Tíminn - 04.08.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn- r
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
SkrifetofiirLyngháls9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð i lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Austurlönd nær
Einræðisherra íraks, Saddam Hussein, lét verða af
því sem stórveldin og Arabaríkin yfirleitt þóttust ekki
eiga von á, að gera innrás í nágrannalandið Kuwait.
Aðdragandi innrásarinnar minnir um margt á undan-
fara innrásar Þjóðverja í Pólland 1. september 1939
og innrásin sjálf var leifturstríð herveldis gegn smá-
ríki, í sama dúr og þýska innrásin í Pólland, sem var
upphaf síðari heimsstyijaldar.
Þótt samlíking af þessu tagi sé ekki gerð til þess að
ofgera áhrif innrásarinnar í Kuwait á heimsfriðinn er
hún eigi að síður áminning um hversu tæpt er um ffið-
arhorfur í ýmsum heimshlutum. Engum blöðum er
um það að fletta að Austurlönd nær, allt hið víðlenda
svæði við Miðjarðarhafsbotna og Persaflóa í heims-
hluta Araba og múslimsks siðar, eru óffiðarsvæði og
hafa verið áratugum saman. Þegar allt þetta stóra
heimssvæði er tekið sem heild er flókið að greina or-
sakir og ástæður hins ófriðvænlega ástands, því að
það eru ekki eingöngu ættflokkadeilur og frumstæð
ásælni í hvers annars lönd sem rekur á eftir sífelldum
skærum og vopnaskaki. Stórveldin og Evrópuríkin
eiga sinn þátt í að viðhalda óffiði og viðbjóði hemað-
arátaka á þessu svæði, ef horft er yfír heildarsviðið og
gang mála þar. Hervæðing Miðausturlanda hefur orð-
ið fýrir tilstilli stórveldanna og fleiri landa, sem séð
hafa þeim fyrir vopnum og aðstöðu til að efla heri
sína og skæruliðasveitir.
Hvað varðar hemaðarmátt Iraks og útþenslupólitík
núverandi einræðisherra og flokksmanna hans, hafa
Irakar ekki staðið einir. Sovétmenn og Frakkar hafa
stutt þá dyggilega. Ofriðurinn við Iran í átta ár gerði
auðvitað hvort tveggja að lama fjárhag þeirra og
treysta Irak sem herveldi. Ekkert ríki á þessu svæði
ræður yfir jafnstómm her, jafnvel búnum og vel skip-
uðum þrautreyndum stríðsmönnum. Þegar þar við
bætist að ríkisstjóm Iraks er herská og ætlar sér stór-
an hlut meðal Araba í skjóli hemaðarmáttar, þarf síst
að koma á óvart að Saddam Hussein ákvað að taka
smáfurstadæmið Kuwait herskildi, þegar ekki samd-
ist milli ríkjanna um ágreining þeirra út af skuldamál-
um og yfirráðum yfír olíulindum og olíuverði á
heimsmarkaði. Þótt Kuwait kunni að vera auðugasta
land í heimi er það ekkert herveldi. Það er smáríki,
veikt og fámennt sem í hemaðarlegu tilliti er upp á
aðra komið, þ.á m. Bandaríkjamenn, en hefur auk
þess reynt að kaupa sér ffið af Irak með fjárhagsleg-
um og diplómatiskum stuðningi.
En nú hefur Kuwait mátt reyna það að tilraun þeirra
til að standa á eigin fótum í ágreiningi við Irak kostar
þá hemaðarinnrás og fyrirætlun Iraka um að leggja
landið undir sig og gera það sér algerlega háð. Þar að
auki hefur Kuwait þolað þá raun að vinveitt ríki hafa
ekki treyst sér til að veita þeim beina hemaðaraðstoð.
Arabaþjóðimar hafa ekki þorað að hreyfa sig og
Bandaríkjamenn fara sér hægt um annað en að lýsa
samstöðu sinni í orði. Enginn veit nú hver framvinda
þessa stríðs milli Iraks og Kuwait verður. Ahrif þess
geta þó orðið afdrifarík með ýmsum hætti. Hitt er of-
sagt að með þessu sé verið að rjúfa ffið í Austurlönd-
um nær. Þetta er aðeins ný útfærsla á hemaðarátökum
í heimshluta sem er óffiðarbæli.
Laugardagur 4: ágúst 1990
Q
kJ AMKVÆMT venju verður
mikið um dýrðir um þessa helgi,
þjóðhátíð í Eyjum og verslunar-
mannahelgi í landi. Liðið er á aðra
öld síðan Vestmannaeyingar hófu
að gera sér dagamun fyrstu helg-
ina í ágústmánuði og halda þjóð-
hátíð sína í Heijólfsdal og er sá
siður rakinn til þjóðhátíðarinnar
miklu 1874, sem haldin var til að
minnast þúsund ára búsetu í land-
inu.
