Tíminn - 24.08.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Föstudagur 24. ágúst 1990
Föstudagur 24. ágúst 1990
Tíminn 9
■ I
mi
m:

n
Laxaræktun í Rangánum hefur skilað gríðarlegum árangri. Veiðin hefur margfaldast frá fyrri árum og laxagöngur hafa aukist:
GRÆNLANDSGANGA“ í RANGÁRNAR
mmm L
■ ' >•■::?

Sú fiskisaga hefði aldeilis flogið hér áður fýrr að
Rangámar á Suðurlandi væru með aflahæstu lax-
veiðiám á landinu. Ámar hafa aldrei skipað sér i
flokk með stærri laxveiðiám og hefúr veiðin yfir-
leitt verið um og yfir 50 laxa á sumri. En í sumar
hefúr ótrúleikinn litið dagsins ljós; veiðin hefúr
margfaldast ffá fyrri sumrum og Rangámar tróna
mjög líklega á toppnum yfir heildarveiði í lax-
veiðiám landsins eftir þetta sumar. Það mætti
spytja hvort að Grænlandsgangan, sem sjómenn
bíða eftir, hafi nú skilað sér í þessu óvenjulega
formi; þ.e. mikilli aukningu á laxagöngu í Rang-
ámar - en það væri nú ólikleg fiskisaga.
Samkvæmt síðustu veiðitölum í Rangánum
hafa veiðst þar í kringum 1350 fiskar en í fyrra
vora laxamir 120 talsins. Maigir hafa velt vöng-
um yfir þessari miklu veiði og nefndar hafa ver-
ið ýmsar ástæður. Hér er þó fyrst og ffemst, og
jafnvel að öllu leyti, um að ræða árangur af laxa-
ræktun sem átt hefúr sér stað í ánni undanfarin ár.
Sérstaklega má þó þakka þessa veiði góðum ár-
angri og gríðarlegum endurheimtum af slepp-
ingu seiða í ámar síðasta sumar.
Sleppingar aö skila sér
Laxaræktun hefúr verið reynd talsvert í Ran-
gánum. T.d. gerði Stangveiðifélag Rangæinga
tíu ára ræktunarsamning 1972 og sleppti tals-
verðu magni seiða en það bar ekki tilætlaðan ár-
angur. Þá hcfúr Lúðvík Gizurarson leigutaki
sjötta svæðisins, en Rangánum er skipt í sex
svasði, sleppt seiðum þar í nokkur ár en það hef-
ur ekki tekist sem skildi.
Það var síðan árið 1986 sem Búfiskur hf. á
Hellu tók Rangámar á leigu fyrir utan svæði
Lúðviks sem hann hefúr áffam á leigu. Markmið
þessa samnings var að rækta upp ámar og þegar
var hafist handa við það fyrsta gildisár samnings-
ins. Að sögn Aðalbjamar Kjartanssonar ffam-
kvæmdastjóra Búfisks bar ræktunin lítinn árang-
ur fyrstu tvö árin þar sem menn bjuggu yfir lítilli
kunnáttu og þeklctu lítið til aðferða. „En við öðl-
uðumst þama mjög dýrmæta og góða reynslu,“
segir Aðalbjöm.
Nú virðist slepping seiða í ámar í fyrra heldur
betur hafa skilað árangri. Framrannsóknir hafa
leitt í ljós að þessi fiskur sem veiðst hefúr í ánni i
sumar er nær allur ffá Búfiski.
„Þetta er árangur okkar sleppinga. Við eram
búnir að senda sýni til Veiðimálastofnunar og
þær rannsóknir sýna að þessi fiskur er allur úr
okkar sleppingum. Síðan liggur ekki fyrir fýrr en
eftir veiðitímann óyggjandi hvaðan þessi fiskur
er,“ segir Aðalbjöm.
í sumar hafa verið tekin hreistursýni af hveijum
einasta fiski sem veiðst hefúr og rannsóknir á
þeim sýnum hafa leitt í ljós á hér er ekki á ferð-
inni eldisfiskur eins og margir hafa haldið ffam.
„Svo er annað sem sannar það að þetta er úr
sleppingum, að fiskurinn veiðist að mestu leyti í
kringum þá staði þar sem við höfúm verið með
tjamimar,“ segir Aðalbjöm.
Vandasamt aö rækta upp á
Að rækta upp á er griðarlega vandasamt verk og
krefst mikillar nákvæmni. Aðalbjöm segir að
það taki langan tíma að finna réttu aðferðina og
þegar hún sé fúndinn þá megi hveigi breyta út af.
Nú virðist sem Búfiskur hafi dottið niður á réttu
aðferðina eftir að sleppingar fyrstu tvö árin bám
lítinn árangur.
