Tíminn - 20.07.1990, Blaðsíða 7

Föstudagur 20. júlí 1990
Tíminn 7
Markaðsvæðing í
sænskum landbúnaði
„teknir úr umferð“, en einnig missir
töluverður fjöldi bænda atvinnuna
við það að býlin eða ífamleiðslu-
einingamar eiga líklega eftir að
verða færri og stærri.
Vonbrigði sænskra
bænda
Á undanfomum árum hefur mikil
umræða verið í Svíþjóð á milli rik-
isvaldsins og samtaka bænda,
Landbmkamas Riksförbund (LRF),
um uppstokkun á landbúnaðarkerf-
inu. Samtökin segjast hafa orðið
fyrir vonbrigðum með nýju lögin
og hafa þau fyrst og ffemst gagn-
rýnt stjómvöld fyrir að fara of geyst
í sakimar á of vægum og óljósum
forsendum. Afleiðingar nýju land-
búnaðarstefhunnar séu miícið til á
huldu og enn riki nokkur óvissa um
hvemig bmgðist verði við fyrirséð-
um afleiðingum. Sænskir bændur
draga mjög í efa að nýsköpun
megni að skapa nægilega mörg at-
vinnutækifæri fyrir bændur og að
atvinnuleysi verði mun meira en
áætlað er. Þá efast margir forystu-
menn bænda um að 5 ára áætlunin
gangi eftir, verði öllum stuðningi
við útflutning hætt. Það geti leitt til
verðhmns á landbúnaðarvörum og
upplausnar í greininni. Enn ffemur
telja margir að siðferðisleg rök vegi
þungt og segja ffamleiðslusamdrátt
siðlausan í matarlausum heimi.
(Fréttatilkynning frá Upplýsinga-
þjónustu landbúnaðarins)
Markmið sænskra stjómvalda að haida aftur af mat-
vöruverðshækkunum. Komyrkju verður líklega hætt á
500 þúsund hektara svæði.
Talið að 10 til 15 þúsund bændur verði atvinnulausir.
Ný landbúnaöar-
stefna
Sænska þingið samþykkti i júní sl.
ffumvarp til laga um róttækar
breytingar á landbúnaðarkerfi Svía.
Þau kveða á um uppstokkun á nú-
verandi fyrirkomulagi, sem á að
draga úr ffamleiðslu og útflutningi
á landbúnaðarvörum, aðallega á
komi og mjólk, auk þess að hvetja
til annarrar landbúnaðarffamleiðslu
en hefðbundinnar, til dæmis skóg-
ræktar. Sænsk stjómvöld segja að
með niðurfellingu á útflutningsbót-
um og framleiðslukvótum eigi að
halda matvömverði í skefjum og
laga sænskan landbúnað að mark-
aðskerfinu. Víðtæk pólitísk sam-
staða náðist á sænska þinginu um
nýju landbúnaðarstefhuna, að und-
anskildum Græningjum. Græningj-
ar telja að nýju lögin bijóti í bága
við stefnu þeirra í umhverfis- og
hollustuvemdarmálum.
13,6 milljörðum
sænskra króna varið
í markaðsaðlögun
Samkvæmt nýju lögunum verður
sænskur landbúnaður aðlagaður
markaðskerfmu á fimm ámm og
ætla stjómvöld að kosta til 13,6
milljörðum sænskra króna á þessu
tímabili. Þessi fimm ára áætlun
miðar að því að draga úr hefðbund-
inni landbúnaðarffamleiðslu og
gera sænskan landbúnað sam-
keppnishæfan við erlendan, auk
þess að laga innlenda ffamleiðslu
að lögmálum ffamboðs og eftir-
spumar. Áætlunin er hugsuð sem
aðlögunartími fyrir landbúnaðinn.
Fénu verður að mestu varið til þess
að: (1) Auðvelda elsta hluta bænda
að komast á eftirlaun. (2) Bæta
bændum það tekjutap sem þeir
verða fyrir þegar ffamleiðsla þeirra
dregst óhjákvæmilega saman sök-
um minni útflutnings. (3) Aðstoða
bændur við að leggja stund á nýjar
búgreinar. Talið er að leggja verði
niður hefðbundinn landbúnað á
a.m.k. 500 þúsund hekturum, eða
sjötta hluta ræktaðs lands í Svíþjóð,
til þess að jafhvægi náist í innlendri
búvöruffamleiðslu.
Ríkisstyrkir fara
beint til bænda sam-
kvæmt nýja kerfinu
Samdráttur í útflutningi á komi
hefur verið einn helsti vandi Svía í
landbúnaði. Lágmarksverð á komi
verður lækkað í áfongum á næstu
árum. Kombændur fá því þegar í
byijun næsta árs bætur, svo verð-
lækkuninni verði ekki svarað með
ffamleiðsluaukningu. Bætumar
verða reiknaðar út ffá flatarmáls-
stærð búanna. Þær lækka einnig
smám saman og verða greiddar
ffam til 1994/95. Fyrir hvem hekt-
ara þar sem hætt verður allri ffam-
leiðslu, verður á hinn bóginn greidd
ákveðin upphæð ffam til 1993/94.
Þá hljóta þeir bændur sem fara út í
skógrækt eða ffamleiðslu sem teng-
ist líffænum orkubúskap sérstaka
styrki ffam til ársins 1996. Enn
ffemur verður samkvæmt nýju lög-
unum hægt að fá styrk til þess að
halda jörðum ffá órækt. Það flokk-
ast undir það að „viðhalda sveita-
landslaginu" (halla jordbruksland-
skapet öppet).
