Tíminn - 08.08.1990, Blaðsíða 4

4 Ttminn
' MlðVikudácfur 8. ágúst 1990
Mikil samstaða um viðskiptabann:
lyrkir stöðva olíu-
flutninga frá írak
í gær samþykkti Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna að setja írak-
stjóm og leppstjóm hennar í Kúvæt í algert viðskiptabann til að
mótmæla innrás íraka í Kúvæt Þetta er víðtækasta viðskipta-
bann sem samþykkt hefur verið í sögu samtakanna. Öryggisráð-
ið hefur aðeins tvisvar áður samþykkt slíkt viðskiptabann; annað
gegn Suður- Afríku en hitt gegn stjóm hvítra manna í Ródesíu.
Saddam Hussein, óalandi og óferjandi. Hann var í gær bannfærður af
Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna.
Illa hefur gengið að framfylgja
þessum viðskiptabönnum en nú
virðist vera mikill samhugur ríkis-
stjórna um að það skuli gert. I gær
tilkynntu Tyrkir að þeir myndu
virða bann Öryggisráðsins og sama
dag stöðvuðu þeir olíuflutninga frá
Irak um land sitt en meira en helm-
ingur olíu íraka rennur um olíu-
leiðslur í Tyrklandi. Önnur olíu-
leiðsla liggur um Saudi Arabíu og
hefur flutningur olíu um hana verið
minnkaður. I gær var þess beðið
með eftirvæntingu hvort Saudi- Ar-
abar myndu fara að dæmi Tyrkja og
stöðva flutning á olíu um land sitt
en óstaðfestar fréttir hafa borist af
því að írakar hafi hótað að ráðast
inn í landið ef það verður gert.
13 af 15 fulltrúum í Öryggisráðinu
greiddu atkvæði með viðskipta-
banni á Irak. Tveir sátu hjá en það
voru fulltrúar Kúbu og Jemen. Je-
men er eina Arabaríkið sem á full-
trúa í Öryggisráðinu. Arabaríki og
mörg hlutlaus lönd hafa verið mjög
hikandi við að setja Iraka í við-
skiptabann. Ein ástæða þess er að
sum lönd óttast hemaðarofbeldi ír-
aka. Önnur ástæða er sú að mörgum
olíuauðugum löndum geðjast vel sú
stefna Saddam Husseins að hækka
olíuverð, sem honum hefur tekist
svo um munar, en þriðja ástæðan er
sú að írakar eru skuldum vafnir og
lánadrottnar þeirra vilja gjaman fá
hjá þeim olíu upp í skuldimar. Engu
að síður virtist í gær vera mikill
samhugur um ályktun Öryggisráðs-
ins. Bandaríkin, Japan og ríki Efna-
hagsbandalags Evrópu höfðu áður
tilkynnt um viðskiptabann á írak en
með atkvæðum sínum í Öryggis-
ráðinu bættust mörg lönd í hópinn.
Þar á meðal vom Sovétríkin, Kína,
Kanada og Finnland. Svíar, Norð-
menn og íslendingar sögðu í gær að
lönd þeirra myndu virða viðskipta-
bannið og hafa þá allar Norður-
landaþjóðirnar tekið þátt í banninu.
Japanir sögðu í gær að viðskipta-
bann á Irak myndi koma illa við
japönsk fyrirtæki þar sem írakar
skulduðu þeim ofíjár og hefðu Irak-
ar heitið því að greiða skuldirnar
með olíu. Engu að síður ætla Japan-
ir að virða viðskiptabannið. Pól-
verjar sögðu líka að viðskiptabann
kæmi þeim illa en þeir myndu engu
að síður virða það. Svisslendingar
sem venjulega hafa ekki tekið þátt I
alþjóðaaðgerðum af þessu tagi
samþykktu líka að taka þátt í þessu
banni og líta margir á það sem
merki um aukinn vilja þeirra til að
aðlaga sig að stefnu Efnahags-
bandalags Evrópu. Sérstaka athygli
vakti í gær að Arabaþjóðimar létu
hjá líða að taka undir ályktun Ör-
yggisráðsins.