Vissar hefðir hafa þróast í hátíða-
haldi þeirra Eyjamanna og hefúr
þeim tekist að halda þeim fúrðu-
vel við í gegnum breytilega tíma.
En á síðari árum heyrast fúllorðir
Vestmannaeyingar kvarta hljóð-
látlega yfir þvi mikla aðstreymi
fólks ofan af landinu, sem Ijær há-
tíð þeirra annan og framandi brag
en þeir áttu að venjast á meðan
heimamenn vom ekki ofúrliði
bomir af aðkomufólki sem veit
ekki betur en að þjóðhátíð í Eyjum
sé venjuleg sukksamkoma með
aðkeyptum skemmtikröftum og
haga sér samkvæmt því.
Verslunarmannahelgin á sér
einnig langa sögu og var nefnd frí-
dagur verslunarmanna áður en at-
vinnumenn í skemmtanahaldi
virkjuðu hana til að plokka pen-
inga af bömum og drukknum ung-
lingum. Rútubílaeigendur eiga
sinn þátt í þeim undarlegu straum-
hvörfúm sem frídagur verslunar-
manna tók áður hann var gerður
að slarkhátíð ungmenna.
Frídagur verslunarmanna er
mánudagurinn eftir fyrstu helgi í
ágúst og var í fyrstu nokkurs kon-
ar baráttudagur verslunarfólks,
sem vakti athygli á kjömm sínum
þennan dag og var hann jafnframt
notaður til hóflegrar upplyftingar
og fóm þeir sem ftiið áttu stund-
um út fyrir bæjarmörk þegar vel
viðraði.
Svo verkaðist að hátíðisdagur
verslunarfólks varð almennur frí-
dagur og helgin langa er notuð
sem tilefni útiskemmtana hvar
sem danspalli eða upphækkun fyr-
ir tónlistariðkun og unglingaheld-
um girðingum verður við komið.
Eini staðurinn sem ekki þýðir að
bjóða upp á til slarkskemmtana
þessa helgi er höfúðborgarsvæðið.
Þar vill ekkert ungviðið veifa
bokkum og veina þrjá sólarhringa
samfleytt.
Fyrir nokkmin ámm var reynt að
koma upp svona uppákomum í
Viðey og endaði það ævintýri allt í
tapi og fjárhagslegu önþveiti.
Byggðastefnan virðist því eink-
um vera virk um verslunarmanna-
helgina, en þá dregur og laðar
landsbyggðin íbúa höfuðborgar-
svæðisins til sín, uppfull með fýr-
irheit um sukk og skemmtikrafta.
Blautlegar
útiskemmtanir
Utiskemmtanir á Islandi em sér-
kennilegur kapítuli í þjóðarsög-
unni. Fátt ber þolgæðinni fegurra
vitni en sú bjartsýni sem einkenn-
ir alla þá sem efna til mannfunda
undir berum himni og láta þá
standa yfir jafnvel sólarhringum
saman. Rysjótt veðurfar gerir
marga vel undirbúna hátíðina
heldur blautlega og fyrir kemur að
þær Qúka út í veður og vind í bók-
staflegum skilningi. Em dæmi um
það fersk í minni.
Oft em útisamkomur vel lukkað-
ar og hinar skemmtilegustu fyrir
alla aðila og eiga sjálfsagt margir
góðar minningar frá sælum sum-
ardögum þegar fólk kemur saman
til að sýna sig og sjá aðra, reyna
með sér í íþróttakeppni og stíga
sporið undir harmóníkuleik eða
standa í þvögu ffammi fyrir dáð-
um gítarspilurum og skemmtana-
fólki sem vel kann þá list að draga
að sér athygli.
En dimmir skuggar hvíla einnig
yfir minningum um útihátíðir þar
sem vímuefnanotkun, slysfarir og
ekki síst ofbeldi skilja eftir sig
ævarandi ör.
Það hörmulegasta er að þeir sem
verst eru leiknir eftir taumlausar
svallhelgar eru böm og unglingar.
En það er einmitt til hinna ungu og
ómótuðu aldursflokka sem höfðað
er til í forkynningum skemmtana-
haldara, sem vonast til þess eins
að raka saman fé með fáránlega
háum aðgangseyri að afgirtum
réttum sem manneskjum er smal-
að í.
Algjört ábyrgðarleysi
Enginn ber ábyrgð á fyrirbærum
eins og verslunarmannahelgi. Því
er ekki við neinn að sakast þótt
margir liggi í valnum eftir uppá-
komumar og aðrir hljóti þau sár á
líkama og sál sem aldrei gróa.
En í ár ber svo við að allt í einu er
farið að vara við þeim hættum sem
útisamkomuhald býður upp á og
greinilega í æ ríkari mæli. Ekki
svo að skilja að ekki hafi áður ver-
ið minnst á þann brag allan sem
víða tíðkast þar sem ungu fólki er
smalað saman, en án þess að því
sé verulegur gaumur gefinn.
