Tíminn - 11.07.1990, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 11. júlí 1990
FRÉTTAYFIRLIT
PRAG - Fyrstu albönsku
flóttamennirnir sem fá að yf-
irgefa heimaland sitt komu til
Tékkóslóvakíu í gær.
HOUSTON - Leiðtogar sjö
helstu iðnríkja heims létu í
Ijós stuðning við Gorbatsjov
á fundi sínum í Houston í
gær. I dag verður tekist á um
það hvort þessum orðum
muni fylgja einhver efna-
hagsaðstoð. Þeir sögðust
einnig vilja slaka á efna-
hagsþvingunum við Kínverja
ef stjórnin í Peking yki
mannréttindi þegna sinna.
Ritari bandarlska viðskipta-
ráðuneytisins, Robert
Moshbacher, sagði að við-
skipti milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna myndu aukast
verulega á næstu árum og
ríkin tvö tengjast nánari
efnahagsböndum. Sem hlut-
fall af þjóðarframleiðslu eru
utanríkisviðskipti Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna
engu meiri nú en þegar þau
hófust á 19. öld.
NAIRÓBl - Fimmtán menn
hafa dáið í Kenýa í óeirðum
sem hófust fyrir fjórum dög-
um að sögn embættismanna
stjórnarinnar.
ADDIS ABABA - Leiðtogar
Afríkuríkja ræddu öngþveitið
álfu sinni og kröfur um auk-
ið lýðræði en þeir gagnrýndu
vestrænar ríkisstjórnir fyrir
að þrýsta á um umbætur að
austur-evrópskri fyrirmynd.
Aðalritari „Sameiningar-
stofnunar Afríku" (OAU),
Salim Ahmed Slim, kynnti
skýrslu sína um ástandið í
Afríku og varaði við alvarleg-
um afleiðingum þess ef ríkis-
stjórnir stæðu gegn breyt-
ingum í álfunni.
HAVANA - Tveir kúbverskir
námsmenn leituðu til sendi-
ráðs Tékkóslóvakíu og báðu
um pólitískt hæli. Þar voru
fyrir fimm Kúbumenn að
sögn talsmanns sendiráðs-
ins.
VELIKO TURNOVO, Búlg-
aríu - Fyrsta frjálskjörna þing
landsins í 45 ár kom saman í
gær þrátt fyrir tilraunir þjóð-
ernissinnaðra mótmælenda
sem reyndu að koma í veg
fyrir að þingmenn af tyrk-
neskum uppruna fengju inn-
göngu í þinghúsið.
VARSJÁ - Talsmenn gyð-
inga í Póllandi komu á fram-
færi mótmælum í gær vegna
gyðingaandúðar í landinu
sem þeir sögðu að hefði ekki
verið jafnmikil í mörg ár.
Gyðingar í Póllandi eru nú
aðeins nokkur þúsund eftir
að þeim var nærri útrýmt af
nasistum í stríðinu.
MANAGVA - Lögreglumenn
og hermenn fjarlægðu veg-
artálma í nokkrum borgar-
hverfum sem verkfallsmenn
hliðhollir sandínistum höfðu
komið fyrir. Mikill hluti höfuð-
borgarinnar er þó enn lokað-
ur þrátt fyrir að Violleta Cha-
morro hafi skipaö her sínum
að hreinsa göturnar.
FREETOWN - Milligöngu
maður í friðarviðræðum í Lí-
beríu sagði að sendinefnd
uppreisnarmanna myndi
sækja fundi í Siera Leone
sem að öllum líkindum mun
ákveða örlög forsetans
Samúeis Does.
UTLOND
Gorbatsjov svarar harðlínumönnum og vinnur kosningasigur:
Einræði á ný
væri brjálæði
Sovéskur skríðdreki í Prag 1968. „Viljið þið skríðdreka aftur?" spuröi Gorbatsjov
á 28. þingi kommúnistaflokksins í Moskvu.
Leiðtogi Sovétríkjanna, Mikael Gor-
batsjov, var hvass í máli í gær á 28.
þingi sovéskra kommúnista þegar
hann beindi spjótum sínum að harð-
línumönnum í sovéska hemum og
sagði að hugmyndir um að koma á
einræði í Sovétríkjunum væm bijálað-
ar. Gorbatsjov sagði þetta í ræðu sem
hann hélt í gær skömmu áður en hann
var tilnefndur i stöðu aðalritara
kommúnistaflokksins. Sjö aðrir
kommúnistar vom tilnefhdir i stöðuna
en sex drógu sig til baka. Teimuraz
Avaliani, leiðtogi námumanna sem
fóm í verkfall á síðasta ári, bauð sig
fram á móti Gorbatsjov en áður hefur
aldrei verið kosið milli frambjóðanda
í leiðtogaembætti kommúnistaflokks-
ins. Framboð Avaliani var þó engin
ógnun við Gorbatsjov sem fékk rúm-
lega 3400 atkvæði gegn 500 atkvæð-
um Avalianis.
