Tíminn - 11.07.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 11. júlí 1990
Miðvikudagur 11. júlí 1990
Tíminn 9
ti:
Meira bákn, minni peningar
Miklar sviptingar hafa veríð undanfarin ár í húsnæðiskerfinu. Hvert lánafýrir-
komulagið hefur tekið við af öðru, flárhagsaðstoð ríkisins til húsbyggjenda og
þeirra sem standa í íbúðarkaupum gefið nýtt nafri á hartnær hveiju ári,
greiðslufyrirkomulagi breytt og svo mætti áfram telja. Erfitt hefur reynst að
henda reiðurá öllum þessum breytingum og íbúðarkaupendureru margir hveij-
ir orðnir þreyttir á þessum hringlandahættí. Sumir hika jafnvel við að leggja út í
frumskóg kerfisins af ótta við að týnast eða missa allt í einu allar þær forsend-
ur sem lagðar voru til grundvallar húsnæðiskaupum þeirra með tilkomu nýrra
breytínga kerfisins. Þegar altt er tekið saman sést að heildarframlag ríkisins til
húsbyggjenda og kaupenda hefur lækkað um þriðjung á aðeins tveimur árum.
„Verkalýðsforystan er að vonum ekki
mjög hrifm, hvorki af óstöðugleika kerf-
isins né því hve fjárffamlög hafa dregist
saman," sagði Ásmundur Stefánsson for-
seti Alþýðusambands íslands. Hann sagði
i samtali við Tímann að kenna mætti nið-
urskurði ríkisins á fjárframlögum um
langan biðtíma í húsnæðiskerfmu. Telur
hann ólíklegt að íslendingar geti að
óbreyttu máli framhaldið þeirri sjálfs-
eignarsteíhu í húsnæðismálum sem við
höfúm búið við á undanfömum ámm.
Þá hefúr Reykjavíkurborg verið synjað
um ffamkvæmdalán vegna byggingar fé-
lagslegra þjónustuíbúða fyrir aldraða og
telur borgarritari það benda til að húsnæð-
iskerfið sé brostið.
Framlög ríkisins í byggingar-
sjóö nærri dottin upp ffyrir
Töluvert hefur verið rætt um vexti af
lánum Byggingarsjóðs ríkisins, hvort þeir
skuli hækka og hvort sjóðurinn geti stað-
ið undir sér. Jafhffamt hafa verið ræddar
breytingar á fyrirkomulagi greiðsla til
húsbyggjenda sem nú eiga að fara í gegn
um skattkerfið. Lítið hefur hins vegar ver-
ið rætt um heildarfjárffamlög ríkissjóðs
til hjálpar húsbyggjendum og íbúðar-
kaupendum.
Ef litið er á ffamlög ríkissjóðs til Bygg-
ingarsjóðs ríkisins kemur í ljós að árið
1986 var samkvæmt fjárlögum veitt 1,3
milljörðum til sjóðsins. Framreiknað
samkvæmt lánskjaravísitölu júlímánaðar
hvors árs er þama um að ræða rúma 2,5
milljarða króna á núvirði. Árið eftir var
upphæðin tæpir 1,7 milljarðar á núvirði
og síðan drógust ffamlög hratt saman. Ár-
ið 1988 var um að ræða framlag upp á
rúman 1,5 milljarð á núgildandi verði og
1989 rúmar 629 milljónir. í ár 1990 er
gert ráð fyrir að aðeins verði veitt 50
milljónum i sjóðinn. Þama er um gífur-
legan samdrátt að ræða. Því hefur verið
svarað til að í stað þess að fara gegn um
Byggingarsjóð ríkisins komi nú aðstoð til
húsbyggjenda og - kaupenda í gegn um
skattkerfið. Sé skattkerfið hins vegar at-
hugað sést að heildaraðstoðin hefur dreg-
ist mikið saman.
Hvaö fer raunverulega
í gegn um skattinn?
Hjá ríkisskattstjóra fengust þær upplýs-
ingar að erfitt væri að átta sig á greiðslum
til húsbyggjenda á ámnum ‘86-’87 því
þar væri um að ræða framtalin vaxtagjöld
sem kæmu til ffádráttar við greiðslur
skatta. Hve mikið af ffádrættinum hefði
nýst væri ekki vitað.
Árið 1988 urðu þær breytingar á kerfinu
að í stað vaxtagjalda kom vaxtaafsláttur
til sögunnar. Afslátturinn miðaðist við
vaxtagjöld og nýttist á svipaðan hátt og
persónuafsláttur gerir nú. Þar fyrir utan
komu húsnæðisbætur fram á sjónarsviðið.
Framreiknaður vaxtaafsláttur og húsnæð-
isbætur ársins 1988 jaftigilda á núvirði
tæpum 1,5 milljörðum. Á árinu 1989 hélst
þetta kerfi óbreytt og samsvarandi upp-
hæð fyrir það ár em tæpir 1,8 milljarðar.
