Tíminn - 20.07.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagúf'20.'júlí’ 199Ó
Sumir menn eru þannig að það er
ósvikin upplyfting að hitta þá og þeir
skilja eftir líkt og notalegan yl innra
með manni eftir það eitt saman að
hafa átt við þá orðastað. Einn af þeim
var Páll H. Jónsson kennari og rithöf-
undur.
Atvikin höguðu því svo að við urð-
um samstarfsmenn stóran hluta árs-
ins 1966 hjá Sambandinu. Það var
erfiður tími fyrir Pál, fyrri kona hans,
Rannveig Kristjánsdóttir, lá þá bana-
leguna og lést um vorið. Upp úr því
veiktist Páll sjálfúr, og mun það hafa
verið af þessum persónulegu völdum
að hann ákvað síðan fljótlega að láta
af störfúm hjá Sambandinu, þar sem
hann var forstöðumaður Fræðslu-
deildar og ritstjóri Samvinnunnar, og
hverfa aftur á heimaslóðir í Þingeyj-
arþingi, fyrst að Laugum en síðar á
Húsavík.
Áratug síðar áttu leiðir okkar Páls
þó eftir að liggja saman í nánu og
býsna skemmtilegu samstarfi. Hann
hvarf þama síður en svo frá sam-
vinnumálunum, því að 1976 kom út
eftir hann geysimikið verk, saga
Hallgríms Kristinssonar forstjóra,
bókin „Úr Djúpadal að Amarhóli.“
Það kom í minn hlut sem starfsmanns
Fræðsludeildar að fylgja verkinu i
gegnum prentsmiðju. Bók Páls er
ákaflega efnismikil og vel unnin, og
við frágang hennar var það sem við
áttum þetta ánægjulega samstarf.
Meðal annars heimsótti ég Pál þá
norður og átti notalega gistingu á
Húsavík hjá honum og seinni konu
hans, Fanneyju Sigtryggsdóttur. Ég
er Páli enn þakklátur fyrir kvöldið
góða sem hann ók þá með mig i in-
dælu sumarveðri í Saabinum sínum
út á Tjömes og sýndi mér stoltur
norðurhjarann. Þingeyingur var Páll
fram í fmgurgómana og ófeiminn að
gantast með þegar um var rætt.
Annars var Páll að mörgu leyti for-
vitnilega tvískiptur að eðli. Hann
var á aðra hliðina ftngerður lista-
maður, ljóðrænn og músíkalskur, og
fyrir þá hlið náði hann sem kunnugt
er að verða þjóðkunnur rithöfundur
á efri árum. Að hinu leytinu var
hann svo eldheitur hugsjónamaður,
ólgandi af lífsfjöri og lífskrafti, og
hreif alla í kring með sér. Og i raun-
inni var hann feikisterkur maður,
þótt hin ljúfa og viðkvæma. lista-
mannslund sneri máski meir út á við
svona dags daglega. Aldrei fann ég
lát á honum þótt á móti blési í einka-
lífi eða með heilsu. Víl var ekki til í
hans munni.
Aldursmunur á okkur Páli var mik-
ill, en eigi að síður má ég segja að
vinátta okkar hafi náð að verða all-
traust. Seinni árin hittumst við að
vísu sjaldnar en skyldi, eins og
gengur, en alltaf var þó jafnnotalegt
að hitta Pál eða spjalla við hann í
síma. Hann var einn af þessum
mönnum sem ná því að gera mann-
lífið hér á jörðinni töluvert auðugra
en annars með því einu að vera til.
Ég þakka honum fyrir kynnin löngu
og góðu og sendi aðstandendum
hans innilegar samúðarkveðjur.
Eysteinn Sigurðsson.
Þegar Heimir Pálsson hringdi til
mín að norðan 11. þ.m. og tjáði mér
andlát foður síns, setti mig hljóðan. í
minningu og þakklæti varð mér
hugsað til margra gefandi og góðra
stunda sem við Páll H. höfðum átt
saman á liðnum árum. Að vísu vor-
um við nokkuð svo „aldnir að árum“
þegar fundum okkar bar fyrst sam-
an, en ég laðaðist strax að þessum
geðþekka manni, sem svo óvenju
mörgum hæfileikum var gæddur.
En þrátt fyrir harm minn og eftirsjá
get ég samglaðst vini mínum að hafa
þó svo lengi, meðan hann ekki gekk
heill til skógar en vann samt, notið
ástar og umhyggju seinni konu sinn-
ar, Fanneyjar Sigtryggsdóttur hús-
mæðrakennara, og fá svo að deyja
þjáningalítið heima í blíðri umsjá
hennar. Fegurri og tillitssamari sam-
búð hjóna en þeirra hef ég ekki
þekkt. Hún var aðdáunarverð.
