Tíminn - 29.06.1990, Page 6

6 Tíminn
Föstudagur 29. júní 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
„Rekstrarumhverfi"
Fyrir aðeins þremur vikum var haldinn aðalíundur
Sambands íslenskra samvinnufélaga, þar sem rekstrar-
vandi, töp og versnandi eiginljárstaða samvinnufyrir-
tækjanna var meginviðfangsefni fundarins. Þar kom
það fram að rekstrartap Sambandsins 1989 var 750
milljónir króna og þess einnig minnst að tapið árið
1988 var um 1160 milljónir.
Aðalfundur Sambandsins einkenndist því af fjárhags-
erfiðleikum þeim sem gengið hafa yfir samvinnurekst-
urinn undanfarin ár. Niðurstaða fundarins var m.a. sú
að breyta rekstrarskipulagi Sambandsfyrirtækjanna,
gera deildir þess sjálfstæðari og reka þær sem hlutafé-
lög. Hér var vissulega um róttækar og sögulegar skipu-
lagsbreytingar að ræða og vafalaust tímabærar miðað
við þjóðfélagsgerð nútímans og lagalega stöðu hlutafé-
laga. Hins vegar gerðu aðalfimdarfulltrúar sér ljóst að
skipulagsbreytingar einar leysa ekki vandann af sjálf-
um sér. Það kom ekki síst fram í máli Guðjóns B. Ól-
afssonar á aðalfundinum. Hann benti á að meginvandi
Sambandsins hafí saftiast upp á löngum tíma, en síðan
haft breytt efnahagsstefna, óhagstæð vaxta- og gengis-
þróun kreppt þannig að rekstrinum að þessi samsöfnun
vandans varð sligandi byrði.
Þótt auðvitað hljóti alltaf að vera um einhveijar sér-
ástæður að ræða hjá hverju fyrirtæki sem verður fyrir
rekstrarerfíðleikum, er ekki síður ástæða til að líta á
hinar almennu ástæður sem valda rekstrarvanda fyrir-
tækja. Hinar almennu ástæður rekstrarerfíðleika fyrir-
tækja á Islandi hafa mætt á Sambandi íslenskra sam-
vinnufélaga og það því ffemur að Sambandið fæst við
viðskipti og ffamleiðslu sem eru mjög viðkvæm fyrir
þeim hagsveiflum sem einkenna íslenskt efhahags-
kerfí.
Nú hefur það komið í ljós að mikill bati hefur orðið á
rekstrarafkomu Sambands íslenskra samvinnufélaga á
fyrstu fímm mánuðum þessa árs. Sambandið sýnir
hagnað í heildarrekstri sínum. Þessi umskipti hljóta að
eiga sér skýringu, sem nauðsynlegt er að leiða hugann
að. Skýringin er án efa margþætt. Beinar aðhaldsað-
gerðir fyrirtækjanna sjálffa ráða þama miklu, enda hef-
ur ekkert skort á að stjómendur Sambandsins hafí tek-
ið til hendinni í því eftti.
En ástæða er til að veita þeim orðum forstjóra Sam-
bandsins fulla eftirtekt, að „breytt rekstrarumhverft“
eigi stærsta þáttinn í að rekstur fyrirtækisins í heild
kemur nú betur út en verið hefur á undanfömum ámm
og áætlanir bentu til að yrðu. „Rekstrammhverfí“ mót-
ast af mörgum þáttum. Þar rnunar mest um markaðs-
ástand, útflutningsverðlag, gengisþróun og fjármagns-
kostnað. A undanfömum missemm hafa orðið breyt-
ingar til batnaðar á þessum sviðum. Opinberar efna-
hagsaðgerðir og stjómarstefna ráða miklu í þessum
bata. Minnkandi verðbólga og kyrrð á vinnumarkaði
segja þama til sín. Ekki skal því haldið fram að allt sé
þetta ríkisstjóm og stefnu hennar að þakka. Hins vegar
er fullvíst að núverandi ríkisstjóm hefur heppnast að
samstilla hin ólíku hagsmunaöfl þjóðfélagsins um mik-
ilvæg meginviðhorf í efhahags- og kjaramálum. Við-
varandi efnahagsbati á mikið undir því að þetta sam-
komulag haldist.
GARRI
íslenska sjónvarpsfélagiö h/f,
sem rekur Stöð 2, hefur óskaó þess
við Reykjavíkurborg að borgar-
sjóður veiti félaginu ábyrgð fyrir
200 milljóna króna láni sem félag-
ió hyggst taka. Þess er að minnast
að i desembermánuði siðastHðn-
um fór íslenska sjónvarpsfélagið
fram á ríkisábyrgð fyrir láui sem
þáverandi stjórnendur hugðust
taka tíl að rétta við rekstrarstöðu
sina,
Menning og fjármál
Þegar beiðnln um ríkisábyrgð
kom fram frá Jóni Óttari og félög-
um hans gerðu ýinsir sjálfstieðis-
menn og einkum Morgunbiaðið
miktð hróp að ríkisstjórninni fyrir
að vera að panta yfir stg slíka
béiðni, sem gæíi ekki haft annan
tilgang en að rikisvaldið, vel að
merkja stjórnarflokkarnir, ætlaði
að ná pólitískum tökum á Stöð 2.
