Tíminn - 02.08.1990, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 2. ágúst 1990
ÚTLÖND : mi . gg|g ggggg

Tæknimenn i „stjömustríðs"- stjómstöö i Alabama.
Stjörnustríðsáætlun-
in er enn á dagskrá
Samhliða því sem samskipti atómveldanna tveggja hafa batn-
að, hefur umræðan um „stjömustríðsáætlun" Bandaríkjanna
minnkað. Hún er þó enn á dagskrá og á eftir að valda ágreiningi,
ekki aðeins á milli Sovétmanna og Bandaríkjamanna heldur líka
á milli framkvæmdavaldsins í Bandaríkjunum og Bandaríkja-
þings sem verður æ tregara til að samþykkja há fjárframlög til
nýrra herframkvæmda. ■
Þegar Ronald Reagan kynnti . hvorugt atómveldanna hefur haft efni
„stjömustriðsáætlun“ Bandarikjanna á dýrítm fjárfestingum í hemaði.
1983, lýsti hann henni sem skotheld- ';j|anníihgur um fækkun kjamorku-
um skildi sem átti að vemda Banda- ’-v*. vopna er nú nálægt því að vera fiill-
ríkin gegn kjamorkueldflaugum Sov-
étmanna. Sovétmenn hafa alla tíð
verið mjög andsnúnir áætluninni og
hafa viljað banna hana. Því hafa
Bandaríkjamenn stöðugt neitað og
áætlunin kom meðal annars í veg fyr-
ir að samkomlag næðist um helm-
ingsfækkun kjamorkuvopna á leið-
togafundinum í Reykjavík. í septem-
ber síðastliðnum hættu Sovétmenn
að krefjast þess að í samkomulagi.um ■
fækkun kjamorkuvopna yrðtf settar-,
hömlur á ffamkvæmd stjömustríðs-
áætlana. Síðan þá hefur þetta um-
ræðuefni ekki verið ofarlega á baugi í
viðræðum austurs og vesturs. Á með-
an Sovétmenn hafa glímt við innan-
landsátök og efnahagsöngþveiti hafa
Bandaríkjamenn orðið að horfast í
augu við mikinn fjárlagahalla og
gerður og búist er við að hann verði
undirritaður í Moskvu næsta sumar.
. En rjeilur um „stjömustríð“ gætu þó
hafist að nýju. Samningar risaveld-
anna um vamir í geimnum ganga
hægt. I Genf sitja fúlltrúar Bandaríkj-
anna og Sovétmanna fúndi og reyna
hljóðlega að komast að samkomulagi
sem fáir eiga þó von á að náist á
næstu ámm. Til deilna gæti komið
milli Bush Bandaríkjaforseta og
'Bandaríkjaþings á næstunni þegar
kemur að því að ákveða hvort setja
eigi upp fyrsta áfanga vamarkerfis í
geimnum. Með því verður brotið
gegn fyrri samningum við Sovét-
menn um gagneldflaugakerfi og hafa
Sovétmenn hótað að slíta viðræðum
um fækkun kjamorkuvopna ef það
verður gert. Bandaríkjaþing hefúr þó
meiri áhyggjur af útgjöldum ríkisins.
Kostnaðaráætlanir við stjömustríðs-
áætlunina hafa hækkað, talið er nú að
hún kosti Bandaríkjamenn 400 millj-
arði dala en hingað til hafa 20 millj-
arðar farið til hennar. Enn er deilt um
hvort áætlunin sé raunhæf og hafa
áherslur breyst frá því sem upphaf-
lega var gert ráð fyrir. Tilraunir snú-
ast nú um notkun hefðbundinna
gagnflauga en minni áhersla er lögð á
leysigeisla og aðra framtíðartækni. í
stað þess að veija stórar borgir og al-
menning er ffemur lögð áhersla á að
veija hemaðarmannvirki.
Kuwait á fáa bandamenn. írakar hafa fjölmennar
hersveitir á landamærunum. Olíuverð hækkar:
Irak beitir
Kuwait hörðu
Sérfræðingar í málefnum
Persaflóaríkja segja að Saddam
Hussein, forseti traks, vírðist
vera staðráðinn í að halda áfram
að ógna Kuwaif. Viðræður Ku-
waitmanna og íraka, sem fóru
fram í Saudi-Arabíu, fóru út um
þúfur f gser. Þetta leiddi til þess
að dollari styrktist í verði, en
hann hefur lækkað mikið að
undanförnu, og verðhækkun
varð á oliu. Þetta varð vegna
kaupa spákaupmanna en orð-
rómur komst á kreik um að fr-
akar hefðu ráðist inn I Kuwait.
