Tíminn - 11.08.1990, Blaðsíða 6

Tíminn 6
Laugardagur 11. ágúst 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
SkrifstofurLyngháls9,110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Augiýsingasimi: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð i lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Erindi Verslunarráös
Bréf Verslunarráðs íslands til forsætisráðherra
um málefni Ríkisútvarpsins, Pósts og síma,
Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins og Lyfja-
verslunar ríkisins þarf e.t.v. ekki að koma á óvart,
en hlýtur eigi að síður að vekja athygli.
Verslunarráðið vekur máls á hugmyndum, sem
ekki eru nýjar af nálinni í hugmyndaheimi nýk-
apitalismans. Þrátt fyrir það hefiir krafan um
einkavæðingu þeirrar þjónustu og þjóðarumsvifa
sem hér um ræðir, ekki verið sett fram af Verslun-
arráðinu sem slíku í þessum búningi eða beint svo
milliliðalaust að ríkisstjóm eins og raun ber nú
vitni.
Bréf Verslunarráðs er efnislega áskomn á ríkis-
stjómina að fara að beita sér fyrir því að Ríkisút-
varpið verði lagt niður, að póst- og símaþjónusta í
núverandi formi fari sömu leiðina og að einkarétt-
ur ríkisins um innkaup og sölu áfengis verði af-
numinn, svo og þau afskipti sem ríkisvaldið hefur
af lyQasölu og lyfjainnkaupum.
Nú kann að vera að ýmsum muni þykja erindi
Verslunarráðs bamalegt og ekki þess virði að
eyða löngum tíma í að svara því eða hugsa um
efni þess. Þó fer fjarri því að það sé rétta afstaðan
að láta eins og þetta erindi hafi ekki komið fram.
Flest bendir til þess að bréf Verslunarráðs sé betur
undirbúið og ekki eins einfeldningslegt sem það
lítur út fyrir að vera. Bréfið er hugsað sem sókn-
arvopn nýkapitalista og milliliðastéttarinnar um
að auka þjóðfélagsumsvif sín, auka gróðamögu-
leika sína, eignast stærri hlut í þjóðarbúskapnum.
Þeir munu fylgja þessu bréfi eftir með fullum
sannfæringarkrafti sem m.a. - og ekki síst - mun
beinast að því að sannfæra almenning um að
milliliðastarfsemi aðila Verslunarráðs sé færari
um að annast útvarpsrekstur, áfengisútsölu og
uppbyggingu almannaþjónustu, t.d. pósts og
síma, en þær stofnanir sem Verslunarráð vill
leggja niður. Hér er um pólitískt baráttumál sér-
hagsmunaafla þjóðfélagsins að ræða.
Fjarri fer því að einkavæðingarstefna Verslunar-
ráðs og gróðaaflanna í landinu eigi þann hljóm-
grunn meðal almennings sem dirfska umræddra
bréfaskrifta til forsætisráðherra kann að bera með
sér. En þótt svo sé ekki, eiga andstæðingar slíkrar
stefnu ekki að láta hana þegjandi framhjá sér fara.
í því sambandi skal nú sérstaklega minnst á út-
varpsrekstur, sem augljóst er að Verslunarráðið
ætlar að láta frekar til sín taka. Þess verður áreið-
anlega freistað að herða pólitíska aðför að Ríkis-
útvarpinu, sem er ein elsta og mikilvægasta
menningarstofnun landsmanna. Þeir sem gera sér
grein fyrir hinu mikla og margþætta hlutverki
Ríkisútvarpsins verða að sameinast um að
hnekkja sérhagsmunastefnu milliliðanna í mál-
efnum þess.
EKKI HEFUR alltaf verið
jafntíðfbrult um Öræfa-
sveit í Austur-Skaftafellssýslu
eins og nú er að verða ár eftir ár
þegar ferðamönnum er vísað frá
hinum fagra og rómaða þjóð-
garði í Skaftafelli vegna ágangs
af fjölmenni sem staðurinn ræð-
ur ekki við að veita viðtöku. Sú
var tíðin að Öræfín voru ein-
angruð og jafnvel torsótt yfir-
ferðar innan sveitar. Reyndar er
ekki langt síðan að lega Öræfa
minnti á að sveitin væri eins og
eyja sem aðskilin væri frá meg-
inlandi og eftir því erfítt að kom-
ast þangað. Ekki eru nema 16 ár
síðan Öræfasveit komst í eigin-
legt akvegasamband með smíði
brúar yfir Skeiðará, en sú brú
varð ekki fyrst og fremst fræg
fyrir það að gera leiðina i Öræfi
fullkomlega bílfæra, heldur hitt
að þá hafði opnast hringvegur
um landið.
Vígsla þessa stórmannvirkis fór
ffam við hátíðlega athöfh sumar-
ið 1974, þegar einnig var minnst
1100 ára afmælis Islandsbyggð-
ar. En hvaða sveit skyldi fremur
tengjast þeim atburði en einmitt
Öræfin? Því að svo segir íslensk
landnámssaga að Ingólfur Amar-
son, hinn viðurkenndi ffumland-
námsmaður íslands, hafi fyrst
komið að landi við Ingólfshöfða
og haft vetursetu þar áður en
hann nam land í Reykjavík og
staðfestist þar.
Páll Þorsteinsson
Nýlátinn er á 81. aldursári einn
hinn kunnasti og ágætasti Öræf-
ingur á síðari timum, Páll Þor-
steinsson, fyrrverandi alþingis-
maður. Páll var bóndi á fæðing-
arstað sínum, Hnappavöllum,
þar sem reyndar er margbýlt og
nokkurt býlahverfí eins og víðar
í þessari sveit. Hann var einnig
hreppstjóri Hofshrepps og stund-
aði bamakennslu um allmörg ár í
sveit sinni, enda lærður kennari
og var þar í öllu þátttakandi og
forystumaður í sveitarmálum og
menningarlífi, fastbundinn átt-
högunum eins og ffekast má
verða. En Páll Þorsteinsson var
þjóðkunnur sem alþingismaður.
Hann sat á þingi 32 ár, frá 1942
til 1974, fyrst þingmaður Austur-
Skaftafellssýslu í 17 ár, eins og
kjördæmaskipanin var þá, en síð-
an þingmaður Austurlandskjör-
dæmis í 15 ár, þegar ný kjör-
dæmaskipun hafði verið tekin
upp. Páll var í hópi þeirra manna
sem lengsta þingsetu hafa átt fyrr
og síðar. Hann bar þess þó engin
merki að hann væri „bardaga-
maður“ eins og stundum er látið
að liggja að þingmaður eigi að
vera og því fremur sem hann ætl-
ar sér meiri áhrif í þingsölum.
Sýslungar hans og samflokks-
menn völdu hann þingmannsefni
meðan sýslan var einmennings-
kjördæmi og tryggðu honum
nægilegt fylgi í kosningum 1942
til þess að ná kjöri, og þeirri
stöðu hélt hann við góðan orðstír
upp frá því. Ef ekki hefði komið
til kjördæmabreytingin 1959,
sem lagði niður einmennings-
kjördæmi eins og Austin--Skafta-
fellssýsla hafði verið í fúll 100
ár, hefði Páll Þorsteinsson áreið-
anlega haldið áffam að vera fúll-
trúi Austur-Skaftfellinga á Al-
þingi um mörg ókomin ár, en úr
því varð hann einn af 5 þing-
mönnum Austurlands, þar sem
þrír voru lengi ffaman af sam-
flokksmenn hans úr Framsóknar-
flokknum, þótt á síðari árum hafí
hlutföllin breyst flokknum í
óhag, enda liðin tíð að Fram-
sóknarflokkurinn hafí það yfir-
burðafýlgi í ýmsum kjördæmum,
sýslum og landshlutum, sem
hann hafði áður.
Varla gat hjá því farið að það
festist við Pál að hann væri um-
ffam allt fúlltrúi Austur-Skaft-
fellinga í hinu víðlenda og sund-
urleita Austurlandskjördæmi,
sem náði norðan ffá Langanes-
strönd suður um til Öræfa. En
naumast hefði hann sjálfúr viljað
viðurkenna að hann bæri aðeins
hagsmuni heimasýslu sinnar fyr-
ir bijósti allra hluta kjördæmis-
ins. Hitt er jafhvíst að svo rótgró-
inn sem hann var orðinn sem
þingmaður Austur-Skaftfellinga
fyrir kjördæmabreytinguna,
hlaut hann að sinna málefhum
sýslunga sinna af sérstökum
áhuga, enda eðlilegt að til hans
væri leitað öðrum ffemur þegar
slík mál voru til meðferðar þann-
ig að miklu skipti.
Öðru vísi en aðrir
Páll Þorsteinsson óx upp í þjóð-
félagi sem ungu fólki nú kann að
sýnast fjarlægt, því að hann er
kominn á fullorðinsár fýrir síðari
heimsstyrjöld, að ekki sé minnst
á lýðveldisstofnunina 1944, sem
nú er að verða algeng viðmiðun
um kaflaskipti í sögunni. Þótt
ekkert sé út á slíka kapítulaskipt-
ingu að setja, má það ekki
gleymast að framfarahugur og
þjóðfélagsbreytingar koma til
sögu miklu fýrr. Menn af kyn-
slóð Páls Þorsteinssonar og með
langlífí hans hafa því verið þátt-
takendur í sköpun íslandssögu á
lengsta skeiði samfelldra breyt-
inga og aldahvarfa frá upphafi
landsbyggðar. Slíkum mönnum
gat að lokum ekki komið neitt á
óvart.
Páll Þorsteinsson tók fúllan þátt
í verkum sinnar samtíðar og
lagði þar reyndar mikið ffam.
Þótt hann væri ekki sá sem mest
bar á í þingfréttum, rækti hann
þingmannsstarfið af mikilli al-
vöru og skilaði því með sóma. Á
orði hefur verið haft að hann hafí
kynnt sér þingmál hveiju sinni
flestum betur, auk þess sem hann
var allra manna minnugastur og
ffóðastur um þingsöguna. Páll
tók því afar virkan þátt í meðferð
þingmála og stóð ekki á góðum
ráðum af hendi hans þegar
vandasöm mál voru til umfjöll-
unar. Meðal samþingsmanna
sinna var hann því talinn vitur og
ráðhollur og naut almennrar
virðingar. Var hann þó hvorki
fýrirferðarmikill, hávær né stór-
orður, heldur allt hið gagnstæða,
seintekinn, hægur og orðvar.
Þótt Páll hefði ágæta yfírsýn yf-
ir landsmál í heild og vildi leggja
sitt lið til úrlausnar hinum sam-
eiginlegu málum þjóðarinnar,
var hann fýrst og fremst ötull
þingmaður kjördæmis síns og
vildi að sitt fólk nyti þeirra ffam-
fara og réttindamála sem var á
valdi Alþingis og rikisstjómar að
koma ffam. Þarf varla að nefna,
að sem fjárveitingavald ræður
Alþingi því hvemig ríkisfé er
skipt og hlýtur það því að verða
eitt af aðalstörfúm þingmanna að
hafa áhrif á skiptinguna. Stund-
um er þetta sjálfsagða þing-
mannsstarf kallað skammarheit-
inu fýrirgreiðslupólitík, sem í
flestum tilfellum er óviðeigandi,
þótt auðvitað séu til menn sem
þykjast láta svo að sér kveða sem
„fýrirgreiðslumenn" að það end-
ar í skrumi og skömm. Páll Þor-
steinsson gerði sig ekki sekan
um slíkt, en hafði vakandi auga
með því að kjördæmi hans fengi
sinn hlut af því fé sem Alþingi
ráðstafaði til ffamfara og ffam-
kvæmda í landinu. Sókn í þeim
efnum undirbjó hann af fýrir-
hyggju, næstum að segja áætlun-
argerð sem hann vann í samráði
við heimamenn og i góðu sam-
starfí við embættismenn og aðra
ráðamenn á viðkomandi sviði og
kom málum sínum þannig ffam
að þau skiluðu sér í höfú að því
er virtist fýrirhafnarlítið, a.m.k.
hávaðalaust.
Páll Þorsteinsson verður sam-
ferðamönnum sínum minnis-
stæður, ekki síst þeim sem sátu
með honum á Alþingi og komust
að raun um að í allri hógværð
sinni og skrumleysi var hann
áhrifamaður og óþreytandi mála-
fýlgjumaður, þar sem það kom í
hans hlut að vera í fýrirsvari. Það
var eins og hann vildi láta ásann-
ast að meira vinnur vit en strit.
Þótt það sé ekki endilega þess
vegna að Páll Þorsteinsson sker
sig nokkuð úr þeirri mynd sem
menn gera sér af atkvæðamiklum
stjómmálamanni — því að eng-
inn ffýr þeim vits — má það ljóst
vera að Páll valdist til þing-
mennsku við aðstæður sem vom
fýrir hendi fýrir mörgum áratug-
um meðan kjördæmin vom fá-
menn og auk þess einmennings-
kjördæmi þar sem atvinnuhættir
vom tiltölulega fábreyttir, sem
vissulega hlaut að setja sinn svip
á stjómmálaviðhorf almennings.
Ef svo kynni að vera að menn
með skapgerð og framgangsmáta
Páls Þorsteinssonar eigi erfíðara
uppdráttar í stjómmálum en áður
var, er það saknaðarefni, því að
með fordæmi sínu sýndi hann að
hægt er að ná farsælum árangri á
stjómmálasviði með því einu að
vinna samviskusamlega að mál-
um og vera samkvæmur sjálfúm
sér í öllum meginskoðunum.
Fjarlægir atburðir?
Ríkisstjómin ákvað í fýrri viku
að veija þjóðarsátt um skynsam-
lega þróun efnahags- og kjara-
mála með öllum tiltækum ráðum.
Hún beitti valdi til þess að stöðva
launahækkanir sem fæm ffam úr