Tíminn - 19.07.1990, Blaðsíða 6
6 Tíminn
Fimmtudagur 19. júlí 1990
Tíininn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarfiokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofun Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Nýjar byrðar á ríkissjóð
Ríkisstjómin hefúr með sérstökum ráðstöfunum
tryggt að verðlagsþróun verður í samræmi við for-
sendur febrúarsamkomulagsins.
Við útreikning framfærsluvísitölu fyrir 1. júlí
kom í ljós að verðlag hafði hækkað meira en geng-
ið var út frá í allsherjarsamkomulaginu. Sú hætta
vofði yfir að verðbólguhjöðnunin yrði ekki nægi-
lega mikil til þess að koma í veg fyrir kaupbætur 1.
september, þar með væri verðbólguskriðan hafin á
nú. Hér var að vísu ekki um stórfelld frávik að
ræða, u.þ.b. 1% frá áætlun, en eigi að síður nóg til
þess að ríkisstjóm og aðilar vinnumarkaðarins
vom sammála um að gera yrði ráðstafanir til þess
að verðlagshjöðnunin stæðist sem allra næst því
sem vera skyldi 1. september.
Eins og bráðabirgðalög ríkisstjómarinnar um
efnahagsaðgerðir nú bera skýrt með sér kom það í
hlut ríkisvaldsins að finna ráð til þess að jafna þetta
frávik í verðlagsþróuninni og taka á ríkissjóð byrð-
amar af aðgerðunum. Það kostar ríkissjóð 350
milljónir króna að standa undir þessum aðgerðum,
enda felast þær allar í því að ríkissjóður og opinber
fyrirtæki slaka á um gjöld og álögur sem hafa áhrif
á framfærsluvísitöluna og verðbólguútreikninga.
Aðgerðimar felast í því að virðisaukaskattur
verður felldur niður á íslenskum bókum 1. septem-
ber, virðisaukaskattur af vinnu við allt viðhald og
endurbætur á íbúðarhúsnæði verður endurgreiddur,
frestað verður hækkun bensíngjalds og afnota-
gjalda síma og ekki leyfð frekari hækkun á afnota-
gjaldi útvarps. Er augljóst að allar þessar meginað-
gerðir snúa beint að ríkisrekstrinum og tæplega
hægt að gera kröfu til þess að meira sé aðgert á
þessu stigi. Ekki er sífellt hægt að höggva í sama
knémnn.
Eins og verða vill þegar efnahagsaðgerðir af hálfu
ríkisvaldsins eiga í hlut flnna ýmsir þeim sitthvað
til foráttu. Við því er ekki mikið að gera nema hvað
í þessu tilfelli em það áhrifamiklir menn, formenn
Vinnuveitendasambands Islands og Alþýðusam-
bands íslands, sem gera svipaðar athugasemdir við
efni bráðabirgðalaganna og telja að aðgerðimar
hefðu mátt vera eitthvað öðmvísi. Nú er e.t.v. ekki
hægt að fortaka fyrir að þeir hafí eitthvað til síns
máls, en varla svo, að ástæða sé til að gera sérstakt
veður út af því, þótt ríkisstjómin hafi ekki treyst
sér til að verða við tillögum þeirra í öllum grein-
um.
Verðbólgan er alvarlegt mein í íslensku efnahags-
lífi sem þjóðarsamkomulag er um að eyða. I því
sambandi verður að hafa hemil á ríkisútgjöldum og
eyða ríkissjóðshallanum. Með efnahagsráðstöfun-
um bráðabirgðalaganna hefur ríkisstjómin þessi
sjónarmið í huga, að fylgja eftir áætlaðri verð-
bólguhjöðnun og leggja ekki meiri byrðar á ríkis-
sjóð en hægt er að komast af með.
GARRI
¥:%¥íí:¥íí:¥íí:::::¥:
Sjávarútvegsráðherra Noregs,
Svein Munkejord úr flokki íhalds-
reanna, er staddur hér á landi í boði
HalldÓrs Ásgrímssonar. Hann lét
þau orð falla á btaðamannafundi
upp við sig hvort þeir sæktu um að-
ild að Evrópubandalaginu, enda
í NoregL
Þjóðaratkvæði 1972
Ekki þarf að rcngja orð hins
norska ráðherra um að umræður
inngöogu i Evrópubandalagið, það*
un af siöur aö pj.'niin skipiLsi í fylg-
ismenn og andstæðlnga sllkrar að*
ildar. Hvað þetta snertir hefur ætíð
verið inikill munur i umræðum <>g
viðhnrfum á íslandi og í NoregL
Allt frá stofnun Elnahagsbanda-
unda árafugnum og í byrjun átt-
unda áratugarins, hatá norskir
ihaidsmenn og haegri kratar vcrið
að prédika norska aðild að Efna-
hags* eða EvrðpubaudalagS. Aðild-
aruodirbúningurinu var kominn
svo langt 1972 að sótt hafði verið
um aðildina, en vegna mikiliar and-
stöðu hjá þjóðinni og innan stjórn-
máiaflokka var ákveðið að hafa
þjóðaratkvæðagreiðslu um máiið.