Kuwaitmenn skortir ekki pen-
inga en þeir eru fámennir og
hafa aðeins 20,000 manna her.
írakar hafa 100.000 manna her-
lið á landamærunum og krefjast
iandsvæða af Kuwait. Kuwait
hefur þegar látið undan krðfum
íraka um að draga úr olíufram-
leiðslu sinni þar til umfratn-
birgðir af ohu hafa selst en f rak-
ar eru stórskuldugir og vilja
hækka með þessu oliuverð. Það
hefur þeim tekist svo um munar.
Á einum mánuði hefur olíuverð
hækkað um meira en S doUara
fyrir tunnuna, þrátt fyrir að enn
séu miklur oUubirgðir til i heim-
inum. Kuwaitraenn hafa virst
einangraðir í deilu sinni við fr-
aka. Þeir njóta stuönings Banda-
ríkjamanna en ekkert nágranna-
ríkja þeirra hefur lýst samúð
með málstað þeirra. Þar ræður
miklu að íranir eru jafn Ijár-
vana og frakar og styðja hækk-
un oUuverðs eins og fjandmenn
þeirra írakar.
Kuwaitmenn hafa geflð til
kynna undanfarna daga að þeir
væru rciöubúnir til að greiða
írökum háar ijárhæðir í skaða-
bætur ef það mætti verða til að
leysa ágreining þjóðanna um
iandamærí og oliuvinnslu. írak-
ar skulda Kuwaitbúum fé sem
þeir fengu að láni t Persafloa-
Stríðinu og fóru viðræðurnar
milU þjóðanna út um þúfur
vegna þess að Kuwait neitaði að
afskrífa þessar skuldir og láta af
hendi eitthvað af umdeildu land-
svæðunum. Ónefndur embættis*
maður í Kuwait sagði Reuter að
hann teldi að írakar myndu ekki
faUast á samkomulag á næstunni
og þeir myndu ekki draga her-
sveitir sínar til baka frá landa-
mærunum. „Þeir vilja peninga,
fullt af pcningum og vilja að
ágreiningurinn um landamærin
standi eins iengi og unnt er.“
Á minna en einum mánuði hef-
ur oUuverð hækkað um meira en
5 daU fyrir tunnuna. Þetta hefur
fyrst og fremst orðið vegna að-
gerða íraksstjórnar sem hefur
hrætt spákaupmenn og komið
OPEC-löndunum tíl að semja
um minnkandi framleiðslu og
standa við ioforð sin um fram-
leiðslumagn.
Stjórnarflokkar í A-Þýskalandi virðast ætla að fallast á tillögur Bonn-stjórnar:
Stjórnarkreppan í A-
Þýskalandi að leysast
Stjómarkreppan i Austur- Þýskalandi
virtist í gær vera að leysast. Deilt hef-
ur verið um hvemig fyrirkomulag
væntanlegra kosninga í desember
skyldi verða en helstu stjómmála-
flokkar Austur- Þýskalands virtust i
gær ætla að fallast á málamiðlunartil-
Sovésku geimfaramir eiga að koma tii jarðar eftir viku:
Geimfar lagt af stað
Útvarpið i Moskvu sagði frá þvi
í gær að Sovétmenn hefðu sent
eldflaug meó tveimur geimförum
til geimstöðvar sinnar „Mir“ sem
er á braut um jörðu. Þeir eiga að
koma i stað tveggja manna sem
hafa hafst þar viö í hálft ár,
Moskvu-útvarpiö lýsti geimskot-
inu í beinni útsendingu og sagði
að það hefði tekist vel. Að sögn
þess á Soyuz-TMIO geimfariö að
tengjast Mir-gcimstöðinni á
föstudagskvöld.
Hin opinbera Tass-fréttastofa
sagði síðar að geimskotið hefði
gengið samkvæmt áætlun, en
þetta er í sjöunda skipt! sem
geimfar er sent til geimstöðvar-
innar. Mir-geimstöðinni var kom-
ið á braut { febrúar 1986. Hún er
sett saman úr nokkrum hlutum.
Nú er Soyuz-TM9 geimfar tengt
við hana auk eininganua Kvant-1
og Kvant-2. Síðustu mánuði hafa
ýmsar bUanir komið í ljós i geim-
stöðinni og hafa birst fréttir á
Vesturlöndum um aö lif geimfar-
anna hafi verið í hættu. Geimfar-
arnir, sem nú eru á lelð til geim-
stöðvarinnar, eiga að vera i henni
í 132 daga. Þeir eiga að gera ýmiss
konar rílraunir sem auðveldara
er að framkvæma í geimnum en
á jörðu. Geimfararnir tveir, sem
nú eru í stöðinni, eiga að koma til
jarðar eftir viku, 9. ágúst.
lögur v- þýsku stjómarinnar í Bonn.