En hvað gerðist síðan á þessu ári? Kerf-
inu var breytt rétt eina ferðina. Þannig að
nú er um að ræða vaxtabætur sem fyrst
fara inn í rikissjóð og em síðan greiddar
út þaðan auk húsnæðisbóta. í heild er gert
ráð fyrir að þama verði um að ræða rúma
tvo milljarða króna.
Hvað stendur efftir sem
heildargreiöslur ríkissjóðs?
Eftir stendur að fjárhagsaðstoð ríkisins í
heild til húsbyggjenda og kaupenda hefúr
dregist gífúrlega mikið saman á örfáum
ámm. Samkvæmt núvirði vantar töluvert
uppá (500 milljónir) að greiðslur ríkis-
sjóðs í formi vaxtabóta og húsnæðisbóta
nemi byrjunargreiðslu til Byggingarsjóðs
ríkisins á árinu 1986. Þá stendur eftir sú
upphæð sem á því ári fór í gegn um skatt-
kerfið en erfitt er að henda reiður á. Á
móti koma síðan 50 milljónimar sem á
þessu ári fara í Byggingarsjóð.
Sé dæmi tekið af árinu 1988, þar sem
tölur þess árs liggja fyrir, sést að munur á
heildar Qárhagsaðstoð ríkisins til hús-
byggjenda og kaupenda hefur á tveimur
ámm dregist saman um tæpan milljarð sé
miðað við núgildandi verðlag. Þannig
námu greiðslur bæði í Byggingarsjóð og
í gegn um skattkerfið rúmum 3 milljörð-
um framreiknað árið 1988 en gert er ráð
fýrir rúmum tveimur milljörðum á þessu
ári.
Eftir
Jóhönnu
Kristínu
Bimir
Langur biðtími
vegna niðurskurðar
„Þegar samið var um húsnæðiskerfi 1986
áætluðu sérfræðingar að einn milljarð
þyrfti á ári til að kerfið gengi upp. Sú upp-
hæð samsvarar tveimur milljörðum í dag.
í öllum forsendum var gert ráð fyrir að rik-
ið stæði við sín ffamlög en það hefúr ekki
verið gert. Það má spyrja að því hvaða þátt
niðurskurður á ríkisffamlögum eigi í biðl-
istanum sem húsnæðiskerfið stendur
ffammi fyrir. En svarið er væntanlega að
Á aðeins tveimur ámm hefúr flárhagsaðstoð ríkisins til húsbyggjenda og kaupenda veríð skorín niður um þríðjung.
hægt hefði verið að veita tvö þúsund lán
fyrir það sem vantar upp á að rikið hefði
haldið því lágmarki sem miðað var við í
upphafi“ sagði Ásmundur Stefánsson.
Hann sagði niðurskurð ekki aðeins hafa
sett eiginfjárstöðu sjóðsins í vandræði,
„heldur hefúr hann einnig stuðlað að
auknum biðtíma í húsnæðiskerfinu. Þessu
til viðbótar hefúr verið tekið af almenna
húsnæðiskerfinu fé og sett í húsbréfakerf-
ið. Ef ríkið hefði staðið við sitt og gamla
kerfið fengið að ganga þá væru þessi mál í
þokkalegu jafnvægi í dag.
Að mínu viti er ekki líklegt að viðget-
um haldið uppi þeirri sjálfseignarstehu í
húsnæðismálum sem við höfúm búii við
án þess að um almennt framlag þes; op-
inbera sé að ræða. Eg tel að ákvarðínir í
þá vem að brjóta almenna kerfið nður,
og er þá ekki að vísa til skýrslunnanýju
heldur niðurskurðar og yfirfærslu fjár-
magns af almenna kerfinu yfir á hús-
bréfakerfið, sé verið að stefna lágtikju-
fólki í vandræði.“ Ásmundur sagðilág-
tekjufólk hafa getað bjargað sér í gamla
kerfinu en ætti nú ekki annan kost en fé-
lagslega kerfið.
Taldi hann jaftiframt ólíklegt að félags-
lega kerfið gæti aflað sér nauðsynlegs
fjármagns á almennum markaði í sam-
keppni við ríkisskuldabréf, fasteignaverð-
bréf og fleira. „Eg held að mjög hættuleg
skref hafi verið tekin. Það er einnig mjög
slæmt og mjög alvarlegur hlutur að menn
viti aldrei að hverju þeir ganga í almenna
kerfmu“ sagði Ásmundur er hann var
spurður um óstöðugleika kerfisins á síð-
ustu ámm.
Tvíborgaðir vextir?