1972 var stofnun þverpólitískra
samtaka gegn aðildinni.
Ákafi norskra
íhaldsmanna
Margt bendir tíl þcss að sagan frá
1972 sé aö endurtaka sig í NoregL
Ihaldsflokkurinn er kominn á fulla
ferðað heimta aðild Norðmanna að
Evrópuhandaiaginu. Fiokkurinn
álvktaði skýrt og skorinort um af-
og tók ekkert tíliit til þess að Mið-
flokkurinn, sem myndar rikis-
sfjórn með hægri mönnum, er slíku
algeriega andvígur. Aðildaráfcafmn
í íhaidsflokknum hefur þegar vakið
standandi viðræðum Evrópu-
anna (EF'fA), væri ekki annaö cn
„ófullnægjandi miBistig" fyrir
Norðmenn Og Íitíð með það að gera
þegar fram í sækti Má sýnt vera að
norskir ihaldsmenn hafa engan
inni nema sem tröppu npp í dýrð-
arheiminn sjálfan, Evrópubanda-
EB-aðildar. Er þegar faríð að ræða
um
1972 til þess að vinna gegn aðildar-
hugmyndinni. Hefur verið rætt um
að efna til fundar i Ósió í næsta
Kerfisáróöur
Ekki verður því spáð hcr, hvað of-
an n verður í norskum stjórnmál-
um um afstöðu tfl Evrópumáia. Vel
hægri kratar hall meiri hljóm-
grunn hjá kjósendutn nú en var
1972 að því er varðar stefnn i þess-
um málum. Það er þó engan veginn
víst. Norðmenn hafa verið ofurseld-
Íngar í Evrópuumræðunni, þar
:
óformieg samtök
gegn EB- aðild.
mannasamtökum er fólk úr Blhim
þingflokkum nema íhaldsflofckn-
um. Hægri menn iáta engan bflbug
:ia að sameinast um
inálinu og felkii í átkvæðagreiðsl-
mönnurn og hægri krötum tíl ar-
mæðu. l>að sero úrslitum réð un>
þjóðarsamsföðu Norðmanna gegn
fyrírætlunum rikissfjómarinnar
ekki þaðeift að lýsa sfefnu skmi um
nauðsyn þess að Norðmenn gangi í
EB, heldur lýsfu þelr þelrrí skoðun
sinni að stofnun Efnahagssvæðis
Evrópo, sem á að koma upp úr yflr-
beití sér að því að gera nauúsyn
Sfóriðnrekenda að þjóðarnauðsyn,
en þegja dreifða andstöðn gegn
áróðrinum i hel. Norskir EB- and-
sfæðingar mynduöu sterk samtök
fvrir 18-19 árum og unnu sigur á
pólitíska kerfínu. Það er að visu
ekki aiveg víst að sagan endurtaki
sig, þótt reynl: sé að beka sömu að-
fylgjast með hvað úr áformum
norskra EB*andsfæðinga verður,
en þó umfram allt að láta ekki kerf-
eyrunum I svo sfóru ng áhrifariku
máli. Garrí
! VÍTT OG BREITT
.wwa*.waw.m5 w ■ ■ ■ ® B •.•.■.•.•.-.•.w.w.<.w.w.w.w.*.w.w.w.w.-.s-X'X-:-x-x-x»x-x-x-:-X'X'X'X-X'X«x»x»X'X-:-x-x-x-:'X»x*x-x-:-X'X-X'X-x-x-x*x-x-x*x*x-X'X':'X'X-x-:'X"X'X-x»x*x*X'X»x»:'X-x
Rándýrt auraleysi
Ár eftir ár er íslandsmetið í fjölda
gjaldþrota og glataðra fjármuna
slegið. Verslunarráð er farið að
fylgjast með þessum þætti við-
skiptalífsins og skrá afrekin. Á sið-
asta ári töpuðust þrír milljarðar í
viðskiptakröfum vegna fyrirtækja
sem fóru á hausinn og tapaðist mest
í versluninni.
