaleyfúm marg-
falt meira.
Forsendan fýrir Lundúnasamkomu-
laginu, sem vestur- þýsk stjómvöld
líta á sem endanlegt uppgjör, var
raunar samkomulag við Israel til að
bæta fyrir meðferð nasista á Gyðing-
um. Skv. því greiddu Vestur-Þjóð-
verjar eina heildarupphæð, meira en
þrjá milljarða marka, til að auðvelda
gyðinglegum fióttamönnum og fóm-
arlömbum helfararinnar, að renna inn
í samfélagið í Israel. Auk þessarar
heildarapphæðar vora greiddar
skaðabætur til einstaklinga, til jöfn-
unar byrðanna, endurbyggingar-
greiðslur til þeirra sem höfðu skaðast
vegna niðurrifs, afreka á sviði mann-
legrar íhugunar, sem enn þann dag í
dag era greiddar og hafa í för með sér
skuldbindingar fram yfir árið 2000.
Allt í allt hafa báðir hlutar Þýska-
lands til dagsins í dag reitt fram við-
gerðar-, skaðabóta- og byrðajöfnun-
argreiðslur sem fara langt fram úr
300 milljörðum marka og virðist þar
vcra botnlaus hít.
Helmut Kohl hefur orðið á margur
klaufaskapurinn en sá er ekki sístur
að fara að karpa um Oder-Neisse
landamærin. Nú koma fram gagnvart
því sem brátt verður sameinað
Þýskaland nýjar hugarflugskröfúr
upp á þriggja stafa milljarða upphæð-
ir, sem ekki verður svo auðvelt að
verjast vegna ótalmargra fordæmis-
tilfella.
Allt frá Albaníu, sem hefur reiknað
sér tveggja milljarða dollara bætur,
til Finnlands, sem m.a. vill fá bætur
fyrir 24.000 hreindýr sem þýska her-
liðið skaut á undanhaldinu yfir Lapp-
land 1944, til margra milljóna nauð-
ungarverkamanna og erfingja þeirra,
en kröfúr þeirra verða samtals mörg
hundrað milljarðar marka. Allir vilja
komast í hið gífúrlega ríkidæmi
hinna auðugu Þjóðverja, sem brátt
verða enn ríkari.
Frakkar áttu
harma að hefna
Það hefúr alltaf tíðkast að sigurveg-
arinn í stríði hefúr sölsað undir sig
fjármuni hins sigraða. Fyrsta efna-
hagsundur Þýska ríkisins — við
stoínun þess — greiddu sigraðir
Frakkar fýrir, þegar Bismarck lét þá
borga yfir fimm milljarða gullfranka
og hæddi í þokkabót. „Eins hófsamur
sigurvegari og hinn kristni Þjóðverji
er ekki lengur til í veröldinni“.
Frakkar hefhdu sín 1919 á sama
stað, í Versölum. Það var fýrst og
fremst vegna þrýstings þeirra að á
Þjóðverja, sem tapað höfðu í heims-
styrjöldinni, vora lagðar slíkar stríðs-
skaðabætur að þær leiddu til óða-
verðbólgu, efnahagskreppu, Hitlers
og að lokum beinustu leið til skelfi-
legrar nýrrar heimsstyrjaldar.
Versalasamningamir sýndu ekki
bará að taumlaus hefnigimi sigurveg-
arans særir óhjákvæmilega fram
næstu eyðileggingu. Bótahringekjan
á þriðja áratugnum sýndi jafnframt
að aldrei væri hægt að komast í ná-
munda við samkomulag um hversu
mikið ætti að greiða eða hefði verið
greitt.
Allar kröfumar sem lagðar vora
fram gegn gersigraðu keisararíkinu
eftir Versalasamningana námu stjam-
fræðilegum upphæðum. Þegar Þjóð-
verjar höfðu gengist inn á skuldbind-