Þýskaland:
Uppgangur
í vestri
en kreppa
í austri
Aldrei hafa jafnmargir haft vinnu í V-
Þýskalandi og nú en á sama tíma eru
nærri milljón Austur-Þjóðveijar at-
vinnulausir eða við það að missa vinn-
una. Opinber gögn um þetta vom birt í
gær og hafa tölumar ffá V- Þýskalandi
orðið til þess að margir hagfVæðingar
hafa spáð „atvinnu- undri“ á næstunni
líkt og varð f Bandaríkjunum um
miðjan níunda áratuginn. I V-Þýska-
landi hefúr undanfarið verið um 7%
atvinnuleysi sem telst vera vel viðun-
andi. I Austur-Þýskalandi er atvinnu-
leysi nú 3.1%. Þótt það sé ekki há tala
er það gífúrleg breyting ffá því sem
áður var og hefúr atvinnuleysi tvö-
faldast á aðeins einum mánuði. Þetta
hefúr meðal annars orðið til þess að
menn óttast efnahagslegt hrun í Aust-
ur-Þýskalandi og vilja stjómmála-
menn reyna að forða því með því að
flýta sameiningu þýsku rikjanna.
Efnahagsþróunin í austur- og vestur-
Þýskalandi er ekki ótengd. Að sögn
eins leiðtoga „Kristilegra demókrata"
Horst Guenther hafa aukin kaup Aust-
ur-Þjóðveija á vestur- þýskum vam-
ingi orðið til þess að fjölga störfúm í
V-Þýskalandi. Hins vegar hafa Aust-
ur-Þjóðveijar keypt minna af heima-
tilbúnum vömm nú þegar vestrænar
vörur em á boðstólum og hefúr þetta
leitt til minnkandi eftirspumar effir
austur- þýskum vömm sem aftur leið-
ir til þess að minna er fyrir A-Þjóð-
veija að gera.
Afríska þjóðarráðið haettir vopnaðri baráttu:
Svartir og hvítir
öfgamenn óánægðir
Afríska þjóðarráðið (ANC) hét því í gær að hætta vopnaðri bar-
áttu sinni og reyna þess í stað samningaleiðina. Afríska þjóðar-
ráðið hefur stundað skæruhemað í 29 ár gegn stjóm hvítra
manna og hefur það staðið í vegi fýrír samningaviðræðum.
Svartir og hvítir öfgamenn vom ein-
ir um að Iýsa yfir óánægju sinni með
þessa ákvörðun í gær. Stjómarand-
stöðuflokkur hægri íhaids-öfga-
manna lýsti í gær vopnahléssamning-
um stjómarinnar sem óhæfum og
ólöglegum. „Afriska þjóðarráðið hef-
ur ekkert umboð til samninga við
lögmæt stjómvöld þessa lands. Sam-
tökin hafa aðeins áhuga á fúllum
völdum og vilja ekki deila þeim með
neinum,“ sagði Andrias Treumicht,
foringi flokksins við fréttamenn.
Ríkisstjóm S-Affíku, undir stjóm de
Klerks brást hins vegar vel við
vopnahlésyfirýsingu ANC og sam-
þykkti áætlun um lausn pólitískra
fanga og um heimkomu útlaga. I yfir-
lýsingu sem ríkisstjómin og ANC
birtu sameiginlega sagði að „við er-
um sannfærðir um að það sem ákveð-
ið var í dag geti orðið merkur áfangi
á leið til raunverulegs ffiðar og vel-
megunar í landi okkar“. Leiðtogar
svartra öfgamanna í PAC- samtökun-
um lýstu yfir óánægju sinni með
vopnahléssamninginn. Þeir sögðust
ekki myndu virða hann og myndu
halda áfram vopnaðri baráttu gegn
ríkisstjóminni. PAC er klofningsbrot
úr afríska þjóðarráðinu ANC. Það var
stofnað 1961 og hefúr stundað
minniháttar skæmhemað síðan.
„PAC mun beita öllum ráðum til að
steypa þvi stjómmálakerfi sem kann
að verða efnt til með viðræðum ANC
og Suður- Afríku-stjómar" sagði for-
seti samtakanna, Zeph Mothopeng,
við fréttamenn. Almennt vom þó við-
brögð manna mjög jákvæð og var
Desmond Tutu erkibiskup var í hópi
þeirra sem fögnuðu vopnahlésyfir-
lýsingunni. Það þótt þó varpa nokkr-
um skugga á yfirlýsinguna að í gær
kom til mannskæðra átaka í Natan-
héraði milli stuðningsmanna ANC og
Zútumanna.
Bandaríkjamenn fara með herlið
inn í Saudi Arabíu í dag:
Kveikiþráðunnn
tekinn að brenna?
