Tíminn - 21.08.1990, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 21, ágúst 1990
ÚTLÖND
Svíum verður e.t.v. hleypt burtu í dag en ekki er víst að íslendingar fái að fara:
Sovétríkin:
„Irakar vilja sundra
vestrænni samheldni“
Einokun
ríkis orsök
efnahags-
Gorbatsjov telur einokun ríkisins á
eignum vera meginorsök núverandi
eíhahagskreppu í Sovétríkjunum.
Hann telur mikilvægt að binda enda á
þessa einokun og koma á nýskipan
efnahagstengsla bæði innlendra og
erlendra. En markaðshagkerfi er
meðal þess sem rætt verður á flokks-
þingi kommúnista sem þegar hefúr
verið hafinn undirbúningur að.
í ræðu, sem Gorbatsjov hélt við her-
æftngar í Odessa, kvað hann Sovét-
ríkin standa á vegamótum, þar sem
þau væru að koma á markaðshagkerfi
og undirrita nýjan sambandssamn-
ing. Gorbatsjov sagði breytingar í
Austur-Evrópu ekki á neinn hátt hafa
skaðað stöðu Sovétríkjanna. „Við lít-
um með bjartsýni til sameiningar
Þýskalands. Aðalatriðið er að varð-
veita það traust sem skapast hefur
með ríkjunum.“ Varðandi ástandið
fyrir botni Persaflóa sagði hann að
Sovétríkin treystu því að Arabaríkin
sýndu heilbrigða skynsemi og að
Sameinuðu Þjóðimar notuðu vald sitt
til að leysa deilumar.
Hlutafjárút-
boð SAS?
I október næstkomandi munu sam-
gönguráðherrar Svíþjóðar, Noregs og
Danmerkur halda fúnd um framtíðar-
skipulag eignarhlutdeildar í SAS.
Sænska stjómin hefúr hug á að draga
úr sinni eign sem nemur 21,4 pró-
sentum, en samkvæmt samningi
þurfa ríkisstjómir allra landanna að
draga hlutfallslega jafn mikið úr
sinni eignaraðild.
Að sögn Gunnel Farm, blaðafúlltrúa
sænsku ríkisstjómarinnar, er hugsan-
legt að skipt verði á hlutabréfúm 7,5
prósenta hlutabréfa Swissair-Schwe-
izerische Luftverkehr AG fyrir hlið-
stæðan skerf af hlutabréfúm SAS. En
almennt hlutafjárútboð mun vera
töluvert erfiðara að fást við, þar sem
til þess þarf samþykki þingsins.
Norðmenn vilja ekki útiloka þann
möguleika að efút verði til almennrar
sölu hlutabréfa og talsmaður dönsku
stjómarinnar sagðist fylgjandi hug-
myndinni.
írakar flytja útlendinga til hernaðarlega mikilvægra svæða:
Hlífa hugsanlegum skotmörkum
írakar hafa þegar flutt 35 Banda-
ríkjamenn til hemaðariega mikil-
vægra svæða, í því skyni að hræða
bandaríska herínn frá árás á viðkom-
andi svæði. Alþjóðadeild Rauða
krossins sendi fulltrúa sinn til Bagdad
í gær til viðræðna vegna þeirra þús-
unda útlendinga sem synjað hefúr
verið um leyfi til brottfarar af sQórn-
völdum Irak.
Að sögn breska utanríkisráðuneytisins
hafa 82 Bretar einnig verið fluttir til, en
ekki er vitað hvert. Það sama er að segja
um hóp 27 Frakka, þar á meðal fjögurra
ára stúlku sem er ein á ferð. ,Jíf ráðist
verður á írak munu tugir þúsunda
manna, kvenna og bama, bæði okkar og
andstæðinga, láta lifið. Vera útlendinga á
hugsanlegum skotmörkum fæla and-
stæðingana væntanlega frá því að gera
árás,“ sagði Saddam Hussein í orðsend-
ingu sem útvarpað var á sunnudaginn. Þá
var erlendum sendiráðsmönnum í Kúvæt
skipað að loka sendiráðum sínum, ella
myndu þeir verða meðhöndlaðir sem al-
mennir borgarar.
