Tíminn - 27.07.1990, Síða 14

/ ' r i r i I
Tíminn 14
Föstudagur 27. júlí 1990
AP UTANl
8BM38M8MM » ' ;
STARFSMANNASTJÓRI
HAVELS ER PRINS
Með Tékkum blundar þrá eftir löngu liðnum glæst-
um tímum þegar þeir áttu fulla hlutdeild í glæsi-
mennsku Evrópu. Havel hefur skipt um einkennis-
búning varðanna við Hradcany kastala og eru þeir
nú klæddir skærum litum þjóðfánans, bláum, hvít-
um og rauðum. Og BMW- bílamir, sem notaðir eru
við opinberar athafnir, eru í sömu glaðlegu litunum.
En ekki hvað síst þykir minna á liðna tíð endurkoma
aðalsmanns í kastalann. Havel hefur ráðið prins af
fomri aðalsætt sem starfsmannastjóra.
Rauði Porsche bíllinn sem rennir
hljóðlega inn á bílastæðið við
Hradcany kastala, hinn glæsilega
500 metra langa kastala sem er, og
hefur verið, stjómarsetur tékk-
nesku stjómarinnar, er eins glöggt
dæmi um hvað atburðimir hafa
gerst hratt í kommúnistaríkinu
fyrrverandi, eins og um snöggan
uppgang ekilsins, aðalsmannsins
sem gegnir starfí starfsmannastjóra
forsetans.
Margt hefur breyst síðan Karl Jo-
hannes von Schwarzenberg fluttist
inn í kastalann foma, þar sem hann
hefur aðsetur í húsnæði sem hann
lýsir sem „þjónustuhúsnæði", þar
sem hann nýtur stórfenglegs útsýn-
is yfir borgina. Kastalinn, sem líka
var aðsetur forseta kommúnista, er
einnig bústaður leikritaskáldsins
Vaclavs Havels, núverandi forseta.
Það er ekki bara Porsche-bíllinn
sem heillar starfsfólkið í kastalan-
um, það er ekki síður höfðingleg
framkoma prinsins. Jafhvel yfir-
varaskeggið, pípan og vönduð og
glæsileg fotin em öðmvísi en það
sem verðimir og ritaramir eiga að
venjast eftir að hafa starfað undir
stjóm nafnlausra möppudýra f
fjóra áratugi.
Afturhvarf til
gamla tímans
Þó að ekki sé farið lengra en ár
aftur í tímann hefði verið óhugs-
andi að maður af ættemi
Schwarzenbergs hefði fengið svo
mikið sem að stíga fæti sínum inn
í kastalann. En ákvörðunin um að
ráða hann til starfa er Havel lík.
Forsetinn hafði þegar tekið úr
notkun ólífugrænu einkennisbún-
inga halfarvarðanna og klætt þá í
staðinn í nýhannaða búninga í lit-
um þjóðfánans, rauðum, hvítum
og bláum, og komið sér upp flota
BMW bíla í svipuðum litum til
að nota við opinber tækifæri.
Samstarfsmenn Havels segja að
honum líði vel í návist prinsins.
Prinsinn er af tignum ættum og
meðal frægra forfeðra hans má
telja forsætisráðherra Franz Jós-
efs keisara á blómaskeiði veldis
Austurríkis og Ungverjalands.
En þrátt fyrir stjómmálaskömnga
í ættinni hafa talsmenn Havels
forseta lagt sig fram um að eyða
öllum hugmyndum um að þessi
auðugi, 52 ára prins muni hafa
nokkur áhrif á pólitíska stefnu
Tékkóslóvakíu eða lýðveldis-
stjómarskrá landsins. Síðustu sex
árin hefúr hann verið yfirmaður
alþjóðlega sambandsins um
mannréttindasáttmálann í Hels-
inki, sem hefur höfúðaðsetur í
Vín.
Hefur prinsinn
áhrif á pólitíska
stefnu Tékka?
En sumir þykjast þegar kenna
áhrif prinsins á einarða afstöðu
Tékka til Kúbu. Eftir að komm-
únistar urðu að láta völdin af
hendi í Tékkóslóvakíu í hinni
svokölluðu „fiauelsbyltingu"
hafa yfirvöld þar svo gott sem
bundið enda á umtalsverða aðstoð
Tékka við Fidel Castro. Ekki er
langt síðan Havel reitti kúbanska
leiðtogann til reiði með því að
senda honum bréf þar sem hann
ávítaði Castro fyrir hversu illa
hann hefði staðið sig í mannrétt-
indamálum, og enn versnaði sam-
búðin þegar Kúbanir flúðu á náð-
ir tékkneska sendiráðsins í Ha-
vana.
