Tíminn - 05.07.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 5. júlí 1990

Mikil umferð er um lystisnekkjuhöfn Gíbraltar og engin leið að fylgjast með smygli þaðan til Spánar.
íbúarnir vilja ekki sameinast
Spáni en byggja fjármálaparadís
GIBRALTAR
(breskt)
MIÐJARÐARHAF
íhralta
Gtbr
ySunö
10 km
Ceuta
(spænskt)
Hraðbátur vaggar á öldun-
um rétt utan við ströndina.
Hann er hlaðinn smyglvam-
ingi og bíður, rétt eins og
því sem næst á hverrí
nóttu, eftir að vera gefið
meriti.
Á bílastæði, þar sem
ferðamenn fá útsýni á dag-
inn yfir hina spænsku
Costa del Sol, stendur grár
Mercedes og ökumaðurinn
starir án afláts í gegnum
sterkan kíki út í myrkrið.
Hann er að gá hvort hann
sér eitthvað til ferða varð-
báta spænskra tollvarða,
„cangreja" sem á hverri
nóttu fara öðm hverju eftir-
iitsferðir fram og aftur með-
ffam strönd landamæra-
bæjarins La Línea.
Þegar „cangreja" er langt undan
þarf ekki annað en eitt orð í kallstöð
spæjarans á bílastæðinu til að utan-
borðsmótor hraðbátsins sé ræstur.
Rauðu ljósin við lendingarbrautina á
flugvellinum eru aðeins í nokkur
hundruð metra fjarlægð og innan
skamms er báturinn kominn úr land-
helgi Gíbraltars.
Þá stöðvast báturinn. Pappakassar,
fullir af sígarettum, eru fluttir um
borð í spænskan fískibát. Umhleðsl-
an fer fram í innan við tveggja mín-
útna siglingu til lands og þar eru við-
búnir nokkrir menn. Sígarettumar
hverfa inn í þröngar götur físki-
mannahverfisins í La Atunara. Nær
undantekningarlaust kemur „can-
greja“ of seint á vettvang.
„Krabbameinsæxli á
strönd Andalúsíu“
Spænska ríkisfjárhirslan verður af
u.þ.b. einum milljarði og 800 millj-
ónum ísl. kr. á hveiju ári vegna þessa
síendurtekna leiks á myrku hafinu og
spænskir tollverðir ásaka embættis-
menn í Gíbraltar fyrir að hvetja frem-
ur til þessara viðskipta en að reyna að
koma í veg íyrir þau. Þó að undarlegt
kunni að virðast er löglegur tóbaksút-
flutningur frá nýlcndunni líka rekinn
á þessum óvenjulega tíma, kl. 4-7 á
nætumar.
Spánveija gmnar að innan um
smygluðu sígarettumar sé líka að
finna fiknilyf. Þeir gmna bankana í
Gíbraltar líka um að stunda „þvott“ á
skítugum peningum úr hass- og
kókaínviðskiptum. Þeir em þess
vegna ekkert að halda aftur af sér
þegar þeir segja klettinn Gíbraltar,
sem Bretar hafa ráðið yfir í næstum
300 ár og þar með siglingum um Gí-
braltarsund, vera „eins og lítið Pan-
ama í Noriega-stíl“ eða segja utanrik-
isráðherra Gíbraltar, Francisco Fer-
nández Ordónez, vera sem ,Jcrabba-
meinsæxli á strönd Andalúsíu".
Yfirráðherra Gíbraltar, Joe Boss-
ano, lætur sér fátt um fmnast og seg-
ir að allt frá 1704 hafi Spánverjar
reynt að lítillækka íbúa Gíbraltar.
„Við héldum að þeir væm komnir yf-
ir það en nú era þeir aftur búnir að
taka upp þessa bamalegu afstöðu,“
segir hann.
Markmiö Spánverja
aö hindra
Gíbraltarbúa í aö
veröa sjálfstæðir
Ekkert samkomulag er í augsýn. A
sama tíma og riki Evrópu ætla að
leggja niður öll landamæri þræta tvö
Evrópubandalagsríki og bandamenn
í Nató um 5,68 ferkílómetra kalk-
steinsklett. Yfirvöld í Madrid vilja
endurheimta klettinn sem síðan 1704
hefur heyrt undir Bretland, þó að það
hvarfli ekki að þeim að skila sjálf aft-
ur til Marokkó tveim landsvæðum á
strönd Norður-Afríku. Yfirvöld í
London aftur á móti vilja alls ekki
aðhafast neitt án þess að samþykki
hinna 30.000 íbúa Gíbraltar liggi fyr-
ir. En Gíbraltarbúar em ekkert á þeim
buxunum að skipta um þjóðhöfð-
ingja.
„Við treystum Spánveijum ekki,“
segir Bossano. Hið virta dagblað í
Madrid „E1 Pais“ tekur undir með
honum og segir að árásir spænskra
embættismanna stefni að því pólit-
íska markmiði að koma í veg fyrir að
Gíbraltarbúar læri að standa á eigin
fótum.
En það er líklega þegar of seint. Fyr-
ir tveim ámm varð Bossano fyrir val-
inu sem æðsti maður stjómarinnar á
Gíbraltar, sem nú nýtur aðeins forsjár
London í utanríkis- og vamarmálum.
í ljós kom að verkalýðsforinginn og
sósialistinn Bossano bjó yfir óvænt-
um hæfileikum til auðvaldssinnaðrar
framtakssemi. Hann hefur nú útmál-
að klehinn sinn um allan heim sem
nýtt Hongkong, sem skahaparadís og
miðstöð bankaviðskipta. „Fyrir að-
eins fáum ámm rak hið opinbera þijá
fjórðu alls efhahagslífsins. Nú em yf-
ir 60% efhahagslífsins á vegum
einkaaðila," segir formaður við-
skiptaráðsins.