Allar slíkar ásakanir voru út í
hött, enda var þessuri ábyrgðar-
beiðni hafnað og hvarf hún nánast
jafnskjótt úr sögunni sem hún
varð til. Ilitt er annað mál, að það
fór brátt að kvisast út að áhrifa-
menn I Sjálfstajðisflokknum hefðu
fullan hug á því að ná undir sig
Stöð 2, og sá kvitf ur varð raunar
að veruleika fyrr en varði.
Fleira hlandaðist raunar inn i
kaup heildsalanna á Stöð 2 en að-
staðan til að bafa þar sin menn-
ingarlegu áhrif, þvi að ijármál ís-
lenska sjóuvarpsfélagsins h/f
tengdust bankastarfsemi þeirra
með nokkuð iskyggilegum hætti.
Kaup þeirra á StBð 2 lýstu sem
sagt ekki tómum menningar-
áhuga, heldur fólust í þeim nauð-
synlegar ráðstafanir i viðskipta-
legum efnum og snertu m.a. stofn-
un sjálfs íslandsbanka h/f sem
mun vera eini banki í heimi sera
fagnað hefur verið með ijöldasöng
starfsmanna upp á japanskan
móð og blysför ásamt flugeldasýn-
ingu.
Orðstírbankaviðskiptanna hefur
vafalausf verið bjargað með yFir-
föku Jóhanns Ólafssonar & Co. á
Sföð 2 úr hendi Smjörlíkisgerðar-
innar Smára h/f. Hitt er ekki aiveg
eins vist að reksfrarstöðu íslenska
sjónvarpsfélagsins h/f hafi verið
bjargað um aldur og ævi með tik
komu nýrra stjórnenda. Garri
hefur enga ástæðu til að hlakka yf-
ir erflðleikum sjónvarpsfélagsins
sem rekur Stöð 2, enda á hann
ekkcrt sökótt við þá starfsemi.
Stöð 2 hefur i sjálfu sér ekki verið
verri IjölmiðiD en við var að búast
og jafnvel gert margt vel án þess
að nokkur útfekf liggi fyrir um
þaðefni.
Hitt blasir þó við, að tilkoma
Stöðvar 2 var frá upphafi reist á
veikum fjárhagsgrunni. Fkki
verður séð að gætt hafi verið und-
irsföðuatriða í sambandi við eigið-
fjárfraralag stofnenda og fyrir-
tækið hafi verið drifið áfram með
bankafyrlrgreiðslu sera ekki stóð
undir sér. „Def skal to til“ að gera
slíkar fjármálavitlevsur og eln-
hvem veglnn hefur maður það á
tilfinningunni að núverandi for-
ráðamenn Stöðvar 2 séu annar
hclmingurinn af þeim sem í upp-
: hafi settu þennan vonlausa rckst-
ur einkavæðingar fjölmiðlanna af
stað og hcfur ekki önnur úrræði
en að leita á náðir hins opinbera
um fjárhagsaðstoð þegar á móti
blæs.
Hagnýtt fordæmi
Tiiraun Islenska sjónvarpsféiags-
ins tíl þcss að bjarga íjárhag sín-
um með opinberri ábyrgð fyrir
láni sér til handa, þarf ekki að
. koma á óvart...Þaö eitt vekur at-.
hygli að fyrirtækið sækist cftir
óbyrgð borgarsjóðs Reykjavíkur
en ekki ríkissjóðs. Þorvarður El-
iasson sjónvarpsstjóri, sem er
annars yfirkennari verðandi forr-
etningsmanna í einkabransanum,
horfir nú fram hjá öllum bóklcg-
um krcddum Vcr/lunarskóla ís-
lands nra andstyggð opinbcrra af-
skipta aí atvinnurekstri. Þess i
stað bendir hann á að algengt sé «
sveitarfélögum úti um Jand að
veita bæjarábyrgðir fyrir iánutn
atvinnufyrirtækja og slík fordæmi
viíji hann, að Reykjavíkurborg
notfæri sér þegar iila stendur á
fyrir máttarstólpum Rcykjavíkur-
ihaidsins.
Það er á þennan hátt scm kapita-
listar allra landa taka praktískar
lausnir frara yfir kreddur
kennslubókauna. Garrí
VITT OG BREITT

Kynningin sem fórst fyrir
Ágætri heimsókn Elísabetar II. og
hertogans af Edinborg cr lokið og
hefúr vonandi verið gestunum til
ánægju og áreiðanlega gestgjöfún-
um til sóma. Gestakomunni voru
gerð góð skil í fréttum og óhætt
mun að fullyrða að þorri þjóðarinn-
ar haft fylgst með af áhuga. Ríkis-
sjónvarpið tók sér þó fri frá höfð-
ingjaheimsókninni og spilaði
gegndarlausan suður-amerískan
fótbolta heldur en ekkert til að
komast hjá að svala forvitni lands-
manna og sýna gesti og gestgjafa
og leyfa fólki að fylgjast með útliti
þeirra og athöfnum.