I Kastljósi sjónvarps s.l. sunnu-
dag kom fram fólk sem maður
verður að álíta að sé ábyrgt orða
sinna og skýrði frá því að það sé
algengt á útiskemmtunum eins og
þeim sem hvað ákafast hafa verið
auglýstar fyrir þessa helgi, að kyn-
ferðisglæpir séu framdir á stúlk-
um, allt niður í 13 ára gömlum.
Það er sagt upp í opið geðið á
þjóðinni að þetta sé algengt og að
stundum séu kunningjar að verki
og í öðrum tilvikum aðvífandi
glæpamenn.
Svo er skýrt frá eins og ekkert sé
að velferðarþjóðfélagið sé svo
burðugt, eða hitt þó heldur, að of-
beldisglæpir séu ekki kærðir.
Fómarlömbin þegja og eru sakbit-
in fyrir að hafa orðið fyrir svona
hremmingum.
Komung stúlka var dregin fram á
skerminn til að skýra frá því að
þijú illmenni hafi nauðgað henni á
þann hátt að greinilegt er að sad-
istar ganga sperrtir á meðal vor og
heldur blygðunin ein vemdar-
hendi yfír þeim.
Þetta tiltekna ofbeldi var sett í
samband við svokallaða úti-
skemmtun.
Enn var skýrt frá því að það sé al-
gengt sport á útiskemmtunum, þar
sem fólk hnoðast um í tjaldbúð-
um, að nauðgarar leiti svona fóm-
arlömb uppi og komi ffam vilja
sínum án þess að nokkuð sé að
gert.
Kunningjaglæpir
Þá eiu svokallaðar kunningja-
nauðganir fyrirbæri sem allt i einu
er farið að gefa gaum og kvað
tjaldbúðasukkið vera tilvalinn
vettvangur til þeirra manndóms-
rauna.
Það fer ekki á milli mála að
áfengisþamb og önnur vímuefna-
notkun er meira en algeng á útihá-
tíðahöldum og er það sukk allt
eðlilegur undanfari þeirra glæpa
sem þar em framdir.
Til þessa hafa eigendur lang-
ferðabíla eða þeir sem selja inn í
þær ungmennaréttir sem skemmt-
anahald verslunarmannahelgar
samanstanda af, ekki þurft að bera
neina ábyrgð á því sem ffam fer á
því löghelgaða plássi sem þeir
selja fólki inn í eða inn á.
Svo á að heita að engum veit-
ingamanni líðist að leyfa bömum
og unglingum undir lögaldri að
þamba áfengi, eða neyta annarra
vímuefna í sínum húsum. En allt
er þetta í lagi í langferðabílum og
inni í löghelguðum girðingum
skemmtanahaldara. Að minnsta
kosti bera rútueigendur eða
skemmtihaldsmenn enga ábyrgð á
því sem fram fer á þeirra löghelg-
uðu svæðum.
Vel getur verið að einhveijum
lesanda þyki hér vera fúll djúpt í
árinni tekið og útmálað í sterkum
litum það sem miður fer í úti-
skemmtanahaldi, eins og því sem
tíðkast víða um land um verslun-
armannahelgi.
Svo er þó því miður ekki. Þótt
ekki væri hægt að tína til nema eitt
eða tvö dæmi um að ofbeldisglæp-
ir séu framdir á unglingum í þeim
solli sem kallaður er tónleikahald
eða eitthvað slíkt í nafni félaga-
samtaka um verslunarmannahelgi,
er það nóg til að fordæma það
sukk allt saman.
En sé það ýkjulaust með farið, að
dólgar vaði uppi og nauðgi og
misþyrmi unglingum sem öðmm í
stórum stíl, þá er eitthvað meira en
lítið að.
Hægt er að bera upp þá spumingu
hvers konar fólk það sé sem legg-
ur sig eftir peningagróða af jafn-
dýrkeyptum skemmtunum og
þetta sadistagaman er og það má
einnig velta upp þeirri spumingu
hvar það þjóðfélag er á vegi statt,
sem lokar augunum fyrir svívirð-
unni og telur það bera vott um
ffjálslegt umburðarlyndi að gera
nákvæmlega engar siðferðislegar
kröfúr til sín eða annarra, síst
bama sinna, hvort sem þau teljast í
hópi fómarlamba eða ofbeldis-
manna.
r
I algleymi vímunnar
Lögvemdaður drykkjuskapur og
vímuefnanotkun er aðeins partur
af af þeirri hópsefjun sem skipu-
lögð útihátíðahöld með hljóm-
sveitum, tjaldbúðum og öllu sam-
an er.
A svona kamivölum er víst sjálf-
sagt að sleppa ffam af sér beislinu