Franco lokaöi
landamærunum 1969
og Gíbraltar var
innilokaö í 16 ár
Bretar hafa smám saman verið að
kalla hersveitir sínar heim frá Gí-
braltar og þær síðustu verða famar á
braut eftir ár. „Spánveijar héldu að
Bretar myndu einfaldlega gefa okkur
upp á bátinn og við myndum þá leita
skjóls hjá þeim,“ segir Bossano um
vitlausa útreikninga yfirvaldanna í
Madrid. En íbúar Gíbraltar hafa ekki
gleymt ámnum 16 sem þeir urðu að
búa við innilokun á klettinum sínum,
eftir að Franco einræðisherra lokaði
landamærunum 1969. „Þá var það
bara Bretum að þakka að við kom-
umst af. Því gleymum við ekki fyrst
um sinn,“ segir formaður verslunar-
ráðsins og bætir við að í Gíbraltar sé
ungt fólk sem hafi séð kú í fyrsta sinn
Spánverjum finnst sjálfsagt að
Gíbraltar verði sameinað Spáni
en eru ekki til viðtals um að
Spænska Marokkó ætti heldur að
tilheyra Afríku.
þegar það var orðið 16 ára gamalt.
Þegar Spánveijar svo opnuðu loks
landamærin aftur 1985 var langt í frá
að Gíbraltarbúar væm yfirkomnir af
þakklæti. „Það var engin tilslökun.
Þefta var spuming um mannréttindi,“
segir einn þeirra. „Spánveijum hefði
annars ekki verið veitt innganga í
Evrópubandalagið.“ Sjálfstæði er
orðið lífsspursmál fyrir Gíbraltar.
íbúamir em að vísu tvítyngdir en
neita því harðlega að þeir séu Spán-
veijar.
Þjóóablandan á
Gíbraltar
kemur víða aö
Á 15. öld endurheimtu Spánveijar
„Fjall Tariks", sem þeir höfðu misst á
8. öld. Þegar svo Bretar náðu klettin-
um á sitt vald, yfirgáfu flestir Spán-
veijanna þennan litla verslunarstað.
Tómarúmið sem þeir létu eftir sig
fyllti samansafn ítala, Möltumanna,
gyðinga og Portúgala og síðar bætt-
ust Spánveijar og Marokkómenn í
hópinn.
1967 létu Bretar fara fram kosning-
ar um framtíð Gíbraltar, en aðeins 44
af 12.762 íbúum sem kosningarétt
höfðu vildu verða þegnar Spánar. Þó
að landamærin væm opnuð 1985
breyttist afstaða íbúanna til þess að
sameinast Spáni ekki, heldur fóm
þeir nú að íhuga möguleikann á sjálf-
stæði Gíbraltar. Formaður verslunar-
ráðsins segir að á síðustu tveim ámm
hafi verið stofnuð meira en 6000 fyr-
irtæki. Spánveijar álíta þau miklu
fleiri. Þeir telja sig vita um yfir
20.000 póstkassafyrirtæki, sem þá
gmnar að geymi ágóða af eiturlyfja-
sölu og „svarta peninga" spænskra
skattsvikara.
Hins vegar segir bankastjóri
Barclays banka í Gíbraltar að þar sé
ákaflega erfitt að „þvo“ eiturlyfja-
peninga. „Við fómm firam á með-
mælabréf frá bönkum og tökum ekki
við stómm upphæðum í reiðufé. All-
ar upphæðir yfir 200.000 sterlings-
pundum fara um hendur mínar,“ seg-
ir hann.
Enginn neitar því að skattsvikarinn
græðir á því sem kallað er „offshore
banking“, eins og tíðkast í Lúxem-
borg, Panama eða Sviss. En banka-
stjórinn segir Gíbraltarbúa færa
Spánveijum viðskipti. Hann segir
26% fjárfestinga í fastéignum á
Spáni fara nú um Gíbraltar.
Takmarkalaus
efnahagsvöxtur
framundan?
Síðan Bossano tók að sér yfirstjóm-
ina í Gíbraltar fyrir tveim áram hafa
fjármálaviðskiptin þar aukist um yflr
400 prósent. Fyrir fáum ámm önnuðu
aðeins tveir bankar öllum bankavið-
skiptum íbúanna — nú em bankamir
fleiri en 20. Meðal þeirra næstum
fjögurra milljóna ferðamanna, sem á
hveiju ári koma til að heilsa upp á
hvítu apana í klettinum, búðimar og
bresku pöbbana við aðalgötuna, em
fjölmargir útlendingar sem búa á
Costa del Sol. Þeir hafa bankareikn-
ingana sína í Gíbraltar.
„Þó að hér hafi verið mikill efha-
hagsvöxtur emm við enn aðeins ör-
smáir. Fjármálaviðskiptin hér era að-
eins fjórðungur þeirra sem fram fara
á Ermarsundseyjunni Jersey," segir
Bossano. En bankamennimir reikna
með því að árið 1995 búi ein milljón
útlendinga á spænsku sólarströndinni
og til að geta tekið að sér skattfijáls
viðskipti þeirra er nú mikill undir-
búningur í í Gíbraltar. Bossano hefur
fengið hollenskt fyrirtæki til að
þurrka upp 300.000 fermetra nýtt
land í höfninni og danskt fyrirtæki er
nú að reisa þar 800.000 fermetra
skrifstofuhúsnæði.
Bossano sér ekki fyrir sér nein tak-
mörk, eða landamæri. Hann segir að
rými sé afstætt hugtak. „City í Lond-
on er á einni fermílu. Hér hef ég
þijár,“ segir hann.