Þessi ræktun fer þannig ffam, að í kringum ára-
mót er fengið klak úr ánni eða keypt era hrogn úr
þeim stofni sem hentar í ámar. Þessir fiskar sem
era að veiðast núna vora teknir sem hrogn um ára-
mótin 1987- 1988 fiá svokölluðum eldisstofni fiá
Húsatóftum í Grindavik. Síðan era hrognin látin
klekjast út í seiðaeldisstöð Búfisks að Laugum í
Landssveit. Þar era seiðin höfð í eitt og hálft ár eða
þar til þau era orðin 30-40 gr. Ákaflega mikilvægt
er að ala seiðin upp á réttan hátt í stöðinni.
Eftir eitt og hálft ár í stöðinni era seiðin búin að
ná kjörstærð fyrir sjógöngu og þá er þeim sleppt i
tjamir sem hafa verið gerðar við Rangámar. Þess-
ar tjamir eru íjórar talsins en nú stendur til að
bæta við þremur til fjóram tjömum. Tjamimar
era örlítið hlýrri en áin sjálf og þar una seiðin sér
vel og era fóðrað daglega. Þau era sett í tjamim-
ar í byijun maí og era þar frarn í júní. Þá eiga seið-
in að vera tilbúin undir sjávargöngu og þá era
tjamimar opnaðar og seiðunum hleypt út. Eftir
eitt ár á meirihluti laxanna að skila sér til baka til
átthaga sinna. Það líða þvi tvö og hálft ár ffá því
að ræktun hefst og laxinn fer að veiðast í ánni.
Aðalbjöm segir sleppingamar vera einn mikil-
vægasta liðinn í ræktuninni. Það þarf að vera rétt
tímasetning og seiðin þurfa að vera í réttu ásig-
komulagi. Ef seiðaeldið og sleppingin takast vel
er öraggt að lax skilar sér til baka til átthaga sinna
í einhveijum mæli.
Gríðarlegar endurheimtur
Þetta sumar hafa þvi enduiheimtur greinilega
verið griðarlega góðar. Að sögn Aðalbjamar er
þegar búið að veiða á stöng um 2.5% af fiskinum
sem sleppt var í fyrra. Þess má geta að það er
nokkuð meira en meðal endurheimtur í hafbeitar-
stöð. Þetta er aðeins það sem hefúr veiðst á stöng.
Áætla má að yfir sumarið veiðist um 30-40% af
laxinum í ánni og þá má fá þá niðurstöðu að um
10% fiska sem var sleppt í fyrra hafi skilað sér
aftur í ánna í ár sem er vægast sagt mjög gott.
Aðalbjöm segist hafa reiknað með því að í sum-
ar myndu koma upp úr Rangánum í kringum 300
laxar. „Við reiknuðum alls ekki með þvi að end-
urheimtur yrðu svona gífúrlegar núna. Við reikn-
uðum með að þetta tæki nokkur ár. Þó að það
væri töluvert minni veiði hér núna þá væri það
samt sem áður ánægjuefni," segir Aðalbjöm.
-En má segja að þetta sé að einhveiju leyti
heppni?
„Það getur vel verið. En ef við sjáum að þetta er
vegna rétts eldis í stöðinni og réttra sleppinga þá
má þakka þetta góðum vinnubrögðum. Það má
segja að þetta sé heppni að þvi leytinu til að við
höfúm gert tilraunir i fjögur ár með mismunandi
aðferðir og nú hittum við á þá réttu. Aðferðina
sem við notuðum i fyrra munum við nota i ffam-
tíðinni," segir Aðalbjöm.
Aðalbjöm segir að menn ætli sér að vera jarð-
bundnir og gert er ráð fyrir þremur til fjórum ár-
um til þess að sanna þetta svo að enginn vafi leikri
á að þetta sé hægt með þessum árangri.
Aðalbjöm segir að í ár hafi ekki verið beitt
sömu aðferð og í fyrra þar sem menn hefðu ekki
vitað að aðferðin f fyrra myndi sldla þvilíkum ár-
angri. I ár var helmingi fEerri seiðum sleppt,
öðravisi stofn var notaður og annar eldisferill i
stöðinni.
,ri>annig að það er dálítil óvissa með það hvem-
ig fiskurinn kemur til með að skila sér á næsta
ári. Við reiknum nú ekki með að það verði í
svona gífúrlegu magni en tveggja ára laxinn síð-
an í fyrra á þó effir að skila sér,“ segir Aðalbjöm.
,Núna aftur á móti eram við með um 60 þúsund
seiði í stöðinni sem við ætlum að sleppa á næsta
ári. Það er langt umffam það sem við eigum að
sleppa. En nú teljum við okkur vita það hvemig
við eigum að gera þetta og gerum þetta næsta vor
eins og við gerðum í fyrra.“
Rangárnar áfram meö
fimm bestu veiðiám?
