Tíminn - 22.08.1990, Blaðsíða 14

K/liÓvik'udagur 22: ágúst 4990
14 Tí’mirin
Hvít, Ijóshærð og
góð poppsöngkona
setur allt á annan
endann í Brasilíu
Andlitið sem blasir við í plötuverslunum um alla
Brasilíu er engilhvítt með postulínsblá augu og um-
lukið geislabaug af gullnu hári. í landi Carmenar
Miröndu og sömbunnar er Xuxa einstakt fýrirbæri.
Xuxa heldur popptónleika, umkringd sjö öðrum
Ijóshærðum stúlkum, og Brasilíumenn eru heillaðir.
Hvítt er hennar litur og hún hefur enn aukið á birt-
una sem leikur um hana með því að leggja sig fram
um að opna barnaheimili, berjast gegn eiturlyfja-
neyslu og reykingum og fara þess á leit við aðdá-
Valda vinsældir
Xuxa auknum
kynþáttafordómum?
En velgengni Xuxa hefur valdið
mörgum Brasilíumönnum kvíða. Fé-
lagar í Sameiningarhreyfingu svartra
í landinu óttast að vinsældir fulltrúa
svo norrænnar fullkomnunar með
þjóðinni auki á fordóma gegn
blökkumönnum og leiði til hnignun-
ar á hinni auðugu afrisku menningar-
arfleifð í Brasilíu, sem hefur sett svip
sinn á flesta hluti allt ffá tónlist og
bókmenntum til matargerðarlistar.
Carlos Hasenbalg, forstöðumaður
Rannsóknarmiðstöðvar á afrikönsk-
um og asískum áhrifiim í Rio de Ja-
neiro, hefur þetta að segja um hættu-
leg áhrif Xuxa: „Vinsældir Xuxa eru
skaðlegar fyrir félagsleg samskipti
svartra og hvitra bama, vegna þess
að þau soga í sig hvítu heilögu
ímyndina sem þau tengja við það
sem er gott og andstætt neikvæðu
svörtu ímyndinni."
Hasenbalg lítur á vinsældir Xuxa
sem skýrt dæmi um þá kynþáttafor-
dóma sem hann heldur ffam að tröll-
riði öllu í landi sem opinberlega vill
kalla sig fjölkynþáttalýðrasði, en var
líka síðast ríkja á vesturhveli jarðar til
að leggja niður þrælahald. „Meðvitað
heldur fólk að hér séu engir fordómar,
en ómeðvitað hefur það raðað fólki í
röð effir litarhætti sem af tilviljun
fýlgir sömu röð og gildismat þess.“
Hlutfföll kynþáttanna í
landinu hafa raskast
Innflutningur Evrópumanna og Jap-
ana í heila öld, allt til 1960, hefur
raskað þeim meirihluta svartra og
brúnna, sem áður var í Brasilíu. I Sao
Paulo er að finna flesta Japana, utan
Japans, og sums staðar í suðurhluta
landsins er móðurmál íbúanna
þýska.
Samkvæmt opinberum tölum eru
hvitir 55% af 144 milljónum íbúum
landsins, en hlutfall svartra hefúr
fallið úr 14,6% árið 1940 í 5,9%
1980. Sagnffæðingar segja þetta að
hluta til stafa af tilhneigingu portú-
gölsku nýlenduherranna til að giftast
endur sína að þeir gefi fæðu til góðgerðarstarfsemi
frekar en að kaupa aðgöngumiða til að geta séð
hana í bíó.
Plötumar hennar hafa selst í 12 milljónum eintaka
og hún hefur leyft að nafn hennar sé notað til að
kynna alls kyns vaming, allt frá jógúrt til reiðhjóla.
Nýlega lauk hún velheppnaðri tónleikaferð um
Rómönsku Ameríku og nú er hún viðfangsefni
rannsóknar vegna doktorsverkefnis við Flórida- há-
skóla.
Söngkonan Xuxa með hljóðnema í hendi, stýrir hér bamasjónvarpsþættí. Mörgum þeldekkri Brasilíu-
mönnum stendur stuggur af vinsældum hennar og segja hana ógna hinum afriska menningararfi þjóðar-
innar.
múlöttum, sem álitnir voru óæðri
kynstoffi. Þetta var kallað „upplitun
Brasilíu". Sagnffæðingamir segja að
í stað þess að skjóta indíánana eins
og Bretar gerðu hafi Portúgalamir
sofið hjá þeim.
Hasenbalg hefúr hms vegar gmn
um að afstaða opinberra aðila til íbúa
landsins sé „hvít mynd ffemur en
raunveruleikinn". Það sé erfitt að
gera sér grein fyrir hvemig kynþátta-
skiptingin sé í raun og vem í þessu
geysistóra landi, en Brasilía er h.u.b.
eins stór að flatarmáli og Bandaríkin.
Svartir og brúnir aftur í
meirihluta um aldamót?
Síðasta könnunin sem gerð hefúr
verið gefúr til kynna að Brasilíu-
menn séu aftur að taka á sig brúnan
lit. Lýðffæðingar spá því nú að um
aldamót verði svartir og brúnir aftur í
meirihluta.
Við fyrstu sýn er það merkilegasta
við Brasilíu deiglan sem litimir
blandast í, sem endurspeglar þá stað-
reynd að þetta er þjóð innflytjenda,
allt ftá afnskum þrælum til litháiskra
gyðinga. í opnum vinstúkum um-
hverfis Sao Cristovao-markaðinn í
Rio de Janeiro, þar sem vændiskonur
em á rölti og múlattar dansa lambada,
má sjá öll litbrigði, allt ffá fölasta
niðja Póllands til svartasta svertingja.
Og allir virðast geta umgengist alla.
Þeir valdamestu eni hvrtir
En skilgreining á þvi hveijir gegni
valdamestu og virðulegustu störfún-
um leiðir í ljós að það em engir
blökkumenn í hópi ráðherra ríkis-
stjómarinnar né í utanríkisþjónust-
unni, og ekki nema fáir f hópi for-
ystumanna í viðskiptalífinu.
Samkvæmt könnun sem gerð var
1983 vora 15,5% hvítra ólæsir en í
hópi svartra vom þeir 42,4% og múl-
atta 31,5%. Þetta breiða bil á félags-
legri og efhahagslegri þróun kynþátt-
anna leiðir til vítahrings þar sem
blökkumenn vita ekki hvort þeim er
mismunað vegna þess að þeir em
svartir eða vegna þess að þeir em fá-
tækir og ómenntaðir.
I starfsauglýsúigum er leitað að
umsækjendum sem ,Jcoma vel fyr-
ir“, m.ö.o. hvítum. í tímaritum og
sápuóperum bregður blökkumönn-
um sjaldan fyrir, nema í hlutverkum
lítilmagnans. Nýlega lauk Hasen-
balg við rannsókn á kynþáttamis-
munun í fjölmiðlum og komst að
eftirfarandi niðurstöðu: „Við gefúm
þá mynd af Brasilíu að hér sé þjóðfé-
lag hvítra manna. Böm af öðmm lit-
arhætti geta ekki þekkt sjálf sig í
skólabókum eða sjónvarpinu."