Tíminn - 27.07.1990, Side 16
li
, ' I
RÍKISSKIP
NÚTÍMA FLUTNINGAR
Holnorhúsinu v/Tryggvagölu,
S 28822
SAMVINNUBANKINN
í BYGGÐUM LANDSINS
NISSAN
Réttur bíll á
réttum stað.
A. Ingvar
| f | Helgason hf.
Sævarhöföa 2
Sími 91-674000
L0ND0N - NEW YORK - ST0CKH0LM
DALLAS T0KY0
Kringlunni 8-12 Sími 689888
Tíminn
FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ1990
Fjármálaráðuneytið greiðir fyrstu „vaxtabæturnar" mánuði fyrr en lög kveða á um:
EEB
manns fá
vaxta/húsnæðisbætur
Um 36 þús. íslendingar eiga von á vaxtabótum eða húsnæð-
isbótum firá Qármálaráðuneytinu í byrjun næsta mánaðar,
samtals um 2.000 milljónum króna. Um 10.000 hjón, þ.e. um
fimmtu hver hjón á íslandi fá greiddar út vaxtabætur þann 1.
ágúst n.k.. Vaxtabætur til hjóna eru að meðaltali um 100
þús.kr. og því samtals í kringum 1 milljarður króna.
Álíka hlutfall einstæðra foreldra, þús. á mann.
eða um 1.500, eiga einnig von á
vaxtabótum á sama tíma, um 80
þús.kr. að meðaltali. Einhleypingar
sem fá vaxtabætur eru um 3.500
manns og bætur þeirra að meðaltali
um 60 þús. krónur. Auk þess fá um
11.000 manns nú greiddar húsnæð-
isbætur samkvæmt eldra kerfi, alls
að upphæð um 600 millj.kr., eða 54
Vaxtabætumar sem greiddar eru
nú í fyrsta skipti, árið 1990, nema
því alls um 1,4 milljarði króna. í
lögum var gert ráð fyrir greiðslu
þeirraþann 1. september. Fjármála-
ráðherra ákvað eigi að síður, sam-
kvæmt tilkynningu frá ljármála-
ráðuneytinu, að þær yrðu greiddar
út mánuði fyrr þrátt fyrir að reikna
megi ríkissjóði nokkurt vaxtatap af
þeim sökum. Miðað við 0,5% láns-
kjaravísitölu á mánuði og um 6%
raunvexti má reikna það vaxtatap á
m.k. um 14 milljónir króna.
Utgjöld ríkissjóðs verða því stór
um næstu mánaðamót því þá eru
einnig greiddar út bamabætur og
bamabótauki.
Vaxtabætumar taka í raun við af
bæði húsnæðisbótum og svoköll-
uðum vaxtaafslætti sem áður var
við lýði. Þeir sem áttu rétt á hús-
næðisbótum árið 1988 (sem er föst
upphæð á hvem einstakling i 6 ár)
eiga völ á að halda sig við það kerfi
eða að sleppa húsnæðisbótunum og
velja vaxtabætur í staðinn. Þeir sem
hins vegar byrjuðu að byggja eða
keyptu íbúð eftir það eiga einungis
rétt á vaxtabótum.
I tilkynningu fjármálaráðuneytis-
ins segir að framlög ríkisins til
vaxtabóta hafi verið aukin vemlega
frá fyrra bótakerfí. Láti nærri að
heildarfjárhæð vaxtabóta og hús-
næðisbóta sé um fimmtungi hærri
að raungildi heldur en samanlagðar
húsnæðisbætur og vaxtaafsláttur
var á síðasta ári.
Vaxtabætumar miðast við hveija
fjölskyldu og em tengdar tekjum
hennar og eignum. Hámark vaxta-
bóta er nú 174 þús. kr. til hjóna,
140 þús.kr. til einstæðs foreldris og
107 þús.kr. til einhleypings.
