Tíminn - 17.08.1990, Blaðsíða 6
6 Tíminn
Föstudagur 17. ágúst 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
SkrifstofurLyngháls9,110 Reykjavlk. Sími: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsfman Askrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaöaráskrift kr. 1000,-, verð f lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Gmnnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Afvopnun hafanna
Haldin er um þessar mundir á Akureyri ráðstefna
á vegum utanríkisráðuneytisins um takmörkun víg-
búnaðar á höfúnum og það sem á stofnanamáli er
kallað traustvekjandi eða traustbyggjandi aðgerðir.
Ef hér er um tvískipt efni að ræða er sýnt að hið
fyrra hlýtur að vekja sérstakan áhuga Islendinga,
þ.e. takmörkun vígbúnaðar á höfúnum.
Þess er vert að minnast að forsætisráðherra og ut-
anríkisráðherra hafa með eftirtektarverðum hætti
vakið máls á því á ráðherra- og leiðtogafúndum
Atlantshafsbandalagsins, að afvopnun hafanna
megi ekki verða út undan í umræðum um afvopn-
unarmál. Frá íslensku sjónarmiði er þetta mikilsvert
mál. Takmörkun vígbúnaðar á höfúnum hefur verið
pólitískt umræðuefni hér á landi um langt skeið og
tekið fyrir sem þingmál oftar en einu sinni á löngu
tímabili. Sérstaklega hlýtur íslendingum að vera
þymir í augum að Norður-Atlantshafið er kjam-
orkuvætt, það er kjamorkusvæði til jafns við önnur
slík svæði í heiminum, þótt á landi séu.
Hugmyndin um alþjóðlega ráðstefnu hér á landi
um afvopnun hafanna er ekki ný og til slíkrar ráð-
stefnu hefur áður verið boðað. Elsta dæmi um þessa
hugmynd er að fínna í tillögu um alþjóðlega ráð-
stefnu á íslandi um afvopnun á Norður- Atlantshafi,
sem Guðmundur G. Þórarinsson aljim. var aðal-
flutningsmaður að á Alþingi 1981. A þessum tíma
var sérstök ástæða til að óttast að kjamorkuveldin
yrðu hvött til þess að auka ffernur kjamorkuvæð-
ingu á höfúm en draga hins vegar úr staðsetningu
kjamavopna á meginlandinu. A þetta atriði benti
Guðmundur G. Þórarinsson í framsöguræðu fyrir
tillögunni og lagði áherslu á að slík stefna væri ógn-
un við tilveru íslensku þjóðarinnar sem ætti sitt
undir lífríki norðurhafa.
I ræðu sinni sagði hann m.a.:
„Einungis slys á kjamorkuvopnuðum kafbáti við
Island gæti valdið geislun, sem mundi draga vem-
lega úr sölumöguleikum íslendinga á fískafúrðum
sínum. Hér er um mikla hættu að ræða og einfaldur
líkindareikningur segir okkur að þeim mun fleiri
sem þessir kafbátar verða ... þeim mun meiri líkur
em á að óhapp geti orðið, jafnvel þó að ekki færi
svo illa að kjamorkuárás yrði gerð á kafbát hér.“
Þessi orð Guðmundar G. Þórarinssonar em enn í
fúllu gildi. Þótt kjamorkuveldin ætli að halda til
streitu stefnu sinni mn að láta takmörkun vígbúnað-
ar á höfúnum sitja á hakanum — eins og sýnt er að
þau muni gera — eiga íslendingar að halda fast
fram því sjónarmiði sínu, að takmörkun á kjam-
orkuvopnum á höfúm verði ekki dregin á langinn.
Islensk utanríkisstefna mótast af því viðhorfi að öll
norðurslóðin verði viðurkennd sem kjamorkulaust
svæði. Svo lengi sem Norður- Atlantshaf er kjam-
orkuvætt er tómt mál að tala um Norðurlönd sem
kjamorkuvopnalaust svæði, síst af öllu ísland.
GARRI
Fagur fiskur úr
Þegar enn var nægur fiskur i
sjönum voru sagðar mikiur afla-
fréitir i btöðunum og útvarpinu.
Þórti sumiim nóg um þegar verið
var að þylja aflafréltir úr ver-
stöðvunum íaka til hve mörg skip-
pund rinhver og elnhver linubát-
urinu kom með að landi eftlr sói-
arhringiun. Á sumrin var ekki
flóafiiður fyrir fréttnm af köstum
sildarbátanna oghve mörg mái og
tunnur þeir fengu i kasti og hvar
aflanum var landað.