Samkvæmt áætlun Bonn-stjómarinn-
ar mun v- þýska reglan gilda áfram í
báðum ríkjunum um að hver flokkur
þurfi 5% atkvæðamagn til að fá fúll-
trúa á þing. Hins vegar geta litlir
flokkar í Austur-Þýskalandi myndað
bandalag við flokka í vestri. Með
þessu móti er líklegt að litlir flokkar
sem eiga sér stóra samheija vestan
landamæranna nái inn fúlltrúum, en
hins vegar aukast líkumar á að arftaki
austur-þýska kommúnistaflokksins
fái enga fúlltrúa, þar sem hann á eng-
an bandalagsflokk í Vestur-Þýska-
landi. Búist var við að kristilegir
demókratar og sósíaldemókratar
myndu samþykkja þetta fyrirkomulag
á kvöldfúndum í gær.
Viðræður um sameiningarsáttmála
ríkjanna hófúst af miklum krafti í gær.
Mörg ágreiningsmál em óleyst. Erfið-
asta deiluefnið snýst um rétt fyrrver-
andi eigenda eigna sem kommúnistar
tóku eignamámi í Austur-Þýskalandi
en Austur- Þjóðveijar vilja að sérstakt
tilit verði tekið til hagsmuna fátækra
leiguliða sem nú búa á landi sem V-
Þjóðveijar gera kröfú til. Önnur deilu-
mál snúast um hvemig löggjöf um
fóstureyðingar skuli vera i sameinuðu
Þýskalandi en fóstureyðingar em
miklu sjálfsagðari hlutur í A-Þýska-
landi en í V-Þýskalandi.
Sjálfsmorð mistókst
Sovéskur flugræningi, sem situr í
sænsku fangelsi, reyndi í gær að
ffemja sjálfsmorð. Hann hafði áður
hótað því að drepa sig ef Svíar sendu
UMSATRI LOKIÐ I TRINIDAD
Fimm daga löngu umsátri um út-
varpsstöð og þinghúsið á Trinidad
lauk í gær þegar uppreisnarmenn létu
lausa alla gisla sína og gáfúst upp án
skilyrða. Svartir múslimar, sem vildu
steypa stjóm landsins úr sessi, hafa
síðan á föstudag haft þinghúsið og
sjónvarpstöð landsins á sínu valdi.
Þeir hafa haldið æðstu stjómendum
landsins í gíslingu og krafist þess að
fá ffamgengt kröfúm sínum um þing-
kosningar og um að þeir sjálfir yrðu
ekki sóttir til saka. Forsætisráðherra
landsins var meðal gisla uppreisnar-
manna. Hann haföi fengið skot í fæt-
uma og var látinn laus á þriðjudag.
Uppreisnartilraunin kostaði a.m.k.
30 menn lífið, 300 særðust og varð til
þess að miklar gripdeildir hófúst á
eyjunni Trinidad.
Uppreisnarmenn saka ríkisstjómina
um mikla spillingu. Þeir kröföust
þess að forsætisráðherrann segði af
sér, kosningar yrðu haldnar innan
þriggja mánaða og að þeir sjálfir yrðu
ekki sóttir til saka.
Her og iögregla hafa reynst vera trú
ríkisstjóminni og hafa setið um að-
setursstaði uppreisnarmanna. Foringi
þeirra hefúr verið í símasambandi við
fréttamenn og hefúr oft sagt að sam-
komulag hafi náðst við her og ríkis-
stjóm um lausn gíslanna og um kröf-
ur uppreisnarmanna. í gærkvöldi bár-
ust síðan staðfestar fféttir um að ver-
ið væri að leysa gíslana úr haldi og
fféttastofa landsins sagði að upp-
reisnarmenn heföu gefist upp án skil-
yrða.
hann heim til Sovétríkjanna. Fang-
elsisvörður kom að fanganum þar
sem hann hafði brotið gler í hitabrúsa
og reynt að skera sig á púlsinn með
glerbrotunum.
Eftir sjálfsmorðstilraunina ffestaði
hæstiréttur Svíþjóðar ffekari umfjöll-
un um framsal hans. Svíar hafa ekki
ffamselt flugræningja til Sovétríkj-
anna undanfama áratugi.
Ræningjamir hafa verið sóttir til saka
í Svíþjóð og tekið út refsingu sína
þar. Nú nýlega hafa Svíar þó fengið
meira traust á sovésku réttarkerfi og
úrskurðuðu dómstólar nýlega að eng-
in ástæða væri til að neita Sovét-
mönnum um að fá afhenta tvo flug-
ræningja sem sitja í sænskum fang-
elsum.