Tíminn - 13.07.1990, Page 6

6 Tíminn
Föstudagur13. júlí 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsímar. Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaöaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sigur Gorbatsjovs
Þegar þing Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
hófst fyrir 11 dögum í Moskvu, þar sem mættir
voru hátt á fímmta þúsund fulltrúa, voru ýmsar
getgátur í heimsfréttum um hvemig Gorbatsjov
flokksformanni og forseta Sovétríkjanna myndi
vegna á þinginu.
A það var bent að Kommúnistaflokkur Sovét-
ríkjanna deildist meira og minna í skoðanahópa.
Talað er um „harðlínumenn" undir forystu Lígat-
sjovs og „róttæka umbótasinna“ sem Jeltsín
stjómar og jafnvel fleiri minnihlutahópa sem
hver um sig boðar sína steínu í málefnum flokks
og ríkis. í miðju þessarar ólgu í kommúnista-
flokknum stendur síðan Gorbatsjov með sitt lið
og er þá heiðraður með nafnbótinni miðjumaður
og stuðningsmenn hans miðjufólkið í flokknum.
Að sjálfsögðu á þessi fráeðilega niðurröðun inn-
an flokksins í flokksbrot og skoðanahópa við ým-
is rök að styðjast. Ekki er vafi á því að atkvæða-
miklir mælskumenn á borð við Jeltsín og Lígat-
sjov, sem tala þó sinn í hvora áttina, safna um sig
liði og skoðanabræðmm. Þeir nota sér auðvitað
málfrelsið til þess að koma skoðunum sínum á
framfæri og bjóða sig fram til embætta eins og
Magnús L. Sveinsson, formaður
Ver/Junarmannafélags Reykja-
víkur. ritar greiu í málgagn fó-
bann vekur aibygli á ad fóiki sem
koroið er á og yfir mldjan aldur
sé i vaxaodi mæli sagt upp störf-
um. Hér er oft um að ræða fólb
sem unnið hefur í áratugi hjá við-
komandi fyrirtx’ki, að sögn
Magnúsar, og hefur skilað því
góðu starfi.
Uppsagnir mið*
aldra fólks
Orðréll segir Magnús f... Svelns-
son: „Vess verður nú oftar vart
aö við cndurskipulagningu fyrir-
tækja eða við samruna fyrir-
tækja, er fólki, sem kornið er á
eða yfir miðjan aidur, sagt upp en
yngra fólk heldur sinum störfum.
Það bcfur reynsl rojög erfitt fyrir
þella fólk að fá vinnu og erfið-
leíkar þess eru mjög mikltr, ekki
bara fjárhagslega, hefdur hin sál-
rænu vandamál sem þessu fylgja
og i mörgum tiifellum mikil ulð-
uriæging, ekki sist hjá fólki sem
af trúmennsku og skvidurækni
hefur í árafugi, i sumum tilfellum
aOa sína starfsævi, þjónað við-
komandi fyrirtækL Vað segir sig
sjálfl að það hlýlur að vera mikið
áfati fyrir slíkf fólk aö taka við
uppsögn bjá fS rirtækinu sem það
hefur þjónaó af trúmennsku svo
lengi, en er nú ekki lengtir „hæftM
i starfi vcgna þcss að það er kotn-
ið á roiðjan aidur.u
Ailir hljóta að verða sammála
Magnúsi L. Sveinssyni að hér sé
um alvarlegt mái aö ræða sem
uauðsynlegt er aö veita fufia at-
bygli. I»að cr auk þcss rétti vett-
vangurinn til aö ræða mál af
þessu tagi að það sé gert i sfétfar-
Vert er að gcfa sérstakan gautn
þeim orðutn formanns Vcrziun-
armannafciags Reykjavikur að
þessar uppsagnir miðaldra fólks
staudi ekki síst í sambandi við
endurskipulagningu og samruna
fyrirtækja, Út af fyrlr sig er ekki
hægt að hafa á móti endurskipu-
iagningu og fvrirtækjasamruna,
en atvinnurekendur skulda
starfsfóiki sínu ng stéttarfélöguro
skýringu á því, hvers vegna slikri
uppstokkun þarf að fylgja það aö
losa sig viö starísfólk eftír af-
markaöri aldursreglu.
Nýtt misrétti
Mikið er talað um jafnrétti miiii
kynja og skal ekki dregið úr
nauðsyn þess að fylgja þvi fast
eftir, þannig að konur standi
jafnfætís körlutn á vinnumark-
aði. Raunar bendír flest til þess
að kynjajafnréttið, eins og það
hefnr verið boðað, sé smám sam-
an að hljóta viðurkenningu f hug-
um atvinnurekcnda og launþega
og muni smáft og smátt, og jafn-
vel fyrr en margan grunar, sýna
sig í vcrki svo að ekki verður að
fundið.