Nú þegar skipaflotinn er helmingi
of stór fyrir þann afla sem taka má
úr sjónum eru einkum fréttir í út-
varpi af sölum á gámafiski í út-
löndum og er stundum tekið fram
hvaða skepna svona gámafiskur er
og kemur þá i Ijós að þetta geta
verið tegundir sem eru vel þekktar
undir öðrum nöfnum, svo sem
þorskur og ufsi.
Svo eru miklar fréttir sagðar af
hve mikið magn má ekki veiða úr
sjó Og af Gnenlandsgungum sem
sagðar eru koma t0:að hressa upp
á afiadeyfðtna.
Innan um fréttir af nýjura og full-
komnum helmingi of stórum fiski-
skipum, sem miklar vonir ern við
bunduar $ héruðum, og eru þau
skip með hcimingi of stórar vélar
sem eyða helmingi meiri oiíu en
nauðsyn er á, er sagt frá gjaidþrot-
um skipasnuðastöðva.
Allar frásagnir af sjósókn og út-
gerð blandast véfréttum Kristjáns
í Delfi eða LÍÚ eða einhverju svo-
leiðis og að þeim upplýsingum
fengnum botnar enginn lengur í
hvers vegna nokkrum manni dett-
ur f hug að stunda sjávarútveg frá
ísiandi enda kvað hann véra að
flyíjast til Alaska og gott ef ekki f
Bengalflóann og aöra hrifandi
soðningarstaðL
Fiskisögur fljúga
Fiskisögur af ððrutn toga hafa
tekið við af síidarfréttum og fregn-
um af vertióarafla. Það eru iaxa-
sögurnar.
Mikið er að vísu fjallað um lax-
eldi, sem kvað álíka óarðbær at-
vinnugrein og sjávarútvegur og
meira og minna á hausnum, aðat-
lega meira. Fréttirnar um laxeldið,
hafheitína og allf það Ijalla aðal-
lega nm upphœðir taprekstursins
og um verðlækkun afnrða vegna
offramleiðsiu.
En s vo eru fiskisögur sem eiga svo
greiðan aðgang að Qölmiðlum
veiðiþjóðarinuar að duiarfuilt
hlýtur að teljast Það ern lasasög-
urnar og endaiansar runur af þvi
hvað þessi eða hinn kaupmaöur-
inn eða tannlæknlrinn hafi veitt
marga, hve stóra og hvað hver ok-
urspræna gcfur af sér i fiski, en
aldrei i peningum. Þær upplýsing-
ar verður aö fela fyrir skattyfir-
völdum.
Lax sem veiddur er á stöng kost-
ar allf að 180 þúsuitd krónur
sfykkið. Nokkrir tógir þúsunda
króna iýrir tittinn þybir ekki um-
talsvert og þeir sem stunda þessa
útgerð þykja hvað merldlegastir
eftir því sem peningatap þeirra er
meira.
Þessar dularfuilu fiskifréttir fjöL
mtðianna eru yfirtcitt allar eins,
svipað og íþróttafregnir.
A efra svæðinu i okursprænu
veiðiiéiags skattsvikara fengu hin-
ir fræknu og víðþebktu velðimenn
Gunna og Gnmmi tvo og þrjá
væna fiska, sem grunur ieikur á að
séu útskryppi úr gjaldþrota eldis-
stöð. Á neðra svæðinu settu enn
frægari fjárpiógsmenn í sjórunn-
inn hafbcitariax með flugum sera
heita enskum nöfnum og gcfast
skrambi vel.
Svo er þulið hvað þessi áin eða hin
gaí af sér á sama tíma i fyrra og
hvort eftirspurnin hafi aukist eða
mínnkað.
Þetta er sú utgerð á íslandi sem
aldrei þarf að spyrja að hvað kost-
ar eða hvað hún gefur af sér og sist
af öllu hvaða þýðingu hcfur fyrir
þjóðarbúið.
Samt fjalla allir fjölmiðlar fjáig-
iega um hana og þeim sportveiði-
mönnum ðlhim sem einir þykja
hæfir til að anna þessum frétta-
flutningi dcttur víst aidrci annað í
hugen aðalUr spcrri upp skynfær-
in til að taka við fréttunum af
tveggja tíl átta fiska veiði úr ein-
hverri ánni sero eru sérstakar og
skrattfríar guðsgjafir til einstakra
aöUa.
Aldrei þykja veiðileyfín olborguð
þegar stangveiði úr ferskvatni er
annars vegar og aldrei fárast
nokkur fjölmiðiungur yfir hvort
sú úfgerð borgar sig eða ekki.
