Tíminn - 18.07.1990, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 18. júlí 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR
Ávarp heilbrigðis- og tryggingaráðherra Guðmundar Bjarnasonar við setningu 20. Landsmóts U.M.F.Í.
Heilbrigt líf er mikilvægast
„íslandi allt“, kveðjan sem fyrstu
félagamir í ungmennafélagshreyf-
ingunni tileinkuðu sér, fól í sér
þann anda sem rikti á upphafsárum
hreyfingarinnar og kvað á um til-
gang og hlutverk hennar. Hún var
með sér kraftinn og baráttuviljann
sem bjó í æsku landsins um síðustu
aldamót, gömlu ungmennafélags-
kynslóðinni, sem átti sinn stóra þátt
í því að gera ísland að fijálsu og
fullvalda ríki. Ætíð síðan, í u.þ.b.
heila öld, hefur þessi sami andi
svifið yfir vötnunum og mótað
starfsemi þessara samtaka.
Undir kjörorðinu „Ræktun lýðs og
lands“ hefur Ungmennafélag ís-
lands síðan unnið að vexti og við-
gangi lands og þjóðar og lagt
áherslu á að þroska og þjálfa hið já-
kvæða og góða i fari hvers einstak-
lings til að gera hann að virkum,
ábyrgum og dugandi þjóðfélags-
þegni.
Ungmennafélagshreyfingin er
blönduð hreyfing með fjölþætta
starfsemi og margvísleg viðfangs-
efhi þar sem fjöldaþátttaka er höfð
að leiðarljósi.
Þótt íþróttir beri e.t.v. hæst eru
margvísleg félags-, menningar- og
umhverfismál einnig verulegur
hluti af starfsemi samtakanna.
Landsmót U.M.F.Í. skipa ákveð-
inn sess í hugum landsmanna allra
og eru áreiðanlega eftirminnileg
öllum þátttakendum, bæði kepp-
endum og gestum, enda hápunktur
starfsins og einhveijar viðamestu
samkomu sinnar tegundar, bæði
hvað fjölbreytni og skipulag varðar.
Landsmótin hafa einnig orðið mik-
ilvæg hvatning þeim byggðalögum
og héruðum þar sem þau hafa verið
haldin, til að byggja upp glæsileg
mannvirki til íþrótta- og tóm-
stundaiðkana. A það ekki síst við
hér í Mosfellsbæ þar sem byggt
hefur verið af stórhug og myndar-
brag.
Arið 1946 fór ég í fyrsta sinn á
landsmót, sem þá var haldið að
Laugum í Suður-Þingeyjarsýslu, þá
að vísu aðeins 2ja ára. Síðan hef ég
verið gestur á mörgum landsmótum
og fylgst með hinu mikilvæga starfi
U.M.F.I. — einkum þó undanfarin
tvö ár vegna samstarfsverkefhis
Ungmennafelags íslands, íþrótta-
sambands íslands og Æskulýðsráðs
rikisins við heilbrigðisyfirvöld um
„Heilbrigða lífshætti æskufólks".
Fyrir þessa samvinnu vil ég þakka
sérstaklega, enda hefur hún verið
bæði ánægjuleg og áhugaverð. Við-
fangsefnið hefur verið forvamar-
starf eða heilsuhvatning með það að
markmiði að vekja einstaklinginn
til vitundar um ábyrgð á eigin
heilsu og hvað hann getur haft mik-
il áhrif á líðan sína i nútíð og fram-
tíð með daglegri breytni.
Ég tel þetta verkefhi, þessa heilsu-
hvatningu, falla vel að stefhu og
hugsjónum ungmennafélagshreyf-
ingarinnar og er það undirstrikað á
margvíslegan hátt á landsmóti
þessu, m.a. með útgáfu veggspjalda
með svohljóðandi ábendingum:
„Betra líf — með hollri hreyfingu,
betra líf — með hollum mat, betra
líf — án reykinga, betra líf — án
áfengis. Á hveijum degi þarft þú
bæði að velja og hafha. Miklu máli
skiptir hvað þú velur því að hver
ákvörðun getur haft áhrif á það
hvemig líf þitt verður. Heilbrigt líf
er það mikilvægasta sem þú getur
valið þér, þín vegna og þeirra sem
þú umgengst.“
Þessi hvatningarorð minna okkur
einnig á hversu veigamiklu hlut-
verki hið öfluga félagsstarf ung-
menna- og íþróttahreyfinganna í
landinu gegnir sem hollur og heil-
brigður starfsvettvangur til að forða
Keppendur í einu af mörgum landsmótshlaupum.