Því hefúr verið haldið fram að núverandi
kerfi nýtist betur þeim lægst launuðu en
gamla húsnæðiskerfið. Timinn ræddi við
Stefán Ingólfsson verkffæðing, sem um
árabil vann m.a. að skýrslugerðum um
húsnæðismál fyrir fyrrverandi og núver-
andi félagsmálaráðherra, um úttekt á
stöðu Byggingarsjóðs ríkisins og tillögur
Timamynd: Ami Bjama
um úrbætur m.a. umdeilda tillögu um að
hækka vexti sjóðsins bæði af nýjum lán-
um og einnig af þeim lánum sem veitt
hafa verið allt ffá árinu 1984 eins og
heimilt er í skilmálum allra lána Bygging-
arsjóðs ffá þeim tíma. Sér í lagi hver áhrif
vaxtahækkun hefúr á stöðu húsbyggj-
enda.
„Persónulega hef ég verið hlynntur nið-
urgreiðslu á vöxtum og skattaaðstoð að
auki fýrir þá sem eru að kaupa sína fýrstu
íbúð. En úr því að á annað borð er búið að
samþykkja húsbréfakerfi með háum vöxt-
um og að greiða vaxtabætumar gegn um
skattkerfið þá verður að ganga þannig ffá
málum að þessi húsnæðismarkaður sé
heilsteyptur. Að það séu t.d. ekki skildar
eftir einhveijar gamlar sporslur sem hægt
er að versla með eins og nú er gert í tals-
verðum mæli,“ sagði Stefán.
Hann sagði að alveg ffá því að húsbréfa-
kerfið var kynnt hefði honum sýnst for-
senda fýrir því að það virkaði svo að vext-
imir yrðu jafn háir í báðum kerfunum.
„Því að hækka vexti aftur í tímann fýlgir
sá ókostur að fýrri forsendur fýrir íbúða-
kaupum breytast. Nú er hins vegar fúllyrt
að fyrir þá sem em að kaupa íbúð í fyrsta
skipti þá jafni vaxtabætumar út muninn á
lægri vöxtum í eldra lánakerfinu og hærri
vöxtum í húsbréfakerfinu. Séu þær fúll-
yrðingar réttar þá á vaxtahækkun á eldri
lánum ekki að breyta meim fyrir þann hóp
sem fékk þessi lán heldur en fyrir hina
sem eiga eftir að kaupa og vísað er á hús-
bréfakerfið“.
Stefán bendir á að eitt atriði hafi ekkert
komið til umræðu i sambandi við vextina
— þ.e. hina miklu verslun með þessi hag-
stæðu eldri lán úti á fasteignamarkaðnum
(ennþá?). „Það er ekki eðlilegt að aðilar
sem fengu þessi lán á lágum vöxtum geti
nú verslað með þau fyrir háar fjárhæðir.
Sá sem yfirtekur 4,5 millj.kr. lán og borg-
ar fyrir það 500 þús.kr. (með hærra kaup-
verði íbúðar en ella) er í raun og vem að
borga 500 þús. kr. fyrirframgreidda vexti.
Þessir 500 þús. kr. fyrirffamgreiddu vext-
ir koma hins vegar hvergi ffam sem vaxta-
greiðslur hvorki á skattffamtali eða annars
staðar. Þetta verður því mjög óhagkvæmt
fyrir þá sem kaupa notaðar íbúðir á hærra
verði vegna yfirtekinna gamalla lána með
lágum vöxtum, gagnvart skattinum. Því
þeir fá þá minni vaxtabætur en ella“.
Auk þessa segir Stefán þetta fólk taka
stóra áhættu með slíkum kaupum. Vem-
legar líkur megi telja á því að vextir þess-
ara eldri lána verði hækkaðir fyrr eða síð-
ar eins og heimild er fyrir í lánssamning-
unum. Fólk sem kaupir þessi lán, stund-
um fyrir fyrir stórfé, tekur samkvæmt
þessu þá áhættu að þurfa i raun að tví-
borga sömu vextina.
Húsnæöiskerfiö brostiö?
Fjöldi manns er ekki par hrifinn af þessu
nýja kerfi og ffamgangi mála þar að und-
anfömu. Má þar meðal annarra nefna
ráðamenn borgarinnar. „Við sóttum um
ffamkvæmdalán í nóvember vegna bygg-
ingar íbúða fyrir aldraða við Lindargötu.
Nú í vikunni fengum við það svar að
beiðninni væri hafnað þar sem Húsnæðis-
stofnun hefði ekki peninga“ sagði Jón G.
Tómasson borgarritari í samtali við Tím-
ann.
Þá var einnig sótt um lán vegna bygging-
ar dagvistunar fyrir aldraða. „í það getum
við fengið 1,8 milljón á þessu ári. Þetta er
ekki nema brotabrot af kostnaði ársins
samkvæmt þeim áætlunum sem við höf-
um gert og unnið eftir. Þetta er nýtt við-
horf sem þama hefúr skapast. Þegar bygg-
ing félagslegra þjónustuíbúða fyrir aldr-
aða fær synjun um framkvæmdalán virð-
ist húsnæðiskerfið vera brostið“ sagði
Jón.
Í#SI