Einnig hefúr verið álitið að
merkja mætti áhrif prinsins á
samþykki Havels við þvi að hitta
Kurt Waldheim Austurrikisfor-
seta, þrátt fyrir mótmæli Charter
77, mannréttindasamtakanna sem
Havel starfaði mikið með. Wald-
heim hefúr verið sniðgenginn á
alþjóðavettvangi vegna mistúlk-
unar hans á því starfi sem hann
gegndi í herþjónustu nasista. „Við
megum ekki gleyma því að Aust-
urríki er nágrannaríki okkar og
þar búa fjölmargir Tékkar. Fjöldi
tékkneskra flóttamanna kom
þangað á síðasta ári og Austurríki
tók mjög vel á móti þeim,“ segir
prinsinn.
Endurskipulagning
embættisskrif-
stofunnar brýn
En prinsinn lítur ffemur á hlut-
verk sitt sem nokkurs konar skrif-
stofústjóra sem þarf að skipu-
leggja starfið á skrifstofú forseta-
embættisins en að hann eigi að
gefa sig að stefnumörkun. „Ring-
ulreið er ekki rétta Iýsingin,“ seg-
ir hann varkár um ástandið á
skrifstofu Havels. Hann segir að í
kastalanum verði að vera venju-
leg embættisskrifstofa sem skili
sínu verkefni lýtalaust og hann
líti svo á að það sé verkefni hans
að sjá til að svo verði. „Ef lánið
fylgir mér verður embættið hér
afkastamikil skrifstofa þar sem
skýrslur eru útbúnar á réttum tíma
og starfið gengur lipurlega fyrir
sig.“
Þetta kann að líta út fyrir að vera
hógvært markmið. En á liðnum
árum var forsetaembættið ein-
ungis „skraut“ kommúnista-
flokksforingjans en raunveruleg-
ar ákvarðanir voru teknar af mið-
stjóm flokksins.
„Skógarvöröur og
kráarhaldari“
Schwarzenberg prins hlaut
menntun í lögum og skógræktar-
stjóm við háskólana í Vín og
Graz. Hann hefúr mikla reynslu í
stjómsýslu. Sjálfur titlar hann sig
sem „skógarvörð og kráarhald-
ara“. Þar er of vægt til orða tekið.
Síðasta aldarfjórðunginn hefúr
Schwarzenberg haft yfirstjóm á
víðtækum viðskiptahagsmunum
sínum sem hafa eflst mjög á þeim
tíma. Þar undir hefúr m.a. fallið
60.000 ekra skóglendi í suður-
hluta Austurríkis. Hann hefúr líka
breytt barokk-höll ættarinnar í
Vín í 80 herbergja lúxushótel.
Eignir hans erlendis em einung-
is fimmti hluti þeirra auðæfa sem
fjölskylda hans glataði í Tékkó-
slóvakíu eftir að kommúnistar
tóku þar völdin 1948. Þá var
Schwarzenberg aðeins 11 ára að
aldri og varð að hrökklast til
Austurríkis. Þó að eignimar hafi
verið miklar í Tékkóslóvakíu hef-
ur prinsinn afsalað sér öllum
kröfum til þeirra 12 halla og kast-
ala sem tilheyrðu ættinni í Tékkó-
slóvakíu.
Eru allir ánægöir
með endurkomu
prinsins?
Eins og er virðist hann gera sér
að góðu að hafa verið leyft að
koma aftur til fæðingarlands síns.
Hann þakkar guði fyrir að það
ástand skuli vera komið á i land-
inu að engum sé hafnað af sögu-
legum ástæðum.
Endurkoma prinsins er merkileg
og þeir sem starfa í kastalanum
em ekkert síður himinlifandi. Þeir
kjósa að líta framhjá því að koma
manns af Schwartzenberg-ættinni
jafngildir því að aftur verði tekið
upp stéttakerfi þar sem aðals-
menn ráða lögum og lofum. Það
er aðeins eitt sem skyggir á hjá
starfsmönnunum, prinsinn hefúr
ekki enn boðið þeim far í Por-
sche- bílnum!
Kari Johannes von Schwarzenberg varð að yfirgefa heimalandið Tékkóslóvakíu við valdatöku kommúnista 1947. Hann hefur afsalað sér öllum kröfum til eigna Qölskyldunnar í
landinu. En nú er hann kominn aftur og orðinn starfsmannastjóri Havels forseta. /