Það er mikill hugur í mönnum núna og Aðal-
bjöm segir það markmiðið að gera Rangámar að
einum af fimm bestur laxveiðiám landsins í
ffamtiðinni. Ef alltaf næst svipuð veiði og í ár, og
jafnvel meiri, er það ekki fjarlægt markmið. Ef
rétta aðferðin er fúndin má sleppa fleiri seiðum í
ána og þar með í raun stjóma því að miklu leyti
hvað veiðist mildð i ánni árið eftir. Einnig má
stýra þvi í einhveijum mæli hvar laxinn veiðist
með því að fjölga tjömum þar sem laxinn virðist
leita affur að svæðum í kringum þær tjamir sem
honum var sleppt úr.
í sumar hefiir mest veiðst af laxi í Ytri-Rangá
við Hellu, i Eystri- Rangá hjá Hvolsvelli og einn-
ig á svæði Lúðviks Gizurarsonar, efst í Eystri-
Rangá og í Fiská. Á öllum þessum svæðum era
tjamir til staðar og nú stendur til búa til fleiri
tjamir á hentugum stöðum og reyna þar með að
dreifa veiðinni.
Er framtíö í þessu?
Laxaræktun hefúr verið reynd í öðrum ám á
landrnu. I Langá á Mýram og Laxá í Kjós hefúr
verið sleppt seiðum undanfarið og þá í árósana
en ekki í tilbúnar tjamir eins og í Rangánum. Að-
albjöm telur að ef þessi ræktun í Rangánum
sannar sig þá hljóti aðrir að fara að skoða þennan
möguleika í miklum mæli.
„Eg held að það hljóti að vera mikil ffamtíð í
þessu og þama geta seiðastöðvamar breytt um
hlutverk og farið að ala upp seiði til þess að rækta
upp ár landsins," segir Aðalbjöm.
Veiði hefúr ekki verið mikil í Rangánum síðustu
ár þar sem þær era það kaldar að náttúralegt klak
hefúr ekki þrifist þar sem einhveiju nemur. „Það
sem við gerum er að hjálpa seiðunum að komast
yfir þetta erfiðleikatímabil, að alast upp í ánni.
Við hjálpum þeim þannig að þau þurfa í raun
aldrei á fæðu úr líffíki árinnar að halda. En þetta
er ekkert annað en villtur lax þegar hann kemur
til baka úr sjónum,“ segfi Aðalbjöm og leggur
áherslu á að ekki sé um að ræða öðravísi lax eða
öðravísi laxveiði en í öðrum ám.
Laxveiöi fyrir almúgann?
Þessa góða laxveiði í Rangánum í sumar var
kærkomúi fyrir þá sem ekki hafa bolmagn til
þess að kaupa leyfi í „stóra" laxveiðiánum. Hálf-
ur dagur á besta svæði í Rangánum kostaði í
sumar 3000 kr. og þess eru dæmi að menn hafi
fengið í kringum 20 laxa á hálfúm degi. Mikil
veiði það fyrfi jafh lítinn pening. En er þá ekki
viðbúið, með hliðsjón af veiðúini í ár, að verð á
veiðileyfúm í Rangánum ijúki upp?
„Það er ekki óeðlilegt að menn búist við þvi. En
við eram jarðbundnir og við reiknum með að
þurfa að sanna okkur. Þó býst ég við að veiði-
leyfin verði hækkuð. Við getum hækkað þau
veralega en verið samt sem áður langt frá því
verði sem gildir í ám sem era með jafn mikinn
afla. Við hækkum leyfin ekki mefia en svo að al-
menningur á að raða við verðið, a.m.k. næstu
tvö árin eða svo,“ segfi Aðalbjöm en bendfi á að
landeigendur við ána fái visst hlutfall af veiði-
leyfúm og þefi vilji að sjálfsögðu sjá sem mest-
ar tekjur.
„Þannig að við verðum að sjá til hvaða stefnu
við tökum og menn hafa ákaflega misjafnar hug-
myndir um það. Við viljum auðvitað sjá Rang-
ámar þannig að sem flestfi geti veitt í þefin.“ Að-
albjöm segir að það sé t.d. hægt með því að
fjölga stöngum í ánum, sem grandvöllur sé fyrir,
og þá megi halda verði á veiðileyfúm í skefjum.
Aðalbjöm segfi að forsendur séu fyrfi hendi að
hafa veiðileyfi jafn há og f bestu laxveiðiánum
hér á landi. „Vi.ð erum að leggja langt um mefii
kostnað í þetta heldur en hfiiar ámar. Ef að menn
geta vænst sama afla hér og annars staðar þá sé
ekki nein rök fyrfi öðra en að það geti verið á
sama verði.“
Líkt og kartöflugaröur
Aðalbjöm segir að haldið verði áfram að sleppa
seiðum næstu árin til þess að halda við þessari
góðu laxveiði.
„Við líkjum þessu oft við kartöflugarð. Við höf-
um garðinn og síðan er bara að setja niður og
taka upp aftur,“ segir Aðalbjöm.
Og það er gaman að þessu?
,Já, já, það er gaman að þessu. Þetta er gott fyr-
fi héraðið. Þetta blæs lífi í ládeyðuna," segfi Að-
albjöm.
I
í 5