Já, nú þegar Páll H. Jónsson frá
Laugum er allur, hef ég margs
óvenjugóðs að minnast. Ég man
hann fyrst ótilkvaddan koma til liðs
við mig opinberlega í málflutningi
þeirrar hugsjónar sem við báðir unn-
um og vissum með rökum að í sér
bert frjómögn til heilbrigðara og far-
sælla mannlífs, hvað sem hver segir
nú og lætur í veðri vaka, þegar rás
viðburðanna sýnist hafa feykt burt
þeim hugsjónagrundvelli sem áður
var í ár og öld byggt á af milljónum
manna um víða veröld, þar sem sig-
urinn átti aldrei að verða sársauki
neins. En það er víst annað mál, þótt
minningin um Pál H. veki mér þess-
ar kenndir.
Síðar, eftir okkar fýrstu kynni, átti
ég eftir að verða vitni að afburða
snjöllum málflutningi Páls H. í ræðu
og riti, samvinnuhreyfingunni til
framdráttar, eftir að hann varð for-
stöðumaður Fræðsludeildar SÍS og
ritstjóri „Samvinnunnar", auk þess
að vera höfundur margra smárita um
samvinnumál og hinnar miklu bókar
sinnar um Hallgrím Kristinsson, „Úr
Djúpadal að Amarhóli". Allt ber
þetta vitni mælsku hans, ritsnilli og
heitum sefa hins upphafna hug-
sjónamanns. Ekki dró úr áhrifúm og
ungaði þegar söngurinn og hljóð-
færaslátturinn bættust við á hinum
ýmsu samkomum samvinnumanna.
Þar, á þeim vettvangi, eru mér minn-
isstæðastar Húsmæðravikur SÍS og
kaupfélaganna í Bifröst. Þá fann
margur „hinn heita blæ sem til hjart-
ans nær“ — sumar eftir sumar.
Ekki gleymist mér eftirminnilegur
stuðningur Páls H. við klúbbana
„Öruggur akstur“ þegar hann á
landsfúndi þeirra flutti hið snjalla
erindi sitt „Frá Bergþórshvoli til
Miklubrautar", sem við svo síðar
gáfum út til dreifíngar og var einnig
af höfundi flutt í útvarpi.
Ég man Pál H. vel frá mörgum
sameiginlegum ferðum okkar út um
land á vegum samtakanna; hversu
lifandi og skemmtilegur ferðafélagi
hann var, með gleði og gamanmál á
vörum; Mímisbrunnur söngs og
sögu. Og það var vissulega upplifun
að verða eitt sinn þeirrar gleði að-
njótandi að fara með honum beinlín-
is í skemmtiferð um heimahaga og
hitta marga sveitunga hans og gróna
söngvini í léttum galsa, þar sem
engin var töluð tæpitunga og allt
meint betur en sagt var, og varð ekki
misskilið. Sá ég þá og fann hversu
Páll H. var vinsæll og dáður.
Aldrei er hægt að segja allt. En
margs fleira væri að minnast úr per-
sónulegum samskiptum okkar Páls
H. Jónssonar frá Laugum. Þau eru
þó ekki nema brot úr ævi- og starfs-
ferli hans; þessa fjölhæfa manns,
sem svo lengi og víða hafði marg-
þætta forystu og afskipti af lista- og
menningarmálum sem kennari,
söngstjóri, ljóð- og leikritaskáld og
margverðlaunaður rithöfúndur á eft-
ir árum. Af öllu þessu er firækin
saga, skráð og óskráð, sem ekki
verður frekar vikið að í þessum
minningarorðum. En mikið hefði ég
viljað vera honum nærri meðan „ár-
sól lífsins" brann okkur báðum „heit
á vanga“ — njóta yls og hrifningar á
hans stærstu og stoltustu stundum.
En „nú er söngurinn hljóður og
horfmn“ nema í verkum hans og
huga og hjarta þeirra sem nutu. Perl-
ur á borð við „Fölnuð er liljan og
fölnuð er rós“ þeirra Páls H., Sig-
rúnar á Rangá og Gröndals mun lifa
„í brjóstum sem að geta fúndið til“.
Blessuð sé minning Páls H. Jóns-
sonar frá Laugum.
Baldvin Þ. Kristjánsson
Sjáum um erfidrykkjur
RISIÐ
Borgartúni 32
Upplýsingar í síma 29670
Þ ....
Marmaralegsteinar
meö steyptu inngreyptu eöa upphleyptu letri. Einnig
möguleiki með innfellda Ijósmynd.