En er ckki full ásfœða tíl að ólf-
ast, að um lcið og kynjajafnréttís-
stefnan verður viðurkennd f
framkvæmd, að þá upphefjist
misrétti vegna aidurs? Að ýmsu
leyti má ætla að þaft vandatnál
sem formaftur Verziunarmanna-
félags Reykjavtkur er að benda á,
sé upphaf að nýjn misréttí at-
vinnurekenda gagnvart launþeg-
um, aldursmisréttinu. Og ef svo
er, cr tímabært að taunþcga-
hreyfingin fari nákvæinicga ofan
i orsakir þcssa fyrirbæris. Laun-
þegabreyfingin ó aft fá það hreint
upp á yfirborðiö, hvers vegna
fyrirtæki vilja ckki hafii mið-
aldra fóik, scm enn er á besta
sturfsaldri, i vinnu.
Tölvan frá í fyrra
Garri ætiar f sjálfn sér ekki að
gefa neina ailsherjarskýringu á
þessu fyrírhæri i starfsmanna-
haldi. En ekki mun ólíkiega til
getið að hér séu að koma i Ijðs
úhrif hinna uttgu markaðs-
hyggjumanna og tæknikrata,
sem farnir eru að róða stjóríiun*
araðferðum fyrirtækja,
Hjá mörgum þeirra er „upp-
stokkun“ stjömúnar og starfsliðs
nánast trúaratríði, sem endar
auðvitað með fordómaheimsku
gagnvart starfsfóiki, sem er citt-
hvað eldra en þeir sjáifir, Nýkapi-
taiisminn, sem ungir rekstrar-
fræðingar alast upp við í menn-
íngarsnauðum „schoots of busi-
ness adminístration", lýtur að
sjálfsögðu ströngunt lögmálunt
fégróðans, en ekki sfður átrtinaði
á nýjungar í tækni og starfsað.
ferðum, sem fylgir sú sannfæring
að ekki sé hægt að þjáifa nema
ungt fólk tii nýrra starfsaðferða,
að starfsreynsla sé einskis virði á
svo hraðfara breytingartímum í
tækni og vinnubrögðum setu nú
eru, í þeirra augum má allt eins
gera ráð fyrir að starfsreynsla sé
skaðleg, úrelt eins og tölvan frá í
Svo timabært sem það er að for-
ystumenn stéttarfélaga gefi þess-
ari þróun sturfsinannahalds gæt-
ur, munu þeir áreiðanlega reka
sig á, að atvinnurekcndur sjá
„skynsamlegan tílgang“ i því að
lostt sig við fólk sem ekkert á
nema starfsreynslu.

mmmm llllllll VÍTT OG BREITT
Kröfuvana heimamarkaður
fundafrelsið veitir þeim.
í lok flokksþingsins gefst þó á annað á líta en að
fylkingar þessar sæki að Gorbatsjov, svo að hon-
um sé einhver hætta búin um formennsku sína.
Flokksbrotaforingjamir í andstöðu við Gorbat-
sjov sýnast vera mælskari en sem nemur áhrifum
þeirra á hinn stóra þingheim á flokkssamkundu
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna. Reyndar kom
það fram snemma á þinginu að gagnrýnendur
Gorbatsjovs væm máttarminni en fréttir höfðu
gefið í skyn fyrirfram. Þegar upp er staðið eftir 10
daga þing stendur Gorbatsjov með pálmann í
höndunum sem persónulegur sigurvegari í þeirri
valdabaráttu sem á sér stað í flokknum.
Þótt augljóst sé að umbótastefha Gorbatsjovs
hafí ekki borið þann árangur í efnahagsmálum
Sovétríkjanna sem að var stefnt, er hitt jafnvíst að
orðið hefur málfrelsisbylting þar, sem þegar er
orðin mjög áhrifarík. Hin pólitíska ummyndun í
Sovétríkjunum hefur komið meira umróti á þróun
heimsmála en nokkur annar viðburður um ára-
tuga skeið. Forystumaður þessarar ummyndunar
er Mikael Gorbatsjov. Hann á það fyllilega skilið
að vera kallaður velgerðarmaður við lýðræði og
bætta sambúð þjóða í milli. En málfrelsisbylting-
in hefur einnig komið á umróti innan Sovétríkj-
anna, þ.á m. vakið þjóðfrelsiskröfur, sem ekki
verða þaggaðar niður nema með illu. Leiðist Gor-
batsjov út í slíkt væri lokið ferli hans sem vel-
gerðarmanns við lýðræðið. Þá hefði miðjumaður-
inn gerst leiksoppur öfganna.
Margt er skrifað af lærðri þekkingu
um viðskipti og markaðsmál um
þessar mundir og eru samkeppnis-
kenningar sjaldnast fjarri þegar lagt
er út af þeim guðspjöllum.