Innbyrðis sam-
keppni í stað fram-
leiöslustýringar og
byggðastyrkja
í stað verðstýringar og ffam-
leiðslukvóta á komi mun sænska
ríkið ábyrgjast lágmarksverð sem
verður lækkað í áföngum á næstu
fimm ámm. Með því að afnema út-
flutningsbætur á mjólk og leggja
niður mjólkurkvóta er reiknað með
að mjólkurverð lækki tímabundið
um 20 til 30 prósent, auk þess að
mjólkurkúm fækki úr 560 þúsund í
tæp 400 þúsund. Byggðastyrkir
verða einnig aflagðir, nema í Norð-
ur- Svíþjóð, af ótta við að land legg-
ist þar að öðmm kosti í eyði.
Nýjar búgreinar
tengdar umhverfis-
vernd og lífrænum
orkubúskap
Af 13,6 verður 3,9 milljörðum
sænskra króna varið sérstaklega til
þess að aðstoða bændur við að hefja
annan búrekstur en hefðbundna
matvælaffamleiðslu. Nokkuð hefur
verið deilt um hvort og hvemig eigi
að nýta það akurlendi sem leggst í
eyði og hefur umræðan í þessu sam-
bandi beinst að skógrækt og land-
búnaði er lýtur að umhverfisvemd
og líffænum orkubúskap. Þessu
tengist til dæmis áfengisgerð úr
komi, en Svíar hafa um árabil rann-
sakað möguleika þess að nota vín-
anda (etanol) sem umhverfishollan
og endumýjanlegan orkugjafa. Af
þessum 3,9 milljörðum verður 500
milljónum varið beint í umhverfis-
holla orkuffamleiðslu.
Innflutningsvernd
haldið áfram
Jöfnunargjald verður áffam lagt á
innfluttar landbúnaðarvörur. Ný
landbúnaðarstefna leiðir af þessum
sökum ekki til lægra matvöruverðs
nema innlendar vörur lækki fyrst.
Fórnir nýju land-
búnaðarstefnunnar
Talið er að a.m.k. 2000 til 3000
bændur missi lífsviðurværi sitt á
hveiju ári, eða 10 til 15 þúsund á
fimm ára gildistíma nýju laganna,
en rúmlega 200 þúsund manns
vinna við landbúnað í Svíþjóð. I
þessu sambandi munar mestu um
þá 500 þúsund hektara sem verða
og teygandi
(Pepsi) Cola“
Snemma í april 1990 gerðu Ráð-
stjómarrikin samning við PepsiCo
Inc. (sem aðalstöðvar hefur í Pur-
chase í New York). Er hann stærsti
viðskiptasamningur, sem þau hafa
gert við einstakt fyrirtæki. Umsamin
viðskipti nema 3 milljörðum $.
PepsiCo mun setja upp 26 blöndun-
ar- og átöppunarstöðvar í Ráðstjóm-
arríkjunum, sem kosta mun um 1
milljarð $. Á móti kemur (i) ffam-
lenging á einkaleyfi PepsiCo á sölu á
rússnesku vodka í Bandaríkjunum í
10 ár eða fram yfir 2000, og (ii)
smíði 10 skipa í Ráðstjómarríkjun-
um, 25-60 þúsund tonn að stærð,
tankskipum og kaupskipum, sem
PepsiCo, ásamt norskum aðila,
munu selja eða leigja.
Dai-lchi kaupir 9,6%
í Lincoln National
Annað stærsta vátryggingarfélag
Japans, Dai-Ichi Mutual Life, festi í
lok júní 1990 kaup á 9,6% af hlutafé
bandarísks vátryggingarfélags, Linc-
oln National Corp., á 312 milljónir $.
Mun það vera stærsta hlutdeild jap-
ansks félags í bandarísku vátrygg-
ingarfélagi til þessa. Á reikningsári,
sem lauk 31. mars 1990, voru heild-
artekjur Dai-Ichi 23 milljarðar $, en
heildartekjur Lincoln National 1989
vom 8,1 milljarðar $. Höfuðstöðvar
Lincoln National em í Fort Wayne í
Indiana. — í desember 1989 keypti
Dai-Ichi 5% af hlutafé franska vá-
tryggingarfélagsins Groupe Victoire,
sem að meirihluta er í eigu Comp-
agnie Financiere de Suez.
Nissan tekur Subaru
sér við hönd
Samið hefur verið um náið samstarf
með Nissan Motor Co., öðmm
stærsta bíla-ffamleiðanda í Japan, og
Fuji- samsteypunni, en bíladeild
hennar framleiðir Subam-bíla. í
Fuji- bílasmiðjunum hefur Nissan átt
4% hlut ffá 1968. Á reikningsári,
sem lauk 31. mars sl., tapaði bíla-
deild Fuji 194 milljónum $, og er
það fyrsta tap fyrirtækisins í 30 ár.
Tapið er rakið til samdráttar í sölu
Subam-bíla í Bandaríkjunum, úr
180.000 bílum 1986 í 90.000 bíla
1989. Hefur einn helsti ffam-
kvæmdastjóri Nissan Motor Co. ver-
ið ráðinn aðalffamkvæmdastjóri
Fuji-bílasmiðjanna. Stígandi