Marmaraskilti meö sömu útfærslum.
Sólbekkir, boröplötur, gosbrunnar o.m.fl.
Sendum um allt land. Opiö 9-18, laugard. 10-16.
vsC Marmaraiðjan
Smiðjuvegi 4E, 200 Kópavog
\\ Sími 91-79955.

Kransar, krossar, kistu-
skreytingar, samúðarvendir
og samúðarskreytingar.
Sendum um allt land á opnunartíma
frá kl. 10-21 alla daga vikunnar
Miklubraut 68 @13630
t
Föðurbróðir okkar
Þormóður Dagsson
er látinn.
Útför hans verður frá Fossvogskapellu þriðjudaginn 24. júl í kl. 13.30.
Oddbjörg og Steinunn Jónsdætur.
t
Eiginmaður minn
Sigurður Guðjónsson
Urriðaá
sem lést 16. júlí verður jarðsunginn frá Borgarneskirkju laugardaginn
21. júlí kl. 14.
Hólmfrfður Þórdís Guðmundsdóttir
og fjölskylda.
Steinunn Davíðsdóttir
Jarðarför Steinunnar Davíðsdóttur
fer ffarn ffá Akureyrarkirkju í dag,
20.7. 1990. Steinunn fæddist og ólst
upp á Stóru-Hámundarstöðum á Ár-
skógsströnd, dóttir Davíðs Sigurðs-
sonar hreppstjóra og konu hans,
Margrétar Jónsdóttur.
Steinunn útskrifaðist úr Kennara-
skóla íslands vorið 1930. Giftist
Áma Rögnvaldssyni, kennara að
mennt, mætum manni. Þau eignuðust
tvö böm.
Um námsferil Steinunnar, áður en
hún kom í Kennaraskólann, veit ég
ekki. Það er skólasystirin, sem ég
minnist hér. Fá verða orðin, sem tjáð
verða. Þetta skal sagt.
Steinunn var öll námsárin í Kenn-
araskólanum meðal efstu nemenda.
Kennaraprófið tók hún með glæsi-
brag. Þakka kynninguna. Eftirlifandi
manni hennar, bömum og bamaböm-
um og öðmm nánustu, flyt ég samúð-
arkveðjur.
Látin, horfin, þrotið þrek og kraftur,
þín er liðin jarðlífs-ævistund.
Þótt holdið deyi, andinn rís upp aft-
ur,
eigi grófstu í jörðu lífs þíns pund.
Skólabróðir.
BOKMENNTIR

Barátta skapmikillar listakonu við ómennskt kerfi:
Ævisaga Galinu
Vishnevskaja
óperusöngkonu
Almenna bókafélagið hefur gefið út
bókina Galína sem er sjálfsævisaga
rússnesku ópemsöngkonunnar Ga-
línu Vishnevskaju. I bókinni lýsir Ga-
lína því hvemig hún reis úr örbirgð í
bamæsku, varð ein skærasta söng-
stjama Sovétríkjanna við Bolsoi-
ópemna áður en hún varð landflótta
frá foðurlandi sínu.
Saga Galínu er einnig saga Sovét-
ríkjanna. Hún dregur upp lifandi
mynd af lífi í Rússlandi stalinismans,
sýnir neyðina í borgunum, hreinsan-
imar, herkví nasista, hungrið og Sta-
lín sjálfan. Khrútsjov gerist vemdari
hennar, hún eignast Brezhnev að vini,
giftist sellósnillingnum Rostropovits
og öðlast traust Solsjenitsins.
Galína og eiginmaður hennar, Ro-
stropovits, yfirgáfu Sovétríkin árið
1974 eftir áralangar linnulausar árás-
ir sovéskra stjómvalda. Fjómm ámm
síðar vom þau svipt sovéskum rikis-
borgararétti fyrir andsovéskan áróð-
ur.
Galína lýsir á áhrifamikinn hátt
heimi listamanns sem er markaður
eftirliti KGB og stjóm flokksins,
minnkandi trú hennar og Rostropo-
vits á kerfið sem flæmdi þau frá ætt-
landi sínu sem þau elska. Þetta er
rússnesk saga um list og ást, tap og
sigra og að lokum brotthvarf.
Guðrún Egilsson íslenskaði bókina
og ljóðin þýddi Geir Kristjánsson.
Galína var mánaðarbók Bókaklúbbs
AB í júní. Bókin er 380 bls. og prent-
uð í prentsmiðju DV, bókband annað-
ist Félagsbókbandið-Bókfell. Kápu
gerði Búi Kristjánsson.