Undir háttatíma fcngu svo nauð-
beygðir áskrifendur Ríkisútvarps-
ins að sjá hraðmyndir af fyrirfólki.
Að venju voru þær framreiddar að
hætti listrænna myndatökumanna
og klippara scm engan greinarmun
gera á fréttafrásögn og brjálæðis-
legum tæknibrellum rokkmynd-
banda. Allt skal vera á ferð og fiugi
og hver mynd örstutt á skjánum í
senn.
Rangt væri að segja að Stöð 2 hafi
stolið scnunni á meðan á heimsókn-
inni stóð. Ríkisútvarpið afhenti
keppinautnum hana á gullbakka og
þar á bæ höfðu stjómendur vit á að
gefa drottingarheimsókn mikinn og
góðan tíma.
Ef ríkisstarfsmennimir í Ríkis-
sjónvarpinu vildu vera svo vænir að
gera Stöð 2 fieiri svona greiða gæti
svo farið að einkastöðin þyrfti ekki
lengur á opinberam styrkveitingum
að halda og gæti farið að standa á
eigin fótum.
Mikil umfjöllun
og smáleg
En fjölmiðlar era fleiri en sjónvörp
þótt þau séu óneitanlega besti mið-
ilinn að skýra frá svo myndrænum
athöfnum sem þjóðhöfðingjaheim-
sókn er. Að Rikissjónvarpinu
slepptu gerðu íslensku fjölmiðlam-
ir, ekki síst blöðin, atburðum ágæt
skil og mátulega virðuleg.
En einhveijar væntingar gengu
ekki upp. Morgunblaðið hefúr eftir
fréttaritara sínum í Bretlandi að ís-
landsferðar drottningar hafi varla
verið getið í breskum fjölmiðlum.
Hann kembdi blöðin, fylgdist með
útvörpum og sjónvörpum og fann
ekki annað en einstaka örstuttar
fréttaklausur um að drottingin væri
farin til útlanda. Undantekning var
mikil og góð umfjöllun um ísland á
einni af útvarpsrásum BBC.
Þetta fálæti bresku fjölmiðlanna
stafar áreiðanlega ekki af neinni
óvild í garð íslands og enn síður í
garð konungsfjölskyldunnar. Hefð-
bundin og opinber heimsókn til ná-
grannaríkis vekur einfaldlega ekki
þann áhuga að breskir fjölmiðlar
Ijái rúm eða tíma til að skýra frá
henni.
Minna má á að svipað var uppi á
teningnum á Spáni í fyrra þegar
þjóðhöfðingjar þess lands komu í
opinbera heimsókn til íslands.
Fréttaritara útvarpsins gekk illa að
finna þess nokkum stað þar í landi
að að kóngur og drottning væru að
gera það gott á íslandi.
Söluherferð
Fyrir mörgum mánuðum, þegar
kunngert var um endanlega ákvörð-
un Elísabetar II. að sækja ísland
heim, varð uppi fótur og fit hjá
kynningarfirmum. Ráð og nefndir
settust á rökstóla og ákváðu að nú
skyldu bresku hátignimar brúkaðar
til að selja farmiða til jslands, hótel-
herbergi, fisk, unninn og óunninn,
prjónles og gott ef ekki norðurljós-
in.
Breskt ullar- og þorskkynningar-
fyrirtæki var fengið til að gefa ís-
lensku ráðunum og nefndunum góð
ráð og fréttir vora fluttar um það
hvílík auðsuppspretta drottingar-
heimsókn væri fyrir íslenskar út-
flutningsvörur og og kynningu á ís-
lenskum náttúrutöfrum, sem ávallt
eru metnir til atvinnutækifæra og
gjaldeyrisöfiunar. Kúnstin er bara
sú hvemig á að markaðssetja lyngið
á Lögbergi helga og melgrasskúf-
inn harða.
Ráðin og nefndirnar hafa áreiðan-
lega unnið mikið og óeigingjamt
starf við landkynningu drottningar-
innar á Englandi og bresku ráðgjaf-
amir ráðið heilt og allt er falt sem
hægt er að fá fé fyrir. Vonandi hafa
að minnsta kosti ráðin og nefndim-
ar og ráðgjafafyrirtækin fengið fé
fyrir, og þá er mikið fengið.
Gallinn er aðeins sá að markaður-
inn mikli á Bretlandseyjum hefur
farið á mis við að kynnast öllu því
sem kynningariðnaðurinn á íslandi
hefúr upp á að bjóða.
Svo ættu nefndimar og ráðin að
fara að kynna sér hvort það er yfir-
leitt til siðs að þjóðhöfðingjar séu
gangandi auglýsingaskiiti. OÓ