Eins og í annarri guðfræði er höfúð-
áherslan lögð á að útskýra það yfir-
skilvitlega og deila um keisarans
skegg. En á tímum oíneyslu og
markaðshyggju hlýtur það að vera
skylda hvers manns við sjálfan sig
að reyna að gripa eitt og eitt gullkom
sem hrýtur af vörum postulanna til
að átta sig á því umhverfi sem hann
lifir í, stundum kallað efnahagsum-
hverfi og kvað ekki vera undir
vemdarvæng Júlíusar Sólnes.
Sigurður B. Stefánsson skrifar um
fjármál á fimmtudögum í viðskipta-
kálf Mogga. Hann er svo frábærlega
vel að sér í ftæðunum að oft er hægt
að skilja um hvað hann fjallar í
greinum sínum og hvaða boðum
hann vill koma til skila. Það er sjald-
gæíúr hæftleiki meðal hinna hag-
fróðu og skriftlærðu.
I gær viðraði Sigurður nýjar kenn-
ingar um samkeppnishæfni þjóða í
fimmtudagshugvekju sinni og velti
upp spumingunni um hve sam-
keppnishæfir íslendingar em i ljósi
nýjustu hugmynda um efhið.
Eitt af því sem eflir samkeppnis-
hæíúi út á við er að samkeppni í út-
flutningsgrein sé virk á heimamark-
aði og að þar séu kröfuharðir neyt-
endur, sem tryggja gæði og hæfir
keppinautar halda verði niðri. Sem
sagt: Góð og ódýr vara eða þjónusta
heima fyrir er besta veganestið fyrir
samkeppnina úti í hinum stóra og
harða markaðsheimi.
Sú niðurstaða Sigurðar, að hér á
landi sé ekki kröfúharður markaður
fyrir ftsk, sem hafi áhrif á þá vöm
sem seld er til útlanda. Heimamark-
aðurinn er lítill — en hann hefur
ekki alltaf metið fiskinn mikils, seg-
ir greinarhöfúndur.
Hér er komið að atriði sem bersýni-
lega skiptir miklu meira máli en þeir
sem nýta auðlindimar og ráðslaga
með höndlunina gera sér grein fyrir.
Þótt auðvitað sé margt vel gert í
físksölum erlendis hefur subbuskap-
ur, kæruleysi og vanþekking orðið
til þess að lægra verð fæst iðulega
fyrir fisk en þyrfti að vera. Sam-
keppnin innanlands hefúr stundum
orðið til þess að lækka verðið er-
lendis en ekki hækka, ef kunnáttu-
samlega væri að málum staðið.
Kröfúharður heimamarkaður fyr-
ir fisk er ekki fyrir hendi og hefúr
líklega aldrei verið.
Lengi vel var ftskur á neytenda-
markaði svo ódýr að ekki 'þótti taka
því að gera miklar kröfúr til gæða.
Þegar fiskverð fór að hækka í út-
löndum, þótti einkaeigendum ís-
lensku fiskimiðanna sjálfsagt að
okra á þeim landsmönnum sem éta
físk og eiga engin mið. Samkeppnin
snýst um að selja íslenskum neyt-
endum ftsk á heimaslóðum á ekki
lægra verði en fæst fyrir hann í Par-
fs, London og New York.
Heimamarkaðurinn er hunsaður.
Fyrir nokkm kom upp að lélegri
eldisfiskur var seldur á Islandi en er-
lendis. Það var ekki fyrr en sölu-
mönnum var bent á að Island væri
þriðji stærsti markaður þeirra, að
farið var að vanda meira til gæða
innanlands.
Enginn hörgull er á góðum fisksöl-
um sem vilja selja viðskiptavinum
sínum bestu fáanlega vöm og marg-
ir þeirra stunda mikil næturferðalög
til að ná í nýjan fisk og leggja þessir
einstaklingar oft meira að sér en aðr-
ir til að gæta sóma heimamarkaðar.
Þeir sem ákvarða verðið á fiski á
heimamarkaði em tæpast sam-
keppnishæfir á útflutningsmörkuð-
um samkvæmt skilgreiningu.
Það nær engri átt að verðið á fiski á
innanlandsmarkaði sé hið sama og á
sömu vöm í smásölu í París eða New
York. Eða hvers á þessi örsmái
heimamarkaður að gjalda?
Þeir sem verðleggja soðninguna of-
an í íslendinga em einfaldlega ekki
samkeppnishæfir, sé mið tekið af
auðskiljanlegum kenningum um út-
flutningsmarkaði.
Heimamarkaður sem engar kröfúr
gerir er látinn gjalda offjárfestingar
og fjármagnssóunar og samkeppnis-
greinamar keppast við að vera neðan
við núllið. OÓ