Tímamynd Pjetur
æskunni ffá því að lenda á glapstig-
um fíkniefna og eiturlyfja. Nýlegar
athuganir á íþróttaiðkun og heilsu-
fari ungmenna, sem ífamkvæmdar
hafa verið að ffumkvæði heilbrigð-
isráðuneytisins og skólayfirlæknis í
samvinnu við Háskóla íslands, sýna
að íþróttaiðkun, hreysti og vellíðan
fara saman. íþróttaiðkun unglinga
virðist hafa mjög jákvæð áhrif á
lifnaðarhætti og heilsu þeirra. Nið-
urstöður þessara athugana sýna að
áfengisnotkun og reykingar em fá-
tíðari meðal þeirra unglinga sem
stunda íþróttir. Auk þess kvarta
íþróttaiðkendur síður undan þreytu
og sálrænni vanlíðan á borð við
kvíða og þunglyndi og telja sig al-
mennt heilsuhraustari en jafnaldrar
þeirra sem ekki era virkir þátttak-
endur í íþróttum. Starf ungmenna-
félagsins hefur því mikilvægt upp-
eldislegt gildi.
Ég vil leyfa mér að taka undir með
forseta íslands í viðtali við Skin-
faxa er hún segir: „Stórkostlegasta
fjárfesting þjóðfélagsins er að fjár-
festa í æsku landsins. Við geram
það með menntun, ffæðslu, ræktun
og síðast en ekki síst með kær-
leika.“
Ég vænti þess að þetta 20. lands-
mót U.M.F.Í. fari ffam í sönnum
ungmennafélagsanda og óska ung-
mennafélagshreyfingunni ham-
ingju og heilla i sínu mikilvæga
starfi við „ræktun lýðs og lands“.
Guömundur Bjamason heil
brigðisráöherra.
Elva Björg Pálsdóttir, Þingeyri:
Jóni Sigurðssyni mega
íslendingar aldrei gleyma
Jón Sigurðsson var fæddur á
Hrafnseyri við Amarfjörð 17. júní
árið 1811. Foreldrar hans vora þau
Þórdís Jónsdóttir ffá Holti í Önund-
arfirði og sér Sigurður Jónsson,
prestur á Hrafhseyri. Jón eyddi
flestum æskuárum sínum á Hraíhs-
eyri þar sem sér Sigurður kenndi
syni sínum til stúdentsprófs. Náms-
greinamar vora: Latina, latneskur
stíll, griska, danska, danskur stíll,
íslenskur stíll, hebreska, biblíu-
ffæði, trúarbragðaffæði, saga,
landaffæði og algebra. Jón stóð sig
vel við lærdóminn og var mjög
áhugasamur nemandi. Snemma á
unglingsáram tók Jón að sér að gera
almanök fyrir sveitunga sína. Árið
1829 var Jón orðinn fullnuma og
var því sendur til Reykjavíkur til
þess að taka stúdentspróf. Dóm-
kirkjupresturinn í Reykjavík próf-
aði Jón og útskrifaði hann með af-
burðalofi. Eftir stúdentspróf vann
Jón um stund hjá Steingrími Jóns-
syni biskupi og notaði Jón sér mjög
bókasafnið sem biskup átti sér til
ffæðslu.
Jón sigldi til Kaupmannahafnar ár-
ið 1833 og ætlaði sér að læra mál-
ffæði og sögu við háskólann þar en
þar sem áhugamál hans urðu mjög
tímaff ek var minna úr námi og sneri
Jón sér þá alfarið að áhugamálun-
umj sem vora rannsóknir, hagffæði
og stjómmál. Á Reykjavíkuráran-
um bjó Jón hjá foðurbróður sínum,
Einari Jónssyni, en hús hans stóð
þar sem nú er svokallað „Hallæris-
plan“. Kynntist Jón þar heimasæt-
unni, Ingibjörgu Einarsdóttir, og
bundust þau heitum áður en Jón
sigldi út. Þau giftust síðan 4. sept-
emberárið 1845.
Á þessum áram jukust afskipti
Jóns af stjómmálum til mikilla
muna og beitti hann sér fyrir stofn-
un nýs blaðs ásamt fleiri Islending-
um í Kaupmannahöfh. Hlaut það
nafnið Ný felagsrit og leit það dags-
ins ljós árið 1841. Arið 1844 var
Jón kosinn á þing fyrir Isafjarðar-
sýslu og hlaut hann 50 atkvæði af
52 alls. Jón barðist fyrir því að
þingstaðurinn yrði í Reykjavík, en
meirihluti þjóðarinnar mun hafa
hallast að Þingvöllum, hinum foma
þingstað. Jón Sigurðsson var ffam-
sýnn í þessu eins og fleira. Jón
barðist einnig fyrir kosningarétti
kvenna og fengu þær hann árið
1915.