Þótt íhaldssamir harðlínukommún-
istar hafi verið í meirihluta á þinginu
fékkst enginn þeirra til að gefa kost á
sér gegn Gorbatsjov. Meðal þeirra
sem vom tilnefndir vom nánir sam-
starfsmenn hans; meðal annarra Ed-
vard Shevardnazse utanríkisráðherra
sem þakkaði fyrir sig en sagði í stuttu
ávarpi. „Ég get sagt fullkomlega
hreinskilnislega að ég veit um engan
sem er sterkari og hæfari til að fást við
erfið málefni Sovétríkjanna en Mikael
Gorbatsjov“. Gorbatsjov sagði í kosn-
ingaræðu sinni að hann vildi að þing-
fulltrúar gerðu sér það ljóst áður en
þeir greiddu atkvæði að hann ætlaði
að gera miklar breytingar á stjóm
flokks og ríkis. Skömmu áður en
menn vom tilnefndir í embætti hélt
Gorbatsjov þrumuræðu sem stuðn-
ingsmenn hans sögðu að hefði breytt
andrúmsloftinu á þinginu sem hefði
fram að því mótast af íhaldsemi harð-
línukommúnista. Hann reyndi að
sannfæra þingmenn um að enginn leið
væri að snúa aftur ffá „perestrojka“-
umbótum sínum og svaraði þeim
röddum sem talað hafa um nauðsyn
þess að herinn tæki völdin. Hann
sagði: „Gærdagurinn er liðinn. Það er
enginn leið að kalla hann ffam. Ekkert
einræði getur leyst vandamálin, ef
einhver skyldi hafa þá brjáluðu skoð-
un“.
Hópur þingfulltrúa sagði í opnu bréfi
í síðustu viku að gagnrýni herskárra
harðlínumanna hefði vakið þann ótta
með almenningi að einræði væri á
næsta leyti. A opnunardögum þings-
ins 2. júlí sökuðu herforingjar Gorbat-
sjov um að hafa stuðlað að falli
kommúnismans í Austur-Evrópu og
látið undan kröfum vesturlanda, m.a.
fært þeim Austur-Þýskaland á silfiir-
fati. Gorbatsjov svaraði þessum ásök-
unum í gær. „Fólk spyr hvort sú stefna
stjómarinnar að skipta sér ekki af
stjómmálabreytingunum í Austur-
Evrópu hafi verið rétt. Ég spyr, viljið
þið sjá skriðdrekana á nýjan leik?“
sagði hann og hækkaði röddina. „Vilj-
ið þið aftur kenna fólki hvemig eigi að
lifa?“. Þögn sló á þingsalinn þegar
Gorbatsjov skoraði á þingmenn að
segja að rangt hefði verið að kalla
sovéskar hersveitir heim ffá Afganist-
an 1988 og 1989.
Gorbatsjov kom víða við í ræðu sinni
en þingmönnum, sem upphaflega virt-
ust andsnúnir honum og gripu fram í
með hrópum og köllum, virtist undir
lok ræðunnar hafa snúist hugur. Gor-
batsjov lagði þunga áherslu á að
flokkurinn yrði að breytast eins og
þjóðfélagið og að tími valdaeinokunar
kommúnista væri liðinn. Ef flokkur-
inn skildi þetta ekki myndu önnur öfl
ýta honum til hliðar.
í upphafi 28. þings kommúnista virt-
ust harðlínukommúnistar ætla að
safha liði og reyna að hrekja Gorbat-
sjov og stjóm hans ffá völdum og
sagði Gorbatsjov sjálfur fyrir þingið
að ef til vill yrði hann ekki næsti leið-
togi sovéska kommúnistaflokksins.
Þótt Gorbatsjov hafi nú tekist að
sveigja flokkinn til hlýðni við sig þá
steðja nú ný vandamál að honum og
Bandaríkjastjóm reyndi á mánudag
að draga úr áhyggjum Tyrkja vegna
nýs herstöðvarsamnings Bandaríkj-
anna og Grikklands. Bæði Grikkland
og Tyrkland era í NATÓ en Tyrkir
óttast að samningnum sé beint gegn
þeim. Bandaríkjamenn sögðu hins
vegar í gær að herstöðvasamningur-
inn væri í fullu samræmi við stefnu
og markmið NATÓ og að sögn Ri-
chards Boucher, talsmanns banda-
rísku ríkisstjómarinnar, er honum þar
af leiðandi ekki beint gegn neinu
kommúnistaflokknum. í dag ætla
kolanámumenn í Sovétríkjunum að
fara í eins dags verkfall og krefjast
þess að Sovétstjómin segi af sér. Þeir
kenna henni um versnandi lífskjör og
þeir vilja að eignir sovéska kommún-
istaflokksins verði þjóðnýttar og
stjóm hans og ítök í verkalýðsfélögum
verði afhumin.