Fulltrúi Rauða krossins, Angelo Gnad-
inger, sem er yfirmaður þeirrar deildar er
sér um málefiii Miðausturlanda, sagðist
flytja utanríkisráðherra írak, Tarek Aziz,
orðsendingu Comelio Sommamga, yfir-
manns alþjóðadeildarinnar. Hann vildi
hvorki játa því né neita hvort litið væri á
útlendingana sem stríðsfanga. „Ég mun
gera grein fýrir öllum áhyggjuefhum
Rauða krossins vegna stöðu mála. Þar á
meðal t.d skipti írana og íraka á stríðs-
föngum. Við munum einnig hafa mjög
náið samstarf við Rauða hálffnánann,
sem er deild Rauða krossins í Jórdaníu,
vegna flóðbylgju flóttamanna til lands-
ins,“ sagði Gnadinger. Hann sagði einnig
að alþjóðadeildin heföi þungar áhyggjur
af vaxandi matvæla- og lyfjaskorti í Irak
og Kúvæt.
„Okkar markmið er að koma til hjálpar
og vemda alla sem á því þurfa að halda.
Til þess þarf viðræður en ffá þeim við-
ræðum getum við ekki greint fýrr en þær
eru afstaðnar," sagði Gnadinger er hann
var beðinn að skýra ffá afstöðu alþjóða-
deildarinnar til þeirra 13 þús. erlendra
rikisborgara, vestrænna og Japana, sem
staddir era í írak og Kúvæt.
Tveir fúlltrúar Sameinuðu Þjóðanna era
staddir í Bagdad til að vinna að brott-
flutningi útlendinga.
írakar hafa gefið yfirlýsingu þess efnis
að bæði Argentinumönnum og fólki ffá
Indónesíu yrði leyft að fara úr landi auk
Svía, Finna, Svisslendinga, Austurrikis-
manna og Portúgala.
í gær haföi meginþorra sovéskra borg-
ara verið veitt leyfi til brottfarar. Nú þeg-
ar era 226 sérffæðingar komnir til
Moskvu með fjölskyldum sínum. 123 til
viðbótar vora væntanlegir til Moskvu í
gær og 363 manns til Jórdaníu.
Þá era samtals effir 166 sovéskir ríkis-
borgarar í Kúvæt. sem væntanlega munu
fá brottfararleyfi fljótlega.
„Vanviröa söguna“
Ritararáð Kommúnistaflokks Sov-
étríkjanna hefúr hvatt almenning til
að stöðva eyðileggingu minnisvarða
í ýmsum landshlutum. Kallaður var
saman sérlegtir fúndur um málið, þar
sem borist hefúr mikið af bréfúm og
skeytum til miðstjómarinnar, þar
sem því er mótmæít að teknir hafa
verið niður minnisvarðar reistir til
minningar um Vladimir Lenin í Lett-
landi, Litháen, Georgíu, Moldavíu
og Úkraínu. Einnig er i sumum bréf-
anna lýst yfir áhyggjum vegna van-
virðingar í garð sögulegra minnis-
varða, sem reistir hafa verið til heið-
urs kommúnistum og byltingunni, í
nokkrum löndum Austur-Evrópu.
A fundinum kom ffam að ráðamenn
á sumum stöðum láta árásir á slíka
minnisvarða sig engu skipta og
hvetja jafnvel til slíkra verka. I
Kaunas, Temopol og Tsjervonograd
hvöttu borgarstjómarmenn t.a.m. til
þess að minnisvarðar um Lenin væra
teknir niður. Var það álit fúndar-
manna að þar væri ekki aðeins verið
að vanvirða stofnanda hins sovéska
ríkis, heldur einnig söguna sjálfa.
Ritararáðið telur nauðsynlegt að setja
lög hvað varðar varðveislu slíkra
minnisvarða. Þá era ráðuneyti á sviði
utanríkismála og menningar hvött til
þess að eiga viðræður við viðkom-
andi aðila í löndum Austur-Evrópu
til þess að tryggja að minnisvarðar,
minningarplötur og söfn, sem tengj-
ast sögu Sovétríkjanna í þessum
löndum, njóti viðeigandi vemdar.
Ráðamenn Sovétríkjanna hafa
af því töluverðar áhyggjur að
minnisvarðar um Lenín hafa víða
fengið að flúka. Telja þeir þetta
bæði vanvirðingu við stofhanda
hins sovéska ríkis sem og
söguna sjálfa.