Þótt vaxtabætur séu greiddar út
þann 1. ágúst að þessu sinni er ekki
endilega víst að svo verði framveg-
is. Fjármálaráðuneytið segir ljóst
að stjómvalda, alþingis og forráða-
manna fjármálastofnana bíði nokk-
urt verk við endurskoðun og ný-
skipan helstu gjalddaga og
greiðsludaga í samfélaginu þar sem
núverandi fyrirkomulag kalli á
mjög ójafna dreifingu álags og tals-
vert óhagræði í fjármálakerfinu.
Hefur ráðuneytið þessi mál nú til
athugunar.
- HEI
mmgssam
Á næstunni verður tekið fyrir í Hæstarétti prófmál um vaxtagreiðslur á innlegg bænda:
Verður bakari hengdur fyrir smið?
í september n.k. verður tekið fyrir í Hæstarétti mál Félagsbúsins
að Garði II í Mývatnssveit gegn Kaupfélagi Þingeyinga. Málið er
prófmál og það fýrsta sinnar tegundar hér á landi en það snýst
um hvort afurðastöðvar skuli greiða bændum dráttarvexti af inn-
leggi sé það ekki borgað á réttum tíma.
Samkvæmt núgildandi lögum ber
afurðastöðvum að greiða sauðfjár-
bændum 75% af innlögðu kjöti þann
15. nóvember það haust sem kjötið er
lagt inn. Heildamppgjör á síðan að
fara ffarn 15. desember. Með þessum
lögum, sem tóku gildi 1986, vom af-
urðastöðvar, sem era í flestum tilfell-
um kaupfélög úti á landsbyggðinni,
gerðar ábyrgar fyrir greiðslum til
sauðfjárbænda. Hins vegar hefur
reynst mikill misbrestur á að þessar
greiðslur hafi komið á réttum tíma og
venjan hefur verði sú að peningar
fyrir innlagt dilkakjöt hafa verið
lagðir inn í reikninga bænda vikum
og mánuðum seinna heldur en gert er
ráð fyrir í lögum. Innleggið hefur síð-
an verið reikningsfært aftur í tímann
og á pappíranum kemur það þannig
til greiðslu 15. nóvemberog 15. des-
ember ár hvert. í millitíðinni, þ.e.a.s.
frá þeim tíma sem peningamir era
lagðir inn og aftur til þess tíma sem
þeir era reikningsfærðir, era greiddir
viðskiptavextir.
Borga dráttarvexti
og eiga inni
á sama tíma
í mjög mörgum tilfellum þurfa
bændur hins vegar á sama tíma að
greiða dráttarvexti af skuldum sínum
við kaupfélög og aðra. Þannig getur
komið upp sú staða að bóndi skuldi
kaupfélagi og greiði dráttarvexti af
skuld sinni þar, og kaupfélagið skuldi
bóndanum einnig fyrir innlagðar af-
urðir en greiði bóndanum einungis
viðskiptavexti af þeirri skuld. Um
það er þó ekki að ræða í þessu tilfelli.
Feðgamir Þorgrimur Starri Björg-
vinsson og Kári Þorgrímsson, sem
reka Félagsbúið að Garði í Mývatns-
sveit, stefndu Kaupfélagi Þingeyinga
til þess að greiða sér dráttarvexti af
innleggi sem ekki hafði verið greitt á
réttum tíma. Málið var tekið fyrir í
undirrétti á Húsavík haustið 1988 og
fóru þeir feðgar með sigur af hólmi í
þeirri lotu. Nú fer málið fyrir Hæsta-
rétt eftir tæpa tvo mánuði og á hvom
veginn sem dómur fellur þar er ljóst
að um mikilsvert fordæmi verður að
ræða. Verði niðurstaðan sú að Hæsti-
réttur staðfesti dóm undirréttar er
komið fordæmi fyrir því að greiða
eigi öllum sauðfjárbændum á landinu
dráttarvexti af innleggi þó svo að
dómurinn varði einungis þessa til-
teknu aðila.