Eðliiega er ekkert við það að at-
huga þótt sumir haíi gaman af að
draga laxfisk úr á og engin ástæða
að fárast yfir því. Og ef þeir sem
óhuga hafa á þeim veiðum hafa
koroíst yfir allt það mikla fé sero
þeir þuría að hafa handhœrt tö að
leigja sér dag og dag í einhverri af
þessum frægu ng dýru ám þar sem
skattfrjáJsu guðsgjafimar sprikla
óg stikia fossa kemur cngum öðr-
um við þótt þeir etgi ííma og pcn-
inga aílögu tU Icigukaupa á lax-
veiði.
Það eru allar þessar ofvöxnu frá-
saguir af afrekuro forríku veiðt-
roannanna sem eitthvað er undar-
legt við og koma fæstum við.
Garri
VITT OG BREITT1 ' '.......- ,
Hrepparígur og stóriðjudraumar
Umræðan um nýtingu raforku og
nýtt álver á íslandi hefur einkennst
svo af smásmugulegum hrepparíg,
að það er eins og að hcr sé um
þurfamannaframfæri að tefla en
ekki þjóðhagslegar atvinnugreinar.
Þrætumar um hvar álver verður sett
niður á landinu minna einna heist á
rellið í frekum krökkum sem allt
vilja rífa af öðmm og til sín.
Allt þetta stagl hefur komið því til
leiðar að þorri manna er farinn að
trúa að bygging nýs stóriðjufyrir-
tækis með tilheyrandi orkufram-
leiðslu sé til þess eins gerð að efla
atvinnulíf í einstökum og tilteknum
byggðarlögum.
Svo eru menn famir að telja sjálf-
um sér og öðmm trú um að framtíð-
argæfa byggðanna eigi allt sitt und-
ir því að stórvirk málmframleiðslu-
verksmiðja risi einmitt þar og
hvergi annars staðar.
Ella er hótað byggðaröskun sem á
að koma öllum landsmönnum af-
skaplega illa.
Áfhtr á móti virðist litið vera
reiknað með hve gífúrleg byggða-
röskun kynni að verða innan fá-
mennra landshluta ef sumra stór-
iðjudraumar rætast.
Hagnaður hlýtur
að dreifast
En málið er það, að ef rétt og skyn-
samlega er staðið að málum, á
orku- og mannfrek stóriðja að koma
öllum landslýð til góða.
Það hlýtur að vera eðlileg krafa til
þeirra sem með samninga fara fyrir
hönd Islendinga að sjá svo til að
ágóði af orkusölu og stóriðju renni
til allra byggðarlaga landsins og að
enginn verði afskiptur þegar þeim
veraldargæðum sem stóriðja skapar
er skipt upp með einum hætti eða
öðrum.
Efnahagslegra áhrifa af arðgæfum
atvinnuvegi eins og stóriðju og
orkuversframkvæmdum á að gæta
um land allt. Það er fásinna að
halda því fram eða ætlast til að ein-
stök fyrirtæki í einstökum lands-
hlutum eigi að njóta alls ágóða af
uppbyggingu og rekstri fyrirtækja
sem eru svo stór að fámennri þjóð
er ofviða að standa undir þeim.
Stórvirkar framkvæmdir og stóriðja
eiga því að vera þjóðinni til hagsbóta
og af þeim sökum á ekki að skipta
öllu máli hvar á landinu virkjanir og
verksmiðjur eru settar niður.
Orkufrekur og arðgefandi iðnaður
á vel að geta staðið undir annarri at-
vinnuuppbyggingu, jafnt út um
byggðir eins og í þéttbýli og staðið
undir eðlilegri hagsæld á alls
óskyldum sviðum framkvæmda og
auðgandi athafna.
Nær væri að menn tækju höndum
saman um að sjá svo til að sem mest
verði eftir í landinu af arði af stór-
iðju í eigu útlendinga og að hann
dreifðist um byggðir, fremur en að
ástunda það skæklatog um stað-
setningu verksmiðju, sem einstök
byggðarlög hafa tamið sér upp á
síðkastið.
Sá fyrirgangur allur gerir ekki
annað en að veikja samningsstöðu
Islendinga gagnvart erlendu fyrir-
tækjunum og ljótt er ef satt er að
fulltrúar byggðarlaga séu famir að
undirbjóða land og hafnir hver
fyrir öðrum til að fá verksmiðju til
sín. Svoleiðis athæfi væri slík reg-
inheimska að jaðrar við landráð og
verður ekki trúað á fulltrúa lands-
hlutasamtaka og gerði engum
gagn nema útlendu auðhringun-
um.
Varla er leikurinn til þess gerður.
OÓ