Bandarikjaforseti skipaði flota og
flugherí viðbragðsstöðu I gærþannig
að fyrirvaralítið yrði hægt að senda
bardagasveitir inn í Saudi Arabíu til
að veija landið hugsanlegri árás hers
Iraka.
Þetta var tilkynnt í bandarísku sjón-
varpsstöðinni CBS i gær en útsend-
ing var rofin tíl að koma fréttinni á
Ifamfæri. Jafnframt kvaðst sérstakur
fféttamaður CBS í Hvíta húsinu hafá
vissu fyrir því að bandarískar her-
sveitir myndu ganga á land i Saudi
Arabíu fyrrihluta dags í dag.
Talsmaður Hvíta hússins sagði af
þessu tilefni að íraskar hersveitir i
Kúvæt væm alvarleg ógnun við
Saudi Arabiu. Hann vildi hvorki játa
né neita staðhæfingu fréttamanns
CBS.
Sovétmenn stofna
gjaldeyrismarkað
Sovétmenn tilkynntu í gær að þeir
myndu á næsta ári stofna heima-
markað fyrir gjaldeyri þar sem
verslað yrði frjálst með Rúblur,
gjaldmiðil Sovétríkjanna. í opin-
berri tilkynningu sagði að ákvörðun
um þetta tæki gildi 1. janúar á næsta
ári og væri liður í því að koma á
markaðshagkerfi og ffjálsri gjald-
miðilsverslun. Gjaldmiðilsmarkað-
ir verða opnaðir í Moskvu og í öll-
um höfuðborgum Sovétlýðveld-
anna. Með þessu verða gjaldeyris-
viðskipti þó ekki með öllu frjáls því
að áffam verður bannað með lögum
að flytja rúblur úr landi. Gengi
gjaldmiðilsins mun heldur ekki ráð-
ast á þessum markaði og í gær var
ekki ljóst hvort erlendir bankar
myndu fá að versla á honum. Á
gjaldeyrismarkaðnum verða erlend-
ir gjaldmiðlar boðnir til sölu og
verða seldir hæstbjóðandi. I Sovét-
ríkjunum er nú skráð tvöfalt gengi á
rúblum. I opinberum viðskiptum er
látið heita að rúblan sé 1.72 dollara
virði (u.þ.b. 100 kr.) en ferðamenn
geta keypt hana á tífalt lægra verði.
Á svörtum markaði fást allt að 25
rúblur fyrir einn dollara. (Ein rúbla
kostar þá u.þ.b. 2,20 krónur). Sov-
éskir embættismenn viðurkenna að
gengi rúblunnar sé ekki rétt skráð
og þeir hafa í æ ríkari mæli tekið
upp vöruskipti í viðskiptum innan
Sovétríkjanna og miða verð á vöru
jafnvel við Bandaríkjadali. Þau orð
Sovétmanna, að þessar ráðstafanir
verði fyrsta skrefið í átt að fijálsum
gjaldeyrisviðskiptum hafa komið
vestrænum bankamönnum á óvart.
Sovéskir eínahagsráðunautar hafa
hingað til sagt að fijáls gjaldeyris-
viðskipti hæfúst tæplega í Sovét-
ríkjunum fyrr en eftir 5 ár.
Viðræður í næsta mánuði?
Lithaugar gætu hafið formlegar við-
ræður við Moskvu í næsta mánuði
um sjálfstæði Lithaugalands sagði
forseti landsins, Výtautas Landsberg-
is á þriðjudag. Hann sagði í viðtali
við fféttamann Reuters að Eystrasalt-
slöndin biðu enn viðbragða Sovét-
stjómar við tillögum sínum um fyrir-
komulag viðræðnanna. „Það er ekk-
ert hægt að segja ákveðið um hvenær
viðræðumar hefjast en það væri
mögulegt að þær hæfúst í septem-
ber,“ sagði hann. Áður en það verður
sagði hann að þyrfti að semja fúndar-
dagskrá þar sem tekið væri ffam um
hvað skuli rætt, hvaða skilyrði verði
sett og hvert markmið viðræðnanna
skuli verða. Hann sagði að þótt margt
væri enn óljóst í samskiptum Lit-
hauga og Sovétstjómar væm þau þó
langtum betri nú en áður þegar Sov-
étmenn hótuðu því að knýja ffam
vilja sinn með hervaldi. Hann sagði
að stuðningur landsmanna væri enn
mikill við sjálfstæðishreyfinguna og
neitaði ásökunum um að þing Lit-
hauga tefði fyrir viðræðum við Sov-
étmenn.