Tíminn - 17.08.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Föstudagur 17. ágúst 1990
Loðdýrabændum og loðdýrum fækkað um helming á hálfu öðru ári:
Hækkar skinnaverð um áramót 1991/92?
Minka- og refalæðum hcfur fækkað í kring-
um helming á hálfu öðru ári. Um áramót
1988/89 voru loðdýrabændur um 230 en nú
aðeins um 140 og spuming hve margirþeirra
halda út eitt hörmungarárið í viðbót — þ.e.
þangað til vonir um stórhækkað skinnaverð
rætast (kannski) á uppboðum um áramót
1991/92. Þær vonir byggjast á því, að þús-
undir danskra og finnskra loðdýrabænda
hafa einnig gefist upp. Því er reiknað er með
að skinnaframleiðsla verði minni í ár heldur
en markaðurinn og eldri umframframleiðsla
seljist því upp um næstu áramót. Skinnaverð
hækki síðan vemlega á uppboðum um ára-
mót 1991/92. Að sögn kunnugra eru það
helst þeir loðdýrabændur hér á landi sem
framleiða fóður sitt sjálfir sem hafa mögu-
lega á að þrauka þangað til.
Hátt upp — og hrap niður
Úr tölum Hagstofunnar um fjölda fullorð-
inna refa og minka í lok hvers árs síðasta
áratuginn má lesa bæði ofurbjartsýni og síð-
an raunasögur og uppgjöf. Fjöldi þessara
dýra var sem hér segir frá ári til árs:
Loðdýrastofninn 1981-1989
Refir: Minkar:
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
840
2.040
5.200
7.900
20.900
21.700
20.300
9.000
7.600
8.300
6.700
7.200
5.700
14.200
20.100
50.400
86.600
56.000
Og dýmnum fækkaði enn í byijun þessa
árs. Að sögn Jóns Guðbjömssonar hjá Fram-
leiðnisjóði landbúnaðarins er ljöldi refa nú
kominn niður í 5-6 þúsund dýr, eða aðeins
um fjórðung af stofninum 1986. Eftir verð-
hmn á refaskinnum ætluðu margir refa-
bændur að bjarga sér með því að breyta
(með æmum tilkostnaði) yfir í mink árin
1987 og 1988. Minkum tjölgaði þá um 36
þús. dýr á einu ári, en fækkaði síðan aftur yf-
ir 30 þús. árið eftir. Um þessar mundir segir
Jón aðeins um 40.000 minkalæður í landinu.
„Úr öskunni í eldinn“...
Ljóst virðist af framangreindum tölum að
að lagt hefur verið í miklar íjárfestingar sem
nú standa ónotaðar — bæði í loðdýrahúsum
og kannski þó enn frekar í hinum geysimiklu
fóðurstöðvum, sem gætu unnið fóður fyrir
margfalt fleiri dýr en nokkm sinni var kom-
ið upp í landinu.
Sömuleiðis virðist ljóst að töluverðir fjár-
munir hafa farið til breytinga úr ref yfir f
mink, sem engu skilaði til baka (eða minna
en engu). M.a. keyptu menn lífdýrin meðan
skinnaverðið var enn sæmilegt en strax eftir
fyrsta got var það hmnið. Þama virðast
menn því einungis hafa „farið úr öskunni í
eldinn“. Þessi breyting var m.a. gerð með
stuðningi Framleiðnisjóðs sem, að sögn
Jóns, gaf mönnum val um tvenns konar
stuðning: Annars vegar framlag til að breyta
úr ref yfir i mink. Hins vegar að breyta ekki
en fá framlagið greitt sem fóðurstyrk á þrem
ámm. „Og þeir bændur sem breyttu ekki em
nú í heldur skárri stöðu þegar upp er staðið,“
sagði Jón.
Glórulaus ásetningur
Þá blasir cinnig við að við þessi skipti hafi
of) ráðið meira kapp en forsjá. Að sögn
fróðra manna er aðeins um 5. hver fæddur
minkur talinn nógu góður til ásetnings og
undaneldis ef vel á að vera. Þegar minka-
stofninn meira en fjórfaldast á tveim ámm
(1987 og 1988) hefur greinilega verið farið
langt yfir þessi mörk.
Þeir hættu sem gátu þaö
Hrein gjaldþrot loðdýrabænda em, ennþá
a.m.k., færri en ætla mætti, miðað við hátt í
helmings fækkun í greininni. Að sögn Jóns
hafa margir þeirra sem hættu í raun verið í
þolanlegri aðstöðu til þess að hætta. „Málið
er nefnilega það að þeir verst settu gátu ekki
hætt.“ Þegar menn séu komnir út á einstigið
sé cngin leið til baka, aðeins áfram eða út af
því. Aðstoð við þá bændur sem enn feta sig
eftir einstiginu hefur falist í skuldbreyting-
um, þ.e. að teygja endurgreiðslutíma skuld-
anna upp í 15 ár. Jafnvel þótt skinnaverð
hækki nokkuð þýðir það ekki að brautin
verði um leið rósum stráð.
Danskir sökudólgar/þján-
ingabræður
En var þessum refa/minka- breytinga-
bændum ekki sagt á sínum tíma að verð
mundi aldrei sveiflast eins á minkaskinnum
og á refaskinnum -— minkaskinn væm svo
klassísk vara? Af hvctju hrapaði verð þeirra
þá allt í einu niður úr öllu valdi - allt niður í
1/5 af fýrra verði?
Skýringanna á því segir Sigurjón Bláfeld
loðdýraræktarráðunautur að leita til athafna
„þjáningabræðra" danskri í bændastétt.
Tengsl þcirra við Evrópubandalagið hafa
augljóslega ekki orðið þeim þrautalaus.
„Þegar danskar landbúnaðarvömr stóijuku
framboð á Evrópumarkaðnum lækkaði verð
til bænda vemlega. Danskir kúa- og svína-
bændur fóm þá á hausinn i þúsundatali.
Margir bændur gátu selt framleiðslukvótann
og bmgðu á það ráð að hefja komfram-
leiðslu. Þá fór verð á komi líka að falla stór-
lega, svo þeir höfðu ekki einu sinni upp í
framleiðslukostnað. Þeim bændum sem áttu
land stóð þá öllum opin leið að fara út í loð-
dýrarækt. Og það gerðu þeir í þúsundatali.
Þessa sögu þekki ég, því ég er í góðum
tengslum við marga danska bændur sem
hafa staðið í þessu,“ sagði Sigurjón.
Þetta leiddi svo til þess að framleiðsla Dana
á minkaskinnum jókst úr um 4 milljónum
skinna upp í 13 milljónir skinna á ári.
Heimsmarkaður fyrir mink er um 26 millj-
ónir skinna. Þessi 8-9 milljón skinna viðbót
frá Dönum á ámnum 1987-89 eyðilagði all-
an þennan góða markað — álíka og Finnar
höfðu gert með markaðinn fyrir refaskinn á
ámnum þar á undan.
Markaðurinn góður,
ef...
I raun segir Sigurjón markaðinn fyrir
minkaskinn mjög góðan. Japanir séu stærstu
kaupendumir. En stöðugt fleiri lönd séu far-
1'

ífli

•M

IflKffiSflSSa
K
ISklSSiEZ
> 4 -4„m * * - '
i»28| .sasss: ssfits
SC2!SiIS5ffiE§iSfc*
v fl: f í
in að kaupa minkaskinn. Sala þeirra hafi
aukist stöðugt um 700 þús. til eina milljón
skinna á ári — c.a. 10 milljónir á siðustu 10
ámm.
í heild sé skinnamarkaðurinn vel yfir 30
milljón skinn á ári. Framleiðslan komst hins
vegar upp í 40 milljón skinn. Nú er fram-
leiðslan hins vegar aflur dottin niður í 26
milljón skinn og jafnvel búist við að hún
detti niður í um 20 milljón skinn á næsta ári,
vegna þess hve margir loðdýrabændur hafi
neyðst til að hætta.
Sigurjón sagði reiknað með að þær 6 millj-
ón skinna umframbirgðir sem söfnuðust upp
á síðustu ámm muni seljast upp á uppboðum
í lok þessa árs.
„Það er því búist við mikilli verðhækkun
skinna á markaðnum um áramótin 1991/92.
Stærsta uppboðshús í Danmörku (og jafn-
framt i heiminum) var að gefa það út að
skinnakaupmenn séu famir að sjá fram á að
þeir fengju skinnin ekki lengur á svo lágu
verði og undanfarið. Þeir séu því byrjaðir að
safna að sér skinnum núna á milli uppboða.“
Hvað varð um
ódýra fóðrið?
Man blaðamaður það ekki rétt að ótal sér-
fræðingar hafi á sínum tíma reiknað út að
hráefni í loðdýrafóður væri svo mikið, gott
og þó fyrst og síðast ódýrt á Islandi að ís-
lenskir lodýrabændur ættu öllum öðmm
fremur að lifa af verðsamkeppni á heims-
markaði?
Hvemig stendur þá á því að nú virðist það
ekki síst hátt fóðurverð sem er að gera út af
við íslenska loðdýrabændur?
„Hráefnið í fóðrið var og er bæði gott og á
góðu verði, sem er mikið atriði til að fram-
leiða góða vöm. Hins vegar var farið að
byggja þessar stóm fóðurstöðvar, þar sem
fjármagnskostnaðurinn fór upp í 35- 45% af
fóðurverðinu," sagði Siguijón.
Vextirnir 40%
fóðurkostnaðarins
Hverra ráð vom þar að verki?
„Bænda sjálfra, og sömuleiðis fjárveitinga-
valdsins, sem sagði:
Við lánum bara í eina stöð á hverju land-
svæði (t.d. Suðurlandi) og jafhframt með því
skilyrði að allir bændur á þvi svæði skipti
við þessa einu stöð. Vegna fjölgunar sem
menn þóttust sjá fyrir leiddi þetta til þess
margir vom neyddir út í þessar stóm stöðvar
— jafnvel svo stórar að hver stöð um sig
mundi nú duga til þess að framleiða fóður
fyrir allt landið."
Er þá einhver von til að langpíndum loð-
dýrabændum takist að þrauka þangað til
skinnaverðið hækkar á ný?
„I núverandi þrengingum em þeir sem
framleiða fóðrið sjálflr þeir einu sem geta
lifað af.“
Sigurjón bendir á, að miðað við 40% fóð-
urverðs stöðvanna í fjármagnskostnað hafi
þeir bændur, sem frá upphafi framleiddu
fóður silt sjálfir, komist af með nær helmingi
minni stolnkostnað í byggingar fyrir dýr-
in.
Hinn helming teknanna hafi þeir haft íyrir
að ffamleiða fóðrið sjálfir.
Tekjur eins og af
10 togurum?
Lifi hins vegar einhverjir þrengingamar af
og skinnaverðið komist í „eðlilegt" horf gæti
enn verið von um dijúgar tekjur af ref og
mink.
Miðað við normalverð — meðalverð síð-
ustu 10 ára — segir Siguijón þann fjölda
skinna, sem héðan fór á markað, átt að skila
tekjum á við 10-12 togara á ári hveiju. Nú-
verandi verð sé hins vegar aðeins um fimmti
hluti af þessu normalverði.
- HEI