öðra ríki í NATÓ. Boucher sagði að
Bandaríkjstjóm væri mjög ánægð
með nýgerðan samning sinn við
Grikki sem boðaði áframhaldandi
samvinnu þjóðanna sem gagnast
hefði báðum aðilum.
Ný íhaldsstjóm Grikklands og
Bandaríkjastjóm undirrituðu samn-
ing í Aþenu sem gilda á í átta ár.
Samkvæmt honum fá Bandaríkja-
menn að reka áfram herstöðvar sínar
i landinu en Grikkir fá hergögn í
skiptum að verðmæti eins milljarðs
Pólland:
Bændur
búast
til mót-
mæla
Reiðir bændur í Póllandi bjugg-
ust í gær til mótmæla gegn ríkis-
stjóm Mazowiecks forsætisráð-
herra Póllands. Þeir ætluðu að
stöðva umferð um vegi í dag og
mótmæla með því landbúnaðar-
stefnu ríkisstjómarinnar. Tals-
maður bændahluta Samstöðu-
hreyfingarinnar sagði að nefndar-
menn í 49 héraðum Póllands væra
búnir undir aðgerðir til að stöðva
umferð um helstu hraðbrautir
landsins í tvo tíma frá hádegi í
dag, miðvikudag. Þessar aðgerðir
myndu verða þrátt fyrir hótanir
forsætisráðherrans Mazowieckis
um að beita lögregluvaldi.
Þessi mótmæli era alvarlegasta
ógnunin til þessa gegn tíu mánaða
gamalli ríkisstjóm Mazowieckis
en tilraunir hans til að hefta verð-
bólgu, koma á ftjálsum markaði
og endurreisa efnahaginn hafa
leitt til mikils harðræðis í Pól-
landi. 40% samdráttur hefur orðið
í neyslu landbúnaðarvara og
margir bændur óttast gjaldþrot.
Leiðtogi bænda sagði að ríkis-
stjómin hefði ekki orðið við ítrek-
uðum kröfum þeirra og þótt vega-
tálmar væra ólöglegir væra þeir
nauðsynlegir til að draga athygl-
ina að vandamálum bænda.
Ríkisstjómin segir að allt of
kostnaðarsamt sé að verða við
kröfum bænda sem myndu eyði-
leggja efnahagsáætlun stjómar-
innar.
Bandaríkjadala. Tyrkir báðu Banda-
ríkjamenn um skýringar á þessum
samningi og sögðu að auðvelt væri
fýrir Grikki að misnota nýfengin
vopn sín. „I yfirlýsingum grískra
embættismanna er gefið í skyn að
nota eigi vopnin til að efla vamir
gegn Tyrkjum," sagði í skeyti utan-
ríkisráðuneytis Tyrkja. Þar sagði að
það væri vitleysa og ósamkvæmni i
því að leita eftir öryggi hjá einu NA-
TÓ ríki til að veijast öðra NATÓ ríki.
Engin hátíðahöld:
Frakkar minnast
Vichy-stjórnar
í gær voru 50 ár Hðin frá því að hertekið norðurhluta Frakklands hinum 84 ára gainla Petain fullt
Vichy-stjórnin var mynduð í og franskir herir beðið mikið af- umboð til valda. Aðeins 80 þing-
Frakkiandi. Hún stjórnaði suöur- hroð. Dagsins í gær var ekki menn greiddu atkvæði á móti en
héruðum Frakklands og starfaði minnst að ððru leyti en því að lítil 16 sátu hjá.
með nasistum í seinni heimsstyrj- athðfn var haldin í borginni Mchy Petain var bershöfðingi og naut
ðldinni. Fyrir þremur vikum þar sem þrir eftirlifandi þing- vinsælda fyrir striðsafrek í fyrri
fognuóu Frakkar því meó raiklum menn voru viðstaddir sem voru beimsstyrjölden ílokseinnastriðs
hátíðahðldum að 50 ár voru liðin andsnúnir Vichy stjórninni á sín- var hann dæmdur tíl dauða fyrir
frá því að hershðfðínginn Charles um tfrna. Fyrir 50 árum komu 569 landráð. Dómnum var siðar
De Gaulle hvatti Frakka í út- franskir þingmenn s'aman i somu breytt í ævilangt fangelsi og hann
varpsávarpi til að grípa til vopna borg og samþykktu með yfirgnæf- dó í júlí 1951. t
gegn Þjóðverjum. Þeir hðfðu þá andi meirihluta atkvæða að veita
Tyrkir og Grikkir, félagar okkar í NATÓ, óttast hvor annan:
Herjum NATO ekki beint
gegn öðrum NATÓ ríkjum