Svokallaður þjóðfundur var hald-
inn i sal Menntaskólans í Reykjavík
1851. Var þar heiftarriffildi sem
snerist aðallega um nýja stjómar-
skrá handa íslendingum, en Trampe
greifa, sem stjómaði fundinum,
leist ekki á blikuna því hann taldi að
konungur Dana vildi hafa ísland í
greipum sér. Þegar Trampe greifi
sleit snögglega fundinum, stóðu
þjóðfundarfulltrúar íslendinga upp,
undir forystu Jóns Sigurðssonar, og
sögðu flestir einu hljóði: „Vér mót-
mælum allir.“ Urðu þetta endalok
fundarins, enda hafði Trampe greifi
danskan herflokk við höndina sér til
trausts og halds.
Á þessum áram var mikið að ger-
ast og er skemmst ffá því að segja
að verslun við Island var gefin fijáls
öllum þjóðum 1. apríl 1855, en
þetta var eitt af aðalbaráttumálum
Jóns Sigurðssonar.
Lengi hafði Jón haft áhuga á land-
búnaði og hvatti hann landa sína
óspart til að efla þessa grein, svo og
fiskveiðar og iðnað. Jón hjálpaði
fólki mikið, t.d. útvegaði hann
mönnum skólavist og aðstoðaði þá
fjárhagslega og var stunduð bú-
ffæði og ýmsar aðrar námsgreinar
Jón Sigurösson.
af áhuga.
Eitt mál sem olli miklum deilum
hér snerti einmitt landbúnaðinn.
Það var fjárkláðinn mikli árið 1855.
Fjárkláðinn barst með enskum kyn-
bótahrútum á þessum áram, sýkin
barst fljótt út og drap sauðfé unn-
vörpum. Fjárkláði hafði áður borist
til landsins og þá verið útrýmt með
niðurskurði. Vildu nú ýmsir fara
nýja leið og Iækna kláðann með
böðun. Jón Sigurðsson og danska
stjómin fylgdu nýju stefnunni, því
þeir töldu að niðurskurður hins
sýkta fjár yrði til stórtjóns, en Al-
þingi mælti með niðurskurði þrátt
fyrir andmæli Jóns. En Jón fékk
fjármuni til lækninga og baðaði,
ásamt dönskum yfirdýralækni, allt
fé í Sunnlendingafjórðungi sumarið
1859 og var um haustið talið að
kláðinn hefði verið gerður óskað-
legur. Jón var ekki kosinn forseti
Alþingis þetta ár og var það í eina
skiptið sem hann náði ekki kosn-
ingu og var þar kláðamálinu kennt
um.
Árið 1874 var þjóðhátíð haldin á
Þingvöllum og sótti konungur hana.
Jón kom ekki, þvi honum var ekki
boðið, en var heiðursgestur á hátíð
Islendinga í Kaupmannahöfn. Upp
úr þessu tóku afskipti Jóns af stjóm-
málum mjög að minnka. Heilsan
var farin að bila, enda hafði hann
hvergi sparað sig í baráttunni fyrir
hagsmunamálum landa sinna.
Elva Björk Pálsdóttir.
Hafði hann þá í rúmlega þijá ára-
tugi mótað stefnu og baráttuaðferð-
ir Islendinga í sjálfstæðismálum
þeirra með miklum árangri. Ein-
kunnarorð hans vora: „Eigi víkja.“
Jón á sér viðumefni en það er for-
seti. Aldrei var hann þó forseti ís-
lands heldur Hins íslenska bók-
menntafélags og Alþingis. Þau
hjónin bjuggu í Kaupmannahöfh
megnið af ævi sinni og var heimili
þeirra rómað fyrir gestrisni og höfð-
ingsskap og áttu allir íslendingar
víst skjól hjá þeim þeir þurftu á að
halda.
Jón Sigurðsson dó þann 7. desem-
ber 1879 og kona hans skömmu
seinna það ár, eða 16. desember.
Jón Sigurðsson er maður sem við
íslendingar eigum að muna og vera
stolt af því. Honum er rétt lýst eins
og áletranin á kistu hans var, því
hann var: „Óskabam íslands, sómi
þess, sverð og skjöldur.“
Höfundur var nemandi i 8. bekk i
Grunnskólanum á Þingeyri sið-
astliðinn vetur.