Svo virðist að fyrirtæki taki út vör-
ur hjá öðrum fyrirtækjum og geti
ekki borgað þær og ekki heldur
skilað þeim aftur.
Samkvæmt því sem Tíminn hefur
eftir Verslunarráði er tapinu mætt
með því að hækka vöruverð og eins
og venjulega bitnar kostnaðarsöm
vitleysan á sárasaklausum neytand-
anum. Meðalfjölskylda greiðir 100
þúsund krónur aukalega í herkostn-
að gjaldþrotanna.
Þessir útreikningar eiga aðeins við
verslun og þjónustufyrirtæki sem
skilja eflir sig slóða óreiðuskulda
og sé vel að gáð ættu menn að fara
nærri um hverjir fá að borga þann
brúsa þegar upp er staðið.
Ríki og sveitarféiög verða einnig
af háum upphæðum þar sem opin-
ber gjöld eru oft meðal stærstu
skulda þrotafyrirtækja.
Þar eins og annars staðar verður að
finna borgunarmenn og aðferðin er
sú sama og hjá versluninni, sem
hækkar álagningu til að forðast tap.
Opinberu sjóðimir hækka gjöldin á
þeim sem greiða og auðveldast er
að ná til og eru auðvitað neytendur
vöra og þjónustu og launamenn,
sem oftar en ekki er ein og sama
persónan.
Kenningar á haus
Mikið er leitað að orsökum gjald-
þrota og flest týnt til nema óforsjálni
þrotamanna, kolruglaðar kalkúla-
sjónir fyrirtækja og óbilandi bjart-
sýni lánastofhana á greiðslugetu
þeirra sem stofna til skulda hjá þeim.
Staksteinar Moggans eru ekki i
minnsta vafa um uppruna gjald-
þrotaskriðunnar. Þar var upplýst í
gær, að 900 lögaðilar í Reykjavík
einni hafi beðið um gjaldþrotaskipti
hjá fógeta það sem af er þessu ári,
og eru þær upplýsingar einar sér
hrollvekjandi.
En upphaf og endir hrakfallanna er
sú rikisstjóm félagshyggjunnar sem
nú heldur um stjómartauma. Ríkis-
sjóðshallinn og háir vextir em upp-
haf og endir óstjómar og gjald-
þrota, skrifar pólitískur efhahags-
fræðingur Mogga.
En ekki er lengra síðan en svo að
yngstu menn muna, að þveröfúgar
efhahagskenningar vom bomar
uppi af firjálshyggjunni.
Þegar Ronald ríkti USA og Þor-
steinn á íslandi gerði svosem ekkert
til þótt ríkissjóður væri rekinn með
halla og alfríið í peningamálum
hækkaði vexti upp úr öllum áður
þekktum, löglegum stærðum. Þá
stuðlaði slíkt aðeins að gróða pen-
ingamanna (stundum kallaðir spari-
fjáreigendur) og versluri með aur-
ana varð ábatasamasta iðja sem
stunduð var.
Nú em kenningar fijálshyggjunnar
allt í einu orðnar að því fótakefli sem
stingur félagshyggjunni á hausinn.
Það em fleiri en sósíalistamir fyrir
austan sem fara hvem kollskítinn af
öðmm í hugmyndafræðinni.
Hitt má aftur á móti vel vera rétt, að
gegndarlaus hallarekstur ríkissjóða
og ásókn þeirra í lánsfé valdi óhóf-
legum vaxtahækkunum. En að það
hafi einhver allt önnur áhrif undir fé-
lagshyggjustjóm en hjá boðberum
fijálshyggju byggir tæpast á efna-
hagslegu raunsæi og ætti Moggi að
vanda sig betur í leitinni að orsaka-
völdum gjaldþrotanna miklu.
Loftkastalar
Vissulega er gjaldþrotahrinan
mikla sem ríður yfir þjóðfélagið
áhyggjuefni. En ef fara á að leita að
blórabögglum mætti kannski líta í
átt til þeirra sem sífellt hvetja til at-
hafna og firamtaks, langt ffamyfir
allar skynsamlegar þarfir atvinnu-
greina eða þjónustu og þess lána-
markaðar sem horfir bláeygur eftir
peningum sem honum er trúað fyrir
í loftkastala sem jarðbundnir em í
firmaskrám og veðbókum.
Gjaldþrot er dýrt peningaleysi,
sem kannski er ekki ástæða til að
draga úr á meðan hægt er að láta
neytendur og skattgreiðendur borga
striðsreksturinn.
OÓ