Bakari hengdur
fyrir smið?
- En hvað þýddi það fyrir kaupfé-
lögin úti á landi ef þetta mál vinnst í
Hæstarétti með tilheyrandi fordæm-
isgildi?
„Eg leyfi mér ekki að hugsa svo
langt,“ sagði Hreiðar Karlsson kaup-
félagsstjóri á Húsavík í samtali við
Tímann í gær. „I þessu tilfelli er um
það að ræða að við eram dæmdir til
að greiða sem við ekki höfðum á
þeim tíma sem við áttum að borga
út.“
- Ríkið gerir búvörasamning við
bændur þar sem þeir lofa því að inn-
leggið verði greitt á tilteknum tíma.
Hins vegar gerir samningurinn ráð
fyrir að afúrðastöðvar bænda séu
ábyrgar fyrir greiðslunum og til þess
að þær geti staðið við sitt þarf afúrða-
lán frá peningastofnunum, sem ekki
hafa fengist á réttum tíma. Er verið
að hengja bakara fyrir smið?
„Eg lít svo á og mér er nær að halda
að þeir feðgar hafi litið svo á líka,“
sagði Hreiðar. Ríkissjóður gerir
samning um að bændur skuli fá
ákveðið verð fyrir ákveðið magn af
kjöti og er ábyrgðaraðili að því leyti.
Svo er fjármögnun þessa kerfis ekki í
betra lagi en svo að menn hafa ekki
tiltæka peninga til þess að greiða inn-
leggið á þeim tíma sem ráð var fyrir
gert. Um það snýst það mál í sjálfú
sér í þessu tilviki. I þessu tilfelli var
um að ræða að fá það lán í tæka tíð
sem viðskiptabanki viðurkenndi að
honum bæri að veita og einnig að fá
þann hluta sem ríkið veitir í formi
svo kallaðs staðgreiðsluláns á réttum
tíma.“
Bankar eiga að fjármagna afurðalán
sem eiga að koma til greiðslu 15.
nóvember og ríkið á síðan að ganga
frá uppgjöri með staðgreiðsluláninu
15. desember. Hreiðar segir að í
hvoragu tilfellinu hafi þessar dag-
setningar staðist á umræddu hausti.
Aðspurður staðfesti hann að ef Kaup-
félag Þingeyinga tapaði málinu í
Hæstarétti litu þeir svo á að verið
væri að dæma félagið til að greiða
dráttarvexti af skuldbindingum ríkis-
ins í búvörasamningnum.
- Liggur þá ekki ljóst fyrir að ef þið
tapið verðið þið að leita réttar ykkar
hjá ríkinu?
„Það þykir mér sennilegt," sagði
Hreiðar. „Ég veit að vísu ekki alveg
hvemig við ættum að fara að því. Ég
veit ekki hvort ríkið er tilbúið að við-
urkenna neina sök í því efni.“
- ÁG
Ford T bifreið árg. 1917, elsti bíll á landinu verður til sýnis í Árbæjarsafni á sunnudag.
Árbæjarsafn:
STARFSHÆTTIR FYRRI TÍMA
Starfshættir fyrri tíma verða sýndir
í Árbæjarsafni um helgina en sér-
stök dagskrá um það efni verður í
safninu síðdegis á sunnudag. Meðal
þess sem fólki gefst kostur á að
fylgjast með er tóvinna, útskurður
aska og netagerð. Bakaðar verða
grautarlummur og boðið upp á
spenvolga mjólk í Árbænum.'Élsti
bíll landsins, Ford árg. 1917 verður
til sýnis og aldamótaprentsmiðjan
verður í fullum gangi. Þá verður
gullborinn ræstur og krambúðin
opnuð. Kýr, hestar og kindur úr
Húsdýragarðinum munu verða á
svæðinu. K1 14.00 verður messa í
safnkirkju og á eftir verður kirkju-
kaffi við undirleik harmoníku.