„Ég tel eðlilegt að draga þá álykt-
un að með loforðum um að
hleypa þegnum nokkurra þjóða úr
landi en öðrum ekki séu írakar að
reyna að sundra samheldni vest-
rænna þjóða" sagði Finnbogi Rút-
ur Amarson sendiráðsrítarí utan-
ríkisráðuneytisins ( samtali við
Tímann. frakar hafa gefið ioforð
þess efnis að öllum Svíum, Finn-
um, Austumkismönnum, Sviss-
lendingum og Portúgölum verði
hleypt úr landi á næstunni án
nokkurra skilyrða.
Að sögn Finnboga hefúr ekki verið
nefnd ákveðin dagsetning en jafnvel
er talið að af brottflutningum geti
orðið í dag. Þó sænska utanríkisráðu-
neytið hafi tekið að sér að sjá um
málefni Islendinga í Kúvæt, i gegn
um sendiráð sitt þar, er ekki vitað
hvort íslendingunum verður einnig
hleypt úr landi.
Astæðan sem gefin er fyrir vali
fimm fyrmefhdra þjóða er þakklæti
þar sem þetta séu allt þjóðir sem ekki
standi að hemaðarbrölti fyrir botni
Persaflóa og hafi ekki tekið þátt í
refsiaðgerðum Sameinuðu Þjóðanna.
„Þessi yfirlýsing Iraka er út af fyrir
sig mjög undarleg því Portúgalir geta
engan veginn talist til þessa hóps.
Bæði era þeir aðilar að Efnahags-
bandalagi Evrópu, sem hefúr lýst yf-
ir mjög eindreginni afstöðu gegn inn-
rásinni, og aðilar að NATO. Þar að
auki hafa Portúgalir boðist til að
leggja fram herskip til að fylgjast
með því að refsiaðgerðum verði
framfylgt,“ sagði Finnbogi.
Sænska Utanríkisráðuneytið hefúr
tekið að sér að sjá um málefni þeirra
átta Islendinga sem staddir era í Kú-
væt í gegn um sænska sendiráðið á
staðnum. Finnbogi sagði það þó ekki
rakar hafa lofað brottfararleyfi nokkurra eríendra ríkisborgara, að sögn Saddams Hussein, í þakklætisskyni til
þeirra landa sem ekki hafa átt þátt að hemaðarbrölti fyrir botni Persaflóa. Nokkurs ósamræmis gætir þó, því
a.m.k. eitt hinna tilgreindu ianda hefur átt töluverðan hlut að máli, bæði varöandi beinar aðgerðir, mótmæli o.fl.
vera neina tryggingu fyrir að íslend-
ingunum yrði hleypt úr landi lun leið
og Svíum. „Yfirlýsingar íraka hafa í
raun engin áhrif á stöðu íslendinga í
Kúvæt. Hins vegar ef írakar nota þá
þumalfingursreglu að hleypa aðeins
burt þegnum hlutlausra þjóða þá er
Island úti úr myndinni m.a. vegna að-
ildar okkar að NATO. En þar sem
Portúgölum verður leyft að fara er
ekki útilokað að Islendingum verði
einnig hleypt í burtu. Sænska utan-
ríkisráðuneytið mun gera allt sem í
þess valdi stendur til að fá íslending-
ana flutta úr landi með Svíum ef af
brottflutningnum verður. En Svíar
vita ekkert frekar hvemig málið
stendur og á meðan vitum við ekki
hvemig þetta fer.“
Hingað til hafa Norðurlöndin staðið
sameiginlega að mótmælum vegna
kyrrsetningar Norðurlandabúa í Kú-
væt eftir innrás Iraka annan þessa
mánaðar. Verði Svíum og Finnum
leyft að fara en ekki Islendingum
verður eftir sem áður haft samstarf
við Dani og Norðmenn um áffarn-
haldandi mótmæli og kröfúr um leyfi
fyrir brottflutningi Norðurlandabúa.
„Hvorki Danir né Norðmenn hafa
mér vitanlega fengið neinar tilkynn-
ingar þess efnis að þegnum þeirra
þjóða verði hleypt úr landi.“
Að sögn Finnboga hefúr Islenska ut-
anríkisráðuneytið haft ffegnir af ís-
lendingum í Kúvæt í gegn um
sænska utanríkisráðuneytið og sendi-
ráðið í Kúvæt. „Við höfúm ekki frétt
annað en að allt sé í góðu lagi með þá
íslendinga sem þama era staddir. Það
gengu út boð um að Vesturlandabú-
um skildi safnað saman eftir þjóð-
löndum en mér skilst að þau boð hafi
verið virt að vettugi.“
jkb
kreppunnar