Tíminn - 14.08.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 14. ágúst 1990
Þjó6armoröi6 var
„óheppileg mistök"
Og Khmeramir em fyrir löngu
komnir i sókn. Allt frá ársbyijun í
ár hafa þeir lagt undir sig land, frá
flóttamannabúðum í Thailandi sem
þeir nota sem bækistöðvar og hafa
þar notið góðs atlætis með mannúð-
araðstoð Vesturlandamanna. „Frels-
uðu landsvæðin" ná yfir stóra
Iandshluta í vestur- og norðvestur-
hluta Kambódíu. Þeir sem áður
stunduðu fjöldamorðin þykjast nú
hafa tekið sinnaskiptum. Þjóðar-
morðið á eigin fólki er nú skýrt sem
„óheppileg mistök“.
Þá sjaldan ókunnugir heilsa upp á
þá í herbúðunum í frumskóginum,
kynna þeir sig sem foðurlandsvini
sem snúið hafi baki við kommún-
ismanum og ætli að ffelsa heima-
land sitt undan „hemámi Víet-
nama“. „Við höfúm ákveðið að taka
upp fijálslynt þingræðislýðræði,
fijálsan markaðsbúskap og endur-
reisn búddismans,“ segir yfírhers-
höfðingi Rauðu khmeranna, Son
Sen hershöfðingi.
En staðreyndin er önnur. Að vísu
reyna endurbomir Rauðir khmerar
að lægja óttann hjá almenningi með
gjöfúm eins og hrísgijónum og
bómullarefhum, en enn þann dag í
dag er ungt fólk neytt til að ganga í
þjónustu þeirra. Strit kvenna og
stúlkna, sem draga hrísgijón og lyf,
skotfæri, jarðsprengjur og skrið-
drekasprengikúlur um frumskóginn
segja stjómmálafúlltrúar Rauðu
khmeranna vera „sjálfboðaframlag
til hagsbóta foðurlandinu“.
„Nú er þaö landiö allt
sem við berjumst um“
Son Sen hershöfðingi segir að síð-
an um mitt síðasta ár hafi Khmer-
amir barist opinberlega gegn Víet-
nömum. „Stríðinu í frumskóginum
er lokið, nú er það landið allt sem
við beijumst um.“
Og það er líka farið að renna æ
betur upp fyrir bandarískum þing-
mönnum. Fregnir af því að Rauðu
khmeramir undirbúi árás á höfúð-
borgina Phnom Penh, mmskuðu
við öldungadeildar- og fúlltrúa-
deildarþingmönnum. Skyndilega
virtist ekki útilokað að „blóðvell-
imir“ ffá áttunda áratugnum yrðu
aftur staðreynd — og í þetta sinn
niðurgreiddir beinustu leið ffá
Washington. „Kambódíustefna
stjómarinnar er ótrúverðug og
óréttlætanleg, það verður að stöðva
hana,“ sagði leiðtogi demókrata í
öldungadeildinni. Og hún var
stöðvuð. George Bush neyddist til
að snúa við blaðinu áður en skoð-
anabreytingin í þinginu gæti endað
með tapi í atkvæðagreiðslu. „Mark-
mið okkar var að Víetnamar yfir-
gæfú Kambódíu, og því markmiði
er nú náð,“ lýsti James Baker utan-
ríkisráðherra yfir i París.
Víetnamar og Kambódíumenn
fognuðu hinni óvæntu stefnubreyt-
ingu, en hún mætti skilningsleysi
flestra bandamanna Bandaríkjanna
í Asíu og varð leiðtogum and-
spymusamtakanna áfall. Sihanouk
sendi símskeyti ffá sumarsetri sínu í
Norður-Kóreu og sagði skoðana-
breytingu bandarískra yfirvalda
verða stórkostlegan ávinning fyrir
stjómina í Phnom Penh. Hann lof-
aði „glóandi einbeitni" í baráttunni
gegn því að semja ffið við Víet-
nama.
Enn styöja Kínverjar
þrífylkinguna
Nú treystir þrífylkingin á stuðning
Kínveija. Þeir em þó eitthvað að
linast i stuðningnum, en vopn em
þeir þó tilbúnir að senda.
Rauðu khmeramir em hins vegar
ekki á flæðiskeri staddir hvað vopn
varðar. Þeir hafa þegar komið fýrir
geysilegum vopnabirgðum á „frels-
uðu landsvæðunum". Þeir em
reyndar svo ofvopnvæddir að þeir
hafa getað leyft sér að selja hluta
þeirra til Búrma.
Borgarastyijöldin getur átt eftir að
standa ámm saman.
Sókn Rauðu
khmeranna í
Kambódíu varð til
þess að Banda-
ríkjamenn sneru
skyndilega við
blaðinu í afstöð-
unni til Indókína.
Það er ekki lengur
forboðið að hafa
tengsl við Kamb-
ódíu og Víetnam.
I Kambódíu hefúr ekki ríkt ffiður
um margra ára skeið. Þar hafa tekist
á andstæðar fylkingar kommúnista
af öllum gerðum og eins og venja
hefúr verið hafa stórveldin haft
puttana í átökunum. Bandaríkja-
menn hafa nú komist að þeirri nið-
urstöðu að þeir hafi veðjað á rangan
hest með því að styðja skæmliða-
hreyfingu þriggja fylkinga sem bar-
ist hafa gegn stjómmni f Pnom
Penh, en hún hefúr aftur á móti not-
ið stuðnings Víetnama, sem Banda-
ríkjamenn hafa litið á sem svama
óvini eftir ósigurinn í Víetnamstríð-
inu 1975. í þrífylkingunni em hins
vegar öflugastir Rauðu khmeramir
sem á valdaámm sínum drápu um
eina og hálfa milljón landa sinna.
Nú, eftir brottfor víetnamskra her-
sveita, sækja Khmeramir hart fram
í Kambódíu og stefna að því að ná
öllu landinu á vald sitt. Bandaríkja-
menn hafa nú snúið við blaðinu og
styðja ekki lengur þrífylkinguna. I
Der Spiegel er fjallað um þetta mál
nýlega.
Á markaðinum i Phnom Penh
vöktu þeir mesta athygli, banda-
rískir hermenn í einkennisbúningi
flughersins og með flugmannsgler-
augu á nefinu röltu ffamhjá sölu-
básunum, þar sem framandlegar
kryddjurtir, ísskápar og mynd-
bandstæki vom til sölu.
í miðri höfúðborg Kambódíu, þar
sem ekki hefúr sést Ameríkani í
einkennisbúningi f hálfan annan
áratug, vakti ferð þessara sjö manna
flugáhafnar viðeigandi eftirtekt.
Göngufor flugmannanna markaði
söguleg tímamót þar sem áhöfnin
hafði þ. 24. júlí sl. flogið til Kamb-
ódíu með hóp bandarískra sérffæð-
rnga sem eiga að bera kennsl á lík-
amsleifar bandarískra hermanna
sem féllu þar á sínum tíma. Þetta
réttarlæknislega framlag er fyrsta
opinbera sambandið milli yfirvalda
í Washington og kommúnista-
stjómarinnar í Phnom Penh eftir 15
ára bitran fjandskap.
Það var ekki fyrr en einni viku áð-
ur sem Bandaríkjamenn höfðu
snarsnúist í pólitískri stefnu sinni í
Indókína, þegar þeir lögðu niður
margra ára stuðning sinn við sam-
tök sem barist hafa gegn yfirvöld-
um í Phnom Penh. Nú lýsti James
Baker, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, því yfir eftir fúnd með Eduard
Shevardnadse, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna, að Bandaríkjamenn
myndu gera allt sem í þeirra valdi
stæði til að koma i veg fyrir að
Rauðu khmeramir kæmust á ný til
valda í landinu.
Sú stutta yfirlýsing, ásamt tilkynn-
ingu um að „einnig yrðu teknar upp
viðræður við Víetnam um Kamb-
ódíu“ er alger kúvending og varpar
fyrir borð landfræðilegum stjóm-
málakreddum og gömlu sálffæði-
legu oki sem hefúr ákvarðað utan-
ríkisstefnu Bandaríkjanna allt frá
því Víetnamstríðinu lauk.
„Óvinur óvinar míns
er vinur minn“
Stórveldið hefhdi harma sinna eft-
ir ósigurinn 1975 með því að ein-
angra Víetnam pólitískt og með
áhrifamiklum efnahagsþvingunum
— aðstoð og stjómmálastuðning
fengu yfirvöld í Hanoi aftur á móti
frá Sovétríkjunum, sem nýttu Víet-
nam sem fótfestu í Austurlöndum
fjær. Þegar hersveitir Víetnamanna
hlutuðust til um málefni nágranna-
ríkisins Kambódíu 1979 og bundu
þar með endi á blóðugt harðræði
Rauðu khmeranna og ráku steinald-
arkommúnistann Pol Pot ffá völd-
um, túlkuðu Bandaríkin innrásina
sem sönnun um útþenslustefnu Ví-
etnama, og grannlandið Kína for-
dæmdi hinn gamalgróna óvin Víet-
nam sem „Trójuhest" sovésku
heimsyfirráðastefhunnar.
Möndullinn Washington-Peking
var myndaður til að króa heimsyfir-
ráðastefhu Sovétmanna af. Banda-
fíkin voru komin á „landabréf
Kina“ og sósíalíska alþýðulýðveld-
ið tók upp samband við erkikapita-
listaríkið Bandaríkin, trútt kjörorð-
inu „Ovinur óvinar míns er vinur
minn“.
Bandarísk stjómvöld lögðu and-
stæðingum stjómvalda í Phnom
Penh til um 15 milljónir dollara á
ári, Kínverjar útveguðu vopnin sem
þeirri fjárhæð nam. Landamærarík-
ið Thailand, sem skuldbundið er
báðum stórveldunum, lagði sitt lóð
á vogarskálamar og bauð skæmlið-
unum skjól meðfram landamæmn-
um.
Það að Bandaríkjamenn styddu
ekki aðeins hersveitir Norodoms
Sihanouks prins og þær sem em
undir stjóm fyrrverandi forsætis-
ráðherra hans, Son Sann, með að-
stoð sinni við „andspymumennina"
heldur hefðu líka um leið samstarf
við dauðasveitir hinna kommún-
ísku Rauðu khmera, sem stóðu fyr-
ir þjóðarmorði á yfir 1,5 milljón
Kambódíumanna — skeytti jafhvel
Jimmy Carter Bandaríkjaforseti
ekkert um það þó að hann væri
ósveigjanlegur málsvari mannrétt-
inda um allan heim.
Sihanouk prins, sem CIA hafði
velt úr sessi 1970, gerði í staðinn
Bandaríkjunum þann greiða að
gefa baráttunni lýðræðislegt yfir-
Algeng sjón í flóttamannabúöunum: Örkumla fólk sem hefur komist í
tæri við jarðspnengju.
bragð, samt sem áður hafa það ver-
ið Rauðu khmeramir skelfilegu
sem allt fram á þennan dag hafa
haft hemaðarlega tögl og hagldir í
þessu samstarfi. Prinsinn hefúr
hvað eftir annað komið fram fyrir
allsheijarþing Sameinuðu þjóð-
anna og barist gegn því að stjómin
í Phnom Penh hljóti viðurkenn-
ingu. Þökk sé stuðningi yfirvalda í
Washington og Peking hafa stjóm-
arerindrekar Pols Pot verið opin-
berir fulltrúar Kambódíu hjá Sam-
einuðu þjóðunum.
Borgarastyrjöldin sem
gleymdist á tímum
alþjóölegs spennufalls
Sóðaleg borgarastyijöldin í rúst-
uðu landinu gleymdist alheiminum
á tímum alþjóðlegs spennufalls og
staða stríðandi fylkinga breyttist
eftir árstíðunum. Á tímum monsún-
vindanna lögðu Rauðu khmeramir
undir sig land, á þurrkatímunum
gripu stjómarherinn, ásamt víet-
nömskum hersveitum til gagnárása.
Óbreyttir borgarar landsins vora of-
urseldir þessum umskiptum án þess
að geta rönd við reist. Stórskota-
liðsárásir og jarðsprengjur rifú i
tætlur bóndakonur, fiskimenn og
skólaböm.
Á alþjóðavettvangi fékk málið
sína meðhöndlun og með reglulegu
millibili fóm friðarráðstefnur út um
þúfúr í París og Tókýó.
Eftir tíu ára baráttu og að 25.000
mönnum follnum rann upp fyrir
gamlingjunum i stjóm Víetnams
það ljós að þetta stríð væri óvinn-
andi. Víetnamar létu undan þrýst-
ingi Gorbatsjovs og hófú að kalla
herlið sitt heim. Á sl. hausti yfir-
gáfú síðustu hermenn þeirra Kamb-
ódíu.
Vestrænar leyniþjónustur álíta að
a.m.k. 3000 víetnamskir hemaðar-
ráðgjafar séu þar um kyrrt. Án
þeirra væm 99.000 illa þjálfaðir
stjómarhermenn Kambódíu auð-
veld bráð 40.000 strangt öguðum
liðsmönnum Rauðu khmeranna.
Rauðu khmeramir em vel vopnum búnir og hafa Kínveijar séð til þess. Khmeramir em m.a.s. svo aflögu-
færír að þeir hafa selt vopn til Búrma.
Bandaríkjamenn
snúa við blaðinu
í afstöðunni
til Indókína