Tíminn - 27.07.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 27. júlí 1990
Föstudagur 27. júlí 1990
Tíminn 9

-
•>- W
Astand fjara víða slæmt á landinu
Börn að leik
og laxeldi
skolpmengun
Dæmi er um að ár þar sem stundað
er laxeldi og þar sem böm leika sér og
eru jafnvel á sundi á sólskinsdögum
séu jafnframt notaðar sem frárennsli
frá sveitarfélögum að hluta eða öllu
leyti.
Virðist þetta dæmi ekki vitni um að ýmsu sé
áfátt í þrifnaðarmálum þjóðarinnar? Skyldu
þeir sem leigja sér sjósleða til að leika sér á á
Pollinum á Akureyri vita að fjöldi saurkóli-
gerla hefur mælst þar allt að 50 sinnum yfir
viðmiðunarmörkum? Er ekki líka undarlegt
að yfirvöld skuli veita fiskverkendum und-
anþágur til „fjörueldis“ vargfuglaskara sem
síðan dritar í opið vatnsból hvaðan sama
fiskvinnsla, sem og aðrir bæjarbúar fá
„ferskvatn“ til fiskvinnslu og drykkjar. Þess-
ar óhuggulegu lýsingar er að finna í annars
ágætri og þarfri úttekt Neytendablaðsins á
ástandinu í ljörum víðs vegar á Islandi.
Heimildir Neytendablaðsins koma bæði frá
félögum Neytendasamtakanna víðs vegar
um landið og skýrslu Sambands islenskra
náttúruvemdarsamtaka. Fjallað er sérstak-
lega um ástandið á mörgum þéttbýlisstöðum
á landinu nema hvað upplýsingar skortir um
ástandið á fjörum sjálfs höfuðborgarsvæðis-
ins þar sem meira en helmingur þjóðarinnar
er þó búsettur.
SIN skoðaði 100 km af
5.000 km strandlengju
íslands
Skólpmengun er afar áberandi í fjörum hér
á landi og msl ekki minna heldur en í fjörum
milljónaþjóða jafnvel þótt Island sé miklu
strjálbýlla. Þetta er meðal niðurstaðna í
skýrslu sem unnin var eftir fjömskoðun
Sambands íslenskra náttúmvemdarfélaga.
En SIN tók þátt í „Fjömskoðun Evrópu-
þjóða" sem fram fór samtímis í 10 löndum
síðasta haust. Opin skólpræsi reyndust víða
ofarlega í fjömm og afleiðingar þess síður en
svo til augnayndis og væntanlega enn síður
til heilsubótar á þessum vinsælu leiksvæðum
margra landsins bama. Ástandið var kannað
á 500 m. reinum á rúmlega 200 stöðum víðs
vegar um land eða samtals á um 100 km af
strandlengju íslands sem alls er um 5.000
km. Skýrsla eftir þessa fjöruskoðun gefúr
síður en svo til kynna að við búum í því
hreina umhverfi sem gjaman er hjalað um á
hátíðlegum stundum. SÍN áætlar þátttöku í
þessari fjömskoðun Evrópuþjóða aftur á
komandi hausti.
Holræsi komin á loforða-
lista
Neytendablaðið greinir jafnframt frá laus-
legri úttekt á ástandi fjömnnar í næsta ná-
grenni við staði sem liggja að sjó þar sem
neytendafélög em starfandi. Greint er frá
ástandinu á 13 slíkum stöðum. Úttektarmenn
blaðsins á hverjum stað segja nokkuð mis-
munandi sögur um ástandið frá einum stað
til annars. Sumir lýsa nokkuð sæmilegu
ástandi í sínum ljömm. En frá öðmm koma
fremur ömurlegar lýsingar af miklu drasli,
opnum holræsum og mengun. Fram kemur
að úrbætur í frárennslismálum vom víða um
land á loforðalistum fyrir kosningamar til
sveitarstjóma s.l. vor. Virðist það benda til
að „atkvæði“ séu í auknum mæli farin að
krefjast hreinna og heilsusamlegra umhverf-
is.
Leið laxins framhjá
holræsinu
Af þeim 13 stöðum sem upplýsingar ná til
kemur í ljós að skolprör opnast of ofarlega í
Qömm og valda mengun á Akranesi, í Borg-
amesi, Stykkishólmi, á ísafírði, Sauðár-
króki, Akureyri, Seyðisfirði, á Höfn og víð-
ast hvar á Suðumesjum. Á sumum þessara
staða er eigi að síður getið um að hluti fjör-
unnar sé nokkuð hreinn og snyrtilegur.
Fram kemur að úttektarmaður í Borgamesi
hefúr m.a. áhyggjur af laxveiðiám Borgar-
fjarðar. Bent er á að meðal hindrana sem
mæta laxinum á leið í ámar sé frárennsli
Borgnesinga. Við Borgames em fallegar
ljömr sem mikið em notaðar til „leikja"
bæði af bömum og fullorðnum og því mikil
ástæða til að halda þeim hreinum.
Kettir fúlsa viö
bryggjuveiði
Lýsingar á ástandinu í fjömm ísfirðinga em
vægast sagt ömurlegar. Nefnt er sem dæmi
að þegar böm á Isafirði veiða fisk á bryggj-
um bæjarins líti kettir ekki einu sinni við
honum sem ætla megi að beri vitni um holl-
ustu hans. Fram kemur að mörg fiskvinnslu
fyrirtæki starfa á undanþágu vegna frá-
rennslislagna sem ná ekki út fyrir stór-
straumsfjöm. Vargfúgli fjölgi í takt við um-
svif fyrirtækjanna og þar með æti í fjöm-
borðinu. Þaðan fljúgi fúglinn í hópum yfir
opið vatnsból bæjarins og driti ofan í það og
allt um kring. Frá sjúkrahúsinu sé skólp leitt
beint í stilltan Pollinn.
Frárennsli frá íbúðarhúsum í Hnífsdal og
byggðinni inni í fírðinum renni beint í fjöru-
borðið og sums staðar i ána í firðinum, þar
sem böm séu oft að leik. Enn er sagt töluvert
af sjóreknu sorpi á fjömm í kringum þéttbýl-
isstaði á Vestfjörðum. Mikið hafi þó áunnist
í þeim efnum þar sem mörg skip taki núorð-
ið sorpið með sér í land.
Sjóíþróttir í „saurkólísúpu“
Lýsing á afleiðingum áratuga gamalla og
alltof stuttra frárennslisröra á Akureyri er
ekki uppörvandi. Fram kemur að mengun á
Pollinum hafi nú í 18 ár verið of mikil.
Mengun af saurkólígerlum sé nú frá 10 og
allt upp í 50 sinnum yfir viðmiðunarmörk á
sumum svæðum m.a. þeim sem sjóíþróttir
em hvað mest stundaðar frá. T.d. í krikanum
við Torfúnesbryggju en þar er sem kunnugt
er starfrækt vinsæl sjósleðaleiga.
Þá kemur fram að mikið er af plastdrasli í
fjömm Eyjafjarðar og því meira sem innar
dró. Sannreynt var að mikið drasl er á floti i
firðinum því eftir nokkurra daga norðanátt
varð Qara sem unglingar bæjarins höfðu ný-
lega hreinsað vel og vandlega aftur orðin full
af plastdrasli. Eyfirskar fjömr eiga sér þó
marga vildarvini. Þannig hafa Lionsmenn
farið í árlegar hreinsunarferðir um fjömmar.
Sömuleiðis mun nýr bæjarstjómarmeirihluti
nú hafa lofað byggingu nýs skolplagnakerfís
lengra út í fjörðinn.
Skólprörin beint í
laxjræktarjána
Fjömr á Seyðisfirði em sagðar mjög þokka-
legar eftir mikið hreinsunarátak síðari hluta
maí þar sem allir frambjóðendur til bæjar-
stjómar hafi meðal annarra lagt hönd á plóg-
inn. Frárennslisrörin opnast þar eigi að síður
í fjömnni þar sem böm em oft að leik. Frá
innstu byggðinni í firðinum liggi rörin út í á
en í henni sé stundað laxeldi og lax gangi
einnig í hana. Tíðindamaður Neytendablaðs-
ins segir þetta mjög slæmt ástand þar sem
böm vaði mikið í ánni og syndi þar jafnvel á
sólardögum. Fram kemur að framkvæmdir
séu hafnar við stokk til að leiða skólpið
lengra út i fjörðinn.
Eyjasjómönnum þakkað
Eins og sjá má af þessum punktum úr úttekt
Neytendablaðsins virðist víða pottur brotinn
hvað varðar umgengni landsmanna þótt
ljósa punkta sé einnig að finna inn á milli.
Sjómönnum í Vestmannaeyjum er þakkað
að íjörur þar séu nokkuð hreinar af plasti og
öðm þess háttar msli. Fárennslismál séu þar
einnig í góðu lagi með holræsi út fyrir Eyði.
Allur fiskúrgangur sé sömuleiðis síaður úr
frárennsli frystihúsanna og höfnin sé hrein.
Á hinn bóginn er jámarusl, víradrasl og
spítnabrak, sem töluvert sé um á Eyjafjörum,
sagt bæði heimamönnum og ferðamönnum
til mikils ama.
Dágóðar fréttir úr Dölum
Frá Búðardal, berast fréttir um nokkuð
hreinar strendur og fjömr og fremur litla
sjónmengun. Þótt útfiri sé þar mikið eins og
víðast í Dalasýslu em öll frárennslisrör frá
Búðardal sögð ná út fýrir stórstraumsfjöru.
Frárennslismál sláturhúss í Saurbæ hafi
sömuleiðis verið löguð með fituskilju og rot-
þró. Áður fór þar allt í ána og dró að fjölda
vargfúgla.
Við Búðardal em sagðar margar skemmti-
legar fjömleiðir. Einnig er getið um merki-
lega fjöm í Saurbæ sem um margar aldir hafi
verið eitt mesta sölvatekjusvæði landsins.
Hugarfarsbreyting hjá
kokkum
Víðar af landinu færa tíðindamenn Neyt-
endablaðsins fféttir af sæmilegu ástandi.
Fjömr Ámessýslu em t.d. sagðar nokkuð
hreinar og heppilegar til göngutúra. Enda oft
brimasamt við ströndina sem hjálpi til að
hreinsa burt þar sem rennur úr rörum bæjar-
félaga í sýslunni sem auk þess ná víðast hvar
nokkuð langt út í sjóinn.
Á fjömm við Höfti er msl heldur ekki áber-
andi að sögn. Einnig þar telur tíðindamaður
verða vart hugarfarsbreytingar hjá kokkum á
bátaflotanum sem kæmu nú með ruslið í
land og losuðu það í gáma á bryggjunni.
Fjörur i Stykkishólmi fá sömuleiðis sæmi-
lega einkunn fyrir snyrtimennsku en því
DáDmiður em skolprör einnig þar of stutt.
Hvaö breytist viö
útidyrnar?
Þótt ýmsir virðist hafa tekið sig nokkuð á
virðist þessi ágæta úttekt Neytendablaðsins
engu að síður hálf ömurlegur vitnisburður
um þrifnað landsmanna og umgengni víða
utandyra. Er það í rauninni eigi ómerkilegra
rannsóknarefni en ýmislegt annað, hvers
vegna þjóð sem almennt vill hafa allt snurf-
usað og fínt í híbýlum sínum skuli umgang-
ast land og sjó á þann hátt sem ráða má af
orðum þeirra fjömskoðara sem hér hefúr
verið vitnað til.
Þótt margir heimildamenn telji töluvert
hafa dregið úr sorplosun af skipum í sjó virð-
ast fjörur enn allt of viða útbíaðar í öllum
tegundum af drasli og mengun. Ekki síst frá
fjölda opinna og fúlla ffárennslislagna f
fjömborði. Tæpast geta þau talist æskileg
meðmæli með okkar „ómenguðu" og
„hreinu“ útflutningsafúrðum? Né augnayndi
þeim erlendu náttúmskoðurum sem fleiri